Kathimerini.gr
Κωνσταντίνος Φίλης
Ο Πούτιν καλείται να διαχειριστεί τη σοβαρότερη κρίση αμφισβήτησης της ηγεσίας του στα 23 χρόνια κυριαρχίας του. Μία αμφισβήτηση που έχει στον πυρήνα της τον πόλεμο στην Ουκρανία και την ανικανότητα του ρωσικού στρατού και κατ’ επέκταση της ρωσικής ηγεσίας να εκπληρώσει τους εκπεφρασμένους στόχους μετά την εισβολή της 24ης Φεβρουαρίου 2022. Ο αρχηγός της μισθοφορικής ομάδας Βάγκνερ, Γιεβγκένι Πριγκόζιν, μάλιστα πήγε ένα βήμα παρακάτω, ισχυριζόμενος ότι η εισβολή στην Ουκρανία συνιστά μία επινόηση της διεφθαρμένης ρωσικής ελίτ από αλαζονεία και προκειμένου να αποπροσανατολίσει τον ρωσικό λαό, ενώ μόλις πριν από λίγο ανέφερε ότι δεν επιθυμεί μία χώρα «διαφθοράς, ψεμάτων και γραφειοκρατίας». Άρχισε δηλαδή να μιλάει σαν το αντίπαλο δέος στον Πούτιν, διευρύνοντας την ατζέντα του με ζητήματα πολιτικά και κοινωνικά και όχι μόνο στρατιωτικά. Το πλεονέκτημά του είναι πως η οργάνωσή του θεωρείται πολύ ικανή, πατριωτική και έτσι έχει απήχηση σε ένα κομμάτι των ενόπλων δυνάμεων που είναι απογοητευμένο από τη στασιμότητα στο ουκρανικό μέτωπο. Άλλωστε, τη μεγαλύτερη επιτυχία των τελευταίων μηνών στο πεδίο των μαχών την πέτυχε η Βάγκνερ στο Μπαχμούτ.
Ο Πριγκοζίν και η μισθοφορική ομάδα Βάγκνερ είναι το τέρας που εξέθρεψε το ίδιο το καθεστώς Πούτιν και τώρα στρέφεται κατά του δημιουργού της. Η Βάγκνερ αποτέλεσε ισχυρό διπλωματικό εργαλείο, κυρίως όπου οι ένοπλες δυνάμεις της χώρας δεν ήθελαν ή δεν ήταν ικανές να επιχειρήσουν. Επί παραδείγματι, το αποτύπωμα της Μόσχας στην αφρικανική ήπειρο οφείλεται σε σημαντικό βαθμό στον Πριγκοζίν, του οποίου ζητήθηκε η συνδρομή στο ουκρανικό μέτωπο.
Ο Πριγκοζίν είχε εξαπολύσει τους τελευταίους μήνες αρκετές προειδοποιητικές βολές που εμμέσως αφορούσαν και τον Πούτιν αλλά στρεφόταν κυρίως εναντίον της ηγεσίας του υπουργείου άμυνας. Η κατά αυτόν δολοφονία στελεχών του από τον ρωσικό στρατό (τον οποίο κατηγορεί ότι λιποψυχεί πολεμώντας στα μετόπισθεν στην Ουκρανία) αποτέλεσε το άλλοθι για να απαιτήσει την αλλαγή της ηγεσίας του αρμόδιου υπουργείου και εν συνεχεία κατόπιν του διαγγέλματος Πούτιν την ανατροπή του. Ο τελευταίος «πληρώνει» την επιλογή να δημιουργήσει μηχανισμούς αλληλεπικαλυπτόμενης κυριαρχίας με στοιχεία τύπου Πριγκόζιν, τα οποία σιγοντάριζε κατά περίσταση το ένα απέναντι στο άλλο, προκειμένου αυτός να εδραιώνεται στην εγχώρια μάχη εξουσίας.
Τις ώρες που γραφόταν το κείμενο δυνάμεις της Βάγκνερ διέσχιζαν το Βορονέζ με κατεύθυνση προς Μόσχα (520 χλμ απόσταση), με άντρες της εθνικής φρουράς αρχικά να παρακολουθούν αμέτοχοι. Υπήρξε η πληροφορία ότι η αεροπορία σχεδίαζε ακόμη και να πλήξει το κομβόι των ανδρών της Βάγκνερ (αρκετά ευάλωτο λόγω χαμηλών ταχυτήτων) ή τουλάχιστον γέφυρες ώστε να ανακόψει την πορεία του, κάτι που δείχνει ότι ο στόχος είναι να ελεγχθούν έγκαιρα και δυναμικά οι στασιαστές για να αποφευχθεί το αιματοκύλισμα και ένας οιονεί εμφύλιος. Δεν θέλει άλλωστε επουδενί ο Πούτιν να φανεί είτε ότι οι στασιαστές πετυχαίνουν τους στόχους τους είτε πως μία αυταρχική διακυβέρνηση κλονίζεται εκ των έσω, δίνοντας ελπίδα στους αμφισβητίες της. Γι’ αυτό επιστράτευσε άμεσα τον σκληρό Καντίροφ και τους Τσετσένους μαχητές, προφανώς μη έχοντας εμπιστοσύνη στο σύνολο των δομών ασφαλείας της χώρας του. Ωστόσο, κατά άλλες πληροφορίες -σε ένα έτσι και αλλιώς ιδιαίτερο συγκεχυμένο επικοινωνιακό περιβάλλον- δεν υπάρχει αντίσταση, κάτι που αποδίδεται σε συνειδητό τακτικό ελιγμό επειδή οι στασιαστές βρίσκονται αρκετά μακριά από τη Μόσχα ή σε συμπαράταξη κάποιων δυνάμεων ασφαλείας με αυτούς.
Ποιοι είναι όμως οι καθοριστικοί παράγοντες που θα κρίνουν την έκβαση της ανταρσίας/απόπειρας πραξικοπήματος;
⇒ Η αποφασιστικότητα και η ετοιμότητα των δύο πλευρών, με την καθεμιά να θέλει να κερδίσει τις εντυπώσεις ειδικά τις πρώτες ώρες. Εφόσον η αντίσταση είναι καλά οργανωμένη από μεριάς Πριγκόζιν και έχει ερείσματα και δυνατότητες να αντέξει μάχες για μέρες/εβδομάδες, δεν θα είναι απλή υπόθεση η εξουδετέρωσή του. Αλλιώς, αριθμητικά και σε επίπεδο οπλισμού, οι ρωσικές δυνάμεις υπερέχουν αισθητά.
⇒ Οι επιχειρησιακές δυνατότητες της Βάγκνερ, η οποία φέρεται να ελέγχει ήδη το Βορονέζ, μία πόλη 1+ εκατομμυρίου κατοίκων. Για πόσο θα καταφέρει να τη διατηρήσει υπό τον έλεγχό της είναι κρίσιμο. Αν δε κατορθώσει να παραμείνει στο αρχηγείο στο Ροστόφ, η σημασία του οποίου είναι σημαντική για τις επιχειρήσεις στην Ουκρανία, θα έχει πετύχει μία πρώτη επικοινωνιακή και ουσιαστική νίκη.
⇒ Η αφοσίωση των δυνάμεων ασφαλείας, του στρατού και των μυστικών υπηρεσιών στον Πούτιν και ο βαθμός διείσδυσης (αν υφίσταται) σε αυτά του Πριγκόζιν. Εν τέλει η στάση του security apparatus απέναντι στην ανταρσία.
⇒ Η ικανότητα, πέραν της προθυμίας, του κλειστού συστήματος ασφαλείας του Πούτιν να ανταπεξέλθει μίας τέτοιας κρίσης. Είναι δεδομένα διεφθαρμένο, το ερώτημα είναι αν θα αποδειχθεί και αναποτελεσματικό. Πρόκειται έτσι και αλλιώς για ξεκαθάρισμα λογαριασμών ανάμεσα στους «αυλικούς» του Πούτιν, μια και ο Πριγκόζιν ανήκε σε αυτούς, μόνο που…ξέφυγε διεκδικώντας ρόλο σχεδόν ισότιμο με τον πρόεδρο.
⇒ Ο συντονισμός ανάμεσα σε όσους επιθυμούν την αλλαγή καθεστώτος στη Ρωσία. Μπορούν οι εναπομείνασες φιλελεύθερες δυνάμεις, που βρίσκονται στο περιθώριο, να συνταχθούν με τον Πριγκόζιν; Είναι απίθανο ακόμη και να εκδηλωθούν, ενώ στο δίλημμα (αν προέκυπτε) Πούτιν ή Πριγκοζίν η απάντηση μόνο εύκολη δεν είναι.
⇒ Ο ρόλος των ολιγαρχών. Αρκετοί εξ’ αυτών έχουν σταθεί απέναντι στον Πούτιν λόγω του πολέμου στην Ουκρανία. Οι περισσότεροι όμως βρίσκονται εκτός Ρωσίας. Αν λοιπόν έχουν βρει κοινό τόπο με τον Πριγκόζιν και τον χρηματοδοτούν και ο δεύτερος έχει στη διάθεσή του κεφάλαια υποστήριξης και ανάλογη δυνατότητα εξαγοράς δυνάμεων του στρατού, της εθνικής φρουράς και των εν γένει υπηρεσιών ασφαλείας, τότε η κρίση θα λάβει άλλες διαστάσεις.
Η Δύση μοιάζει τις πρώτες ώρες μουδιασμένη, με αναμενόμενες δηλώσεις πως ότι συμβαίνει είναι εσωτερικό ζήτημα της Ρωσίας. Είναι λογικό εξάλλου να μη θέλουν οι δυτικοί να ταυτιστούν με τον Πριγκοζίν και να δώσουν έτσι λαβή στον Πούτιν να τους δαιμονοποιήσει περαιτέρω. Άλλωστε αν συνέβαινε η ανατροπή του Πούτιν υπό τις παρούσες συνθήκες από τον Πριγκόζιν, το πιθανότερο είναι πως θα ακολουθούσε το χάος.
Από την άλλη, η διαφαινόμενη αποσταθεροποίηση στο εσωτερικό της Ρωσίας και η απειλή απέναντι στο καθεστώς Πούτιν σε μία στιγμή που το Κίεβο αντεπιτίθεται δημιουργεί νέα δεδομένα στο ουκρανικό μέτωπο. Και οι Ουκρανοί επιχαίρουν για την εικόνα αποδυνάμωσης της ρωσικής ηγεσίας και αναμένουν εξασθένιση της αντίστασης στα ουκρανικά εδάφη. Αλλά πρώτα ας περιμένουμε να ξεκαθαρίσει η κατάσταση στη Ρωσία, γιατί κάθε κατάληξη εμπεριέχει και διαφορετικό σενάριο.
