O πόλεμος στην Ουκρανία έχει καταγραφεί με περισσότερα ντοκουμέντα από οποιονδήποτε άλλο πόλεμο στην ανθρώπινη ιστορία, χάρη σε μία φορητή συσκευή που βρίσκεται σχεδόν σε κάθε τσέπη: τα smartphones.
Η χρήση από επιτιθέμενους, αμυνόμενους και άμαχο πληθυσμό, όχι απλώς βοηθά στην καταγραφή και κατανόηση των γεγονότων, αλλά αλλάζει ακόμα και την μορφή του πολέμου.
Κάθε μία από τις εκατομμύρια συσκευές στο εσωτερικό της Ουκρανίας διαθέτει αισθητήρες που μπορούν να παρέχουν δεδομένα για συγκεκριμένο τόπο και χρόνο. Τα μικρόφωνα και οι κάμερές τους μπορούν να καταγράφουν και να μεταδίδουν ήχους και εικόνες του πολέμου, αλλά και να γίνουν μέσα προπαγάνδας. Αυτό το υλικό επιτρέπει στους ερευνητές να δημιουργούν μεγάλες βάσεις δεδομένων με βίντεο από τη σύρραξη, που θα μπορούσαν στο μέλλον να επιβεβαιώσουν την τέλεση εγκλημάτων πολέμου.
Smartphones χρησιμοποιούνται για τον εντοπισμό στρατιωτικών στόχων (με ή χωρίς τη θέληση των χρηστών) και για την εκτίμηση των ζημιών. Επιτρέπουν σε απλούς ανθρώπους να δίνουν πληροφορίες στόχευσης στον στρατό. Χρησιμοποιούνται από Ουκρανούς και Ρώσους πολίτες για τη συγκέντρωση χρημάτων για στολές, μη επανδρωμένα αεροσκάφη ή άλλο στρατιωτικό εξοπλισμό, καθώς και από τον ουκρανικό στρατό για την καθοδήγηση μη επανδρωμένων αεροσκαφών και τον βομβαρδισμό στόχων.
Εκατομμύρια βίντεο μέσα σε έναν χρόνο
«Ο πόλεμος βρίσκεται στην παλάμη του χεριού σας, κάτι που είναι συγκλονιστικό, αλήθεια, θα μπορούσατε να βρίσκεστε οπουδήποτε στον κόσμο», δήλωσε ο Μάθιου Φορντ, αναπληρωτής καθηγητής στο Σουηδικό Πανεπιστήμιο Άμυνας. «Μια συσκευή γίνεται το μέσο με το οποίο παράγεις, δημοσιεύεις και καταναλώνεις πολυμέσα, αλλά και στοχεύεις τον εχθρό».
Η ψηφιακή καταγραφή που παρέχουν τα smartphones είναι ήδη καταιγιστική. Η Mnemonic, μια μη κερδοσκοπική οργάνωση με έδρα το Βερολίνο που καταγράφει τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ουκρανία, ανακοίνωσε ότι έχει συλλέξει 2,8 εκατομμύρια αρχεία σε λιγότερο από ένα χρόνο. Κατά τη διάρκεια 11 ετών πολέμου στη Συρία, το Συριακό Αρχείο, μια συναφής οργάνωση, έχει συλλέξει 5 εκατομμύρια ψηφιακά αρχεία. Μαζί με τους υπαλλήλους στη Mnemonic εργάζεται και σύστημα τεχνητής νοημοσύνης, με σύστημα μηχανικής μάθησης.
Οι φορητές συσκευές έχουν επίσης σημαντική στρατιωτική χρησιμότητα. «Τα smartphones είναι ένα όνειρο που γίνεται πραγματικότητα για τους ανθρώπους των μυστικών υπηρεσιών, και ένας εφιάλτης για τους αξιωματούχους της αντικατασκοπείας», σχολίασε ο Έλιοτ Κοέν, ιστορικός με εξειδίκευση στη στρατιωτική ιστορία, ειδικός σε ζητήματα στρατηγικής στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών στην Ουάσιγκτον.
Όταν προδίδεται ο εχθρός
Οι Τσετσένοι μαχητές συχνά χρησιμοποιούν τις πλατφόρμες του TikTok και του Instagram, για να προβάλουν τις νίκες τους και έχουν αρκετές φορές προδώσει την τοποθεσία τους εξαιτίας των κινητών τηλεφώνων. Σε τρεις περιπτώσεις, η στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών της Ουκρανίας κατάφερε να τους εντοπίσει μέσω αναρτήσεων, εξαπολύοντας ισάριθμα χτυπήματα, σύμφωνα με Ουκρανό αξιωματούχο που επικαλείται η Wall Street Journal.
Ένα περιστατικό ήταν σε ένα σχολικό κτίριο, σε αγροτική περιοχή στη Χερσώνα. Ένας Τσετσένος βιντεοσκόπησε τους συμπολεμιστές του από διάφορες οπτικές γωνίες, μαζί με τις εγκαταστάσεις του σχολείου όπου βρίσκονταν και τη γύρω περιοχή, αποκάλυψε η ίδια πηγή. Ώρες αργότερα, το κτίριο χτυπήθηκε από ρουκέτα ακριβείας και σκοτώθηκαν περίπου 30 μαχητές, όπως είχαν αναφέρει Τσετσένοι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
AP / David Goldman
Η χρήση των τηλεφώνων στο πεδίο της μάχης δοκιμάζει την πειθαρχία των στρατιωτών, σχολίασε ο Κοέν. Ένας πραγματικά πειθαρχημένος στρατός πιθανόν να μην καταφέρει να παρεμποδίσει απόλυτα τους ανθρώπους από το να χρησιμοποιούν κινητά τηλέφωνα, «αλλά θα τα καταφέρει πολύ καλύτερα από ό,τι οι Ρώσοι για παράδειγμα», λέει ο ιστορικός.
Τα smartphones «ανοίγουν ένα παράθυρο» στο πεδίο της μάχης, δίνοντας ευκαιρίες για πόλεμο πληροφοριών. Πλατφόρμες όπως το Facebook, το οποίο είναι μπλοκαρισμένο στη Ρωσία, και το VKontakte γίνονται δίοδοι για σημαντικό περιεχόμενο, αλλά η υπηρεσία στην οποία διαδραματίζεται μεγάλο μέρος του πληροφοριακού πολέμου, και από τις δύο πλευρές, είναι το Telegram, μια κρυπτογραφημένη εφαρμογή που επιτρέπει την ευρεία διανομή υλικού.
«Στο Telegram, ξεχύνεται αφιλτράριστα η φρίκη του πολέμου σε πραγματικό χρόνο, όπως δεν την έχουμε ξαναδεί ποτέ πριν» χωρίς κάποια προστασία ή λογοκρισία, δήλωσε ο Άντριου Χόσκινς, καθηγητής παγκόσμιας ασφάλειας στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης.
«Σε ορισμένα κανάλια, κάθε εικόνα και βίντεο, νομίζω, αποτελεί παραβίαση των Συμβάσεων της Γενεύης», οι οποίες απαγορεύουν, για παράδειγμα, τη διανομή φωτογραφιών νεκρών του πολέμου και υπογραμμίζουν τη σημασία της διατήρησης της αξιοπρέπειας για τους αιχμάλωτους πολέμου.
Σε μία έρευνα, η Mnemonic ήταν σε θέση να επιβεβαιώσει δύο αεροπορικές επιθέσεις σε μη στρατιωτικές εγκαταστάσεις, συμπεριλαμβανομένων δύο νοσοκομείων, στις αρχές Μαρτίου στην πόλη Ζιτομίρ, σχεδόν 145 χιλιόμετρα δυτικά του Κιέβου, βαθιά στο εσωτερικό του ουκρανικού εδάφους. Η Μόσχα συνήθως διαψεύδει τις πληροφορίες και τις διαρροές για επιθέσεις σε μη στρατιωτικούς στόχους.
Μια άλλη οργάνωση που καταγράφει τη σύγκρουση από βίντεο τραβηγμένα μέσω smartphone είναι η Bellingcat, η οποία ήταν από τις πρώτες που είχαν καταφέρει να διασταυρώσουν ότι οι υποστηριζόμενες από τη Ρωσία δυνάμεις είχαν παραλάβει ένα πυραυλικό σύστημα Buk από τη Ρωσία και εκτόξευσαν βλήμα εναντίον της πτήσης 17 της Malaysia Airlines το 2014.
«Ο κόσμος άρχισε να παρακολουθεί τη σύγκρουση, όταν Ρώσοι πολίτες άρχισαν να τραβούν βίντεο με τα τανκς που μετακινούνταν στα σύνορα κατά την προετοιμασία της εισβολής», δήλωσε ο ιδρυτής της Bellingcat, Έλιοτ Χίγκινς.
Από την ξέσπασμα του πολέμου, η Bellingcat παρέχει συμβουλές σε Ουκρανούς εισαγγελείς και ομόλογούς τους από το εξωτερικό, για το πώς να επεξεργάζονται και να αρχειοθετούν δεδομένα από διαδίκτυο, ώστε να πληρούν τις προδιαγραφές για το δικαστήριο.
Η εταιρεία έχει αναπτύξει μια διαδικασία που προορίζεται ειδικά για νομική χρήση του υλικού, με στοιχεία ανοιχτού κώδικα. «Είναι ο πρώτος πόλεμος ανοικτού κώδικα», σχολίασε ο Χίγκινς.
Πηγή: Wall Street Journal
