Πούτιν: Είναι τώρα ισχυρότερος από ποτέ;

Οι κάλπες στη Ρωσία έκλεισαν μετά από τρεις ημέρες ψηφοφορίας (15-17 Μαρτίου), ωστόσο το αποτέλεσμα ήταν προδιαγεγραμμένο προτού καν ανοίξουν. 

Σε μια χώρα της οποίας το Σύνταγμα μέχρι πρότινος περιόριζε τις θητείες ενός προέδρου σε δύο, ο Βλαντιμίρ Πούτιν εξασφάλισε την πέμπτη θητεία του εν μέσω διαμαρτυριών, αμφισβήτησης και καταγγελιών για νοθεία, αδιαφάνεια και παρατυπίες. 

Οι εκλογές, οι πρώτες μετά την εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, είχαν στόχο αφενός να αποκαταστήσουν την εικόνα του Πούτιν, αφετέρου να εξασφαλίσουν τη χωρίς αστερίσκους λαϊκή στήριξη στον πόλεμο. 

Παρόλα αυτά, το αποτέλεσμα κάθε άλλο παρά καθησυχάζει την ανήσυχη -κυρίως λόγω της παρατεταμένης σύγκρουσης- Ρωσία, με τους πολίτες να προβληματίζονται -μεταξύ άλλων- για την επόμενη μέρα της οικονομίας και των στρατιωτών τους.

Υπεράνω των προσδοκιών τα ποσοστά 

Αν και η νίκη του 71χρονου Ρώσου ηγέτη ήταν προδιαγεγραμμένη, τα ποσοστά του ξεπέρασαν τις προβλέψεις. 

Μετά το 63,4% που εξασφάλισε το 2012 και το 76,7% το 2018, χθες, ο Βλαντίμιρ Πούτιν πέτυχε ποσοστό κοντά 87%, υπερβαίνοντας τις εκτιμήσεις των αναλυτών που ανέμεναν ένα αποτέλεσμα γύρω στο 80%. 

«Οι προεδρικές εκλογές στη Ρωσία λειτουργούν επί μακρόν ως τρόπος νομιμοποίησης ενός ολόκληρου συστήματος. Ωστόσο, ένα τόσο μεγάλο ποσοστό για τον κ. Πούτιν -ο οποίος έχει τροποποιήσει το Σύνταγμα ώστε να παραμείνει στο Κρεμλίνο μέχρι το 2036, όταν πλέον θα είναι 83 ετών- απειλεί με υπονόμευση αυτήν τη νομιμοποίηση. Θα μπορούσε να εγείρει και ερωτήματα στο ολοένα και πιο αυταρχικό Κρεμλίνο γιατί η Ρωσία χρειάζεται μια τέτοια άσκηση φαντασίας», σχολιάζει ο Νιλ ΜακΦάρκουχαρ των New York Times.

«Ανθρακες» τα περί «εθνικής ενότητας»

Παρότι το Κρεμλίνο επιχειρεί να προβάλλει μια εικόνα εθνικής ομόνοιας, ελέγχου και πολιτικής σταθερότητας, η οποία ενισχύεται από τις καλά ενορχηστρωμένες εκλογικές διαδικασίες, τρία γεγονότα σχετιζόμενα με την αντιπολίτευση στάθηκαν αρκετά για να διαταραχθεί αυτή η εικόνα. 

Το πρώτο ήταν τον περασμένο Ιανουάριο, όταν χιλιάδες Ρώσοι σε όλη τη χώρα σχημάτισαν ουρές για να υπογράψουν κάλεσμα υπέρ της υποψηφιότητας του Μπόρις Ναντέζντιν, ενός φιλελεύθερου πολιτικού που λόγω της αντίθεσής του -μεταξύ άλλων- στον πόλεμο στην Ουκρανία, αποκλείστηκε από το ψηφοδέλτιο.

Παρά τους -40 βαθμούς Κελσίου, εκατοντάδες άνθρωποι στήθηκαν καρτερικά στις ουρές -εδώ στην Αγία Πετρούπολη- ζητώντας την συμμετοχή του Ναντέζντιν στις εκλογές της 17ης Μαρτίου – Φωτ.: AP Photo/Dmitri Lovetsky

Το δεύτερο γεγονός ήταν, τον Φεβρουάριο, ο αιφνίδιος θάνατος του Αλεξέι Ναβάλνι σε σωφρονιστική αποικία της Αρκτικής. Μετά από ημέρες ολιγωρίας σχετικά με τη σορό του, ο Ναβάλνι κηδεύτηκε στη Μόσχα παρουσία χιλιάδων ανθρώπων που αψήφησαν τις εντολές και τις προειδοποιήσεις των Αρχών δίνοντας δυναμικό «παρών» με συνθήματα κατά του Πούτιν και του πολέμου στην Ουκρανία. 

Το τρίτο γεγονός που έπληξε τη προωθούμενη από το Κρεμλίνο εικόνα εθνικής νηνεμίας και ενότητας ήταν η αθρόα προσέλευση Ρώσων στα εκλογικά κέντρα, εντός και εκτός της χώρας, στις 12 το μεσημέρι της Κυριακής, σε μια διαμαρτυρία – «κληρονομιά» του Ναβάλνι. 

«Μου αρέσει η ιδέα οι ψηφοφόροι κατά του Πούτιν να εμφανιστούν ταυτόχρονα στα εκλογικά κέντρα στις 12 το μεσημέρι. Μεσημέρι κατά του Πούτιν», έγραφε ο Ναβάλνι λίγες ημέρες πριν από τον θάνατό του, δίνοντας το στίγμα για το «Noon against Putin».

Noon against Putin in Stockholm

The Noon Against Putin campaign is a way of showing Russian citizens’ opposition to the regime in the absence of any real alternative candidates by arriving to vote at noon local time on Sunday 17 March.

: a Novaya Europe reader pic.twitter.com/f4y87I0ZWh

— Novaya Gazeta Europe (@novayagazeta_en) March 17, 2024

Τα υψηλά ποσοστά «ψήφος εμπιστοσύνης» για την πολιτική στην Ουκρανία

Τα ήδη υψηλά ποσοστά του Πούτιν ήταν ακόμη μεγαλύτερα στις προσαρτημένες περιοχές της Ουκρανίας (Ντονέτσκ, Λουγκάνσκ, Ζαπορίζια, Χερσώνα), όπου «υπήρχαν στοιχεία εξαναγκασμού, με τους εκλογικούς αντιπροσώπους να μεταφέρουν σε πολλές περιπτώσεις τις κάλπες στα σπίτια των ανθρώπων συνοδευόμενοι από έναν ένοπλο στρατιώτη», γράφουν οι ΝΥΤ. 

Ο Πούτιν ουδέποτε αναγνώρισε πως ξεκίνησε έναν πόλεμο με την εισβολή στην Ουκρανία. Αντιθέτως, υποστηρίζει πως αναγκάστηκε να ξεκινήσει μια «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» για να αποσοβήσει τη χρήση της Ουκρανίας ως «δούρειου ίππου» από τη Δύση σε βάρος της Ρωσίας. 

Για αυτό και η υψηλή συμμετοχή εκλαμβάνεται ως «ψήφος εμπιστοσύνης» των Ρώσων στην πολιτική του για την Ουκρανία.

Αφοσίωση στο δόγμα «gun and butter» 

Στην ετήσια ομιλία του για την κατάσταση του έθνους στην πολιτική και στρατιωτική ελίτ της Ρωσίας, τον Φεβρουάριο, ο Πούτιν ευαγγελίστηκε «όπλα και βούτυρο» (guns and butter, μια «παράφραση» ενός μακροοικονομικού μοντέλου που δεν προτάσσει τη μία εθνική ανάγκη σε βάρος της άλλης, αλλά προωθεί παράλληλα τόσο τις αμυντικές όσο και τις κοινωνικές δαπάνες για το κοινό καλό).

Ο Πούτιν διαβεβαίωσε πως η Ρωσία θα μπορούσε να διεκπεραιώσει τους πολεμικούς της στόχους, επενδύοντας στην οικονομία, τις υποδομές και σε μακροπρόθεσμους στόχους.

Όπως καταδεικνύουν κυβερνητικά στατιστικά στοιχεία, παρότι περί το 40% των δημόσιων δαπανών διοχετεύθηκε σε στρατιωτικούς σκοπούς, η ανάπτυξη της ρωσικής οικονομίας ενισχύθηκε κατά 3,6% το 2023 – παρά τις κυρώσεις της Δύσης.

Ανησυχία των Ρώσων για τις εξελίξεις στο μέτωπο 

Η μετεκλογική περίοδος στη Ρωσία ακολουθείται συχνά από αντιδημοφιλείς πολιτικές. Μετά τις εκλογές του 2018, για παράδειγμα, ο Πούτιν αύξησε το ηλικιακό όριο συνταξιοδότησης. Σήμερα, μετά από δύο χρόνια πολέμου στην Ουκρανία, οι Ρώσοι ανησυχούν για το αν η σύγκρουση στη γειτονιά τους μπορεί να συνεπάγεται νέα επιστράτευση ή ενισχυμένη καταστολή στο εσωτερικό της χώρας. 

Παρότι ο Πούτιν έχει επανειλημμένως διαψεύσει τα σενάρια περί νέας επιστράτευσης, τα μικρά εδαφικά κέρδη στην Ουκρανία, ο υψηλός φόρος αίματος, αλλά και το επιχειρησιακό τέλμα στο μέτωπο δεν αποκλείουν νέες εξελίξεις. 

Περιοχή της Οδυσού που μόλις έχει δεχτεί ρωσική επίθεση, που κόστισε τη ζωή σε τουλάχιστον 14 ανθρώπους – Φωτ.: Ukrainian Emergency Service via AP Photo

«Οι αποφάσεις θα αφορούν περισσότερο τον πόλεμο παρά την ειρήνη. Θα είναι περισσότερο στρατιωτικές παρά κοινωνικές ή οικονομικές», σημειώνει η Εκατερίνα Σούλμαν, πολιτική επιστήμονας που ζει εξόριστη στο Βερολίνο.

Αδιαφάνεια και παρατυπίες

«Το πιο σημαντικό αποτέλεσμα των ρωσικών εκλογών είναι η νομιμοποίηση. Αυτό είναι το θεμέλιο της πολιτικής σταθερότητας», είχε δηλώσει προ μηνών ο Βλαντίμιρ Πούτιν.

Ωστόσο, όπως επισημαίνουν ξένα ΜΜΕ και σχολιαστές, το ιλιγγιώδες αυτό αποτέλεσμα και ο εξοβελισμός των πολιτικών αντιπάλων υποβαθμίζουν την πολιτική στιβαρότητα που ευαγγελίζεται ο Πούτιν. 

«Στο πέρασμα των χρόνων, η προεδρική διοίκηση δημιούργησε ολοένα και πιο ευνοϊκές συνθήκες για την ίδια. Ωστόσο αυτήν τη φορά, έφτασε σε άνευ προηγουμένου επίπεδα» σημειώνει ο Ντέιβιντ Κανκίγια, της ανεξάρτητου παρατηρητηρίου Golos.

Πολλοί κάνουν λόγο για την εκλογική διαδικασία με τη λιγότερη διαφάνεια, αφού ποτέ στο παρελθόν δεν υπήρχαν τόσο λίγοι ανεξάρτητοι παρατηρητές με τόσο περιορισμένη πρόσβαση στα ρωσικά εκλογικά κέντρα. 

Σε δεκάδες περιοχές, μάλιστα, η διαδικασία πραγματοποιήθηκε ηλεκτρονικά, κάτι που οι ανεξάρτητοι παρατηρητές εκτιμούν ότι ευνόησε την αλλοίωση της ψήφου. 

Πηγή: New York Times/Politico/CNN