Ο Μπάιντεν ψάχνει φόρμουλα για τα τουρκικά F-16

Λένα Αργύρη

Τις προθέσεις του Κογκρέσου και το πώς αυτές θα διαμορφωθούν σε περίπτωση έγκρισης της ένταξης της Σουηδίας πριν από τη Σύνοδο του ΝΑΤΟ τον Ιούλιο, επιχειρεί να αποκρυπτογραφήσει o Λευκός Οίκος και μάλιστα σε πολύ υψηλό επίπεδο. Ο σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας Τζέικ Σάλιβαν σε τηλεφωνικές επικοινωνίες που έχει τα τελευταία 24ωρα με τα μέλη του Κογκρέσου που κρατούν τα κλειδιά των εξελίξεων για το θέμα των διεθνών πωλήσεων όπλων, διερευνά τις προοπτικές και το ενδεχόμενο κάμψης των αντιρρήσεών τους. Το γεγονός ότι αυτές οι επαφές, που συνήθως πραγματοποιούνται μέσω του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, επιλέγεται να γίνουν από τον Λευκό Οίκο δείχνει το αυξημένο ενδιαφέρον του ίδιου του Αμερικανού προέδρου για τη διαχείριση του σύνθετου αυτού προβλήματος και τον επείγοντα χαρακτήρα του.

Ο κ. Σάλιβαν φέρεται να εισπράττει τη γνωστή απάντηση, η οποία θα μπορούσε να συνοψιστεί στη φράση «η Σουηδία δεν είναι το μόνο ζητούμενο· αυτό που απαιτείται είναι συνολική αλλαγή πολιτικής». Μια απάντηση, η οποία κάνει ακόμη δυσκολότερη την επίλυση του γρίφου για τον Λευκό Οίκο, ο οποίος δεν μπορεί να εγγυηθεί ούτε στο Κογκρέσο ότι η αλλαγή στάσης της Τουρκίας σε μια σειρά ζητημάτων θα έχει μόνιμο χαρακτήρα, ούτε στην Τουρκία ότι μετά την ένταξη της Σουηδίας αυτομάτως θα εγκριθούν τα μαχητικά.

Το πλαίσιο αυτό περιέγραψε και ο ΥΠΕΞ Αντονι Μπλίνκεν στον ομόλογό του Χάκαν Φιντάν στην τηλεφωνική επικοινωνία που είχαν, στην οποία μεταξύ άλλων του εξήγησε ότι η άρση των εμποδίων για τη Σουηδία τις επόμενες εβδομάδες, είναι κάτι παραπάνω από απαραίτητη καθώς θα λειτουργούσε υποστηρικτικά στις προσπάθειες συνεννόησης με το Κογκρέσο.

Την ίδια στιγμή στο παρασκήνιο, ο τουρκικός μηχανισμός στην Ουάσιγκτον επιχειρεί ανοίγματα σε μέλη του Κογκρέσου, τα οποία έχουν αφήσει να διαφανεί ότι η άρση των τουρκικών αντιρρήσεων για τη Σουηδία θα δημιουργούσε ένα ευνοϊκό κλίμα για την πώληση των μαχητικών. Στην παρούσα φάση, ο ρόλος των συγκεκριμένων νομοθετών δεν θα επέτρεπε οποιαδήποτε παρέμβαση υπέρ των τουρκικών θέσεων, όμως επιχειρείται η δημιουργία ενός πόλου στήριξης, ο οποίος θα μπορούσε να φανεί χρήσιμος προσεχώς.

Μη «χαθεί» η Τουρκία

Σε αυτές τις συναντήσεις, σύμφωνα με πληροφορίες, οι Τούρκοι συνδέουν για πρώτη φορά τόσο ανοιχτά και μάλιστα με καθαρά συναλλακτικό τρόπο τα θέματα Σουηδίας και F16, δίνοντας ένα σαφές δείγμα της νέας προσέγγισης που σκοπεύουν να υιοθετήσουν στις σχέσεις τους με τις ΗΠΑ. Αναλυτές στην αμερικανική πρωτεύουσα επισημαίνουν ότι η διαφαινόμενη απόφαση της Αγκυρας να οικοδομήσει μια συναλλακτικού τύπου σχέση με την Ουάσιγκτον, μοιάζει να έχει ήδη γίνει αποδεκτή από τον Λευκό Οίκο (όπως άφησε να εννοηθεί στη συνέντευξή του στο CNN ο Σάλιβαν) προκειμένου να μη «χαθεί» η Τουρκία. Υπενθυμίζεται ότι ο Σάλιβαν για πρώτη φορά περιέγραψε την εξωτερική πολιτική του νατοϊκού συμμάχου της, ως ανεξάρτητη, αποδεχόμενος ουσιαστικά αυτό το δεδομένο και δηλώνοντας έτοιμος να συνεργαστεί μαζί της σε αυτό το πλαίσιο.

Την έντονη τουρκική κινητικότητα στο Κογκρέσο αντισταθμίζει η εκ νέου ενεργοποίηση του ελληνοαμερικανικού μηχανισμού πίεσης με μπαράζ επιστολών, δράσεων και επαφών. Η αποτελεσματικότητα που έχουν αυτές οι συντονισμένες κινήσεις, αποτυπώνεται στην απάντηση που έδωσε ο πιο ισχυρός παράγοντας στη Γερουσία, ο ηγέτης των Δημοκρατικών Τσακ Σούμερ, σε επικοινωνία που είχε με τους ομογενείς. Ο κ. Σούμερ ανέφερε ότι «η Τουρκία αποτελεί σημαντική απειλή για την παγκόσμια σταθερότητα και πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να αντισταθούμε στην επιθετικότητά της στη Μέση Ανατολή και στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Η αντίληψη ότι οι ΗΠΑ πρέπει να εμπιστεύονται την Τουρκία ότι σέβεται τους παγκόσμιους κανόνες και τη διεθνή τάξη δεν είναι μόνο επικίνδυνη, αλλά θέτει σε κίνδυνο την ασφάλειά μας και των συμμάχων μας. Πιστεύω ακράδαντα ότι οι ΗΠΑ και η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να προχωρήσουν σε διπλωματικές ενέργειες που θα διασφαλίσουν ότι η Τουρκία θα λογοδοτήσει για τυχόν αδικήματα που μπορεί να διαπράξει. Τελικά, εναπόκειται στο Κογκρέσο να αξιολογήσει τις επιπτώσεις αυτής της προτεινόμενης πώλησης όπλων και κατά πόσο είναι προς το καλύτερο συμφέρον των ΗΠΑ και των συμμάχων μας».

Η αποτελεσματικότητα των δράσεων του ελληνοαμερικανικού λόμπι όμως αποτυπώνεται και στο γεγονός ότι το ενδιαφέρον του Λευκού Οίκου και του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για τις ελληνικές ανησυχίες και τους προβληματισμούς έχει πια παγιωθεί και έχει ενταχθεί στην ατζέντα που καθορίζει μια σειρά ζητημάτων. Στην επιχειρηματολογία μάλιστα που χρησιμοποιούν οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι στις επαφές του Κογκρέσου έχουν εντάξει την αποκλιμάκωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων και τον τερματισμό των υπερπτήσεων, σε μια προσπάθεια να διαγνώσουν κατά πόσον αυτά τα δεδομένα θα μπορούσαν να επηρεάσουν τις εξελίξεις.

Η ελληνική πλευρά έχει μεταφέρει εκεί που χρειάζεται ότι «η υπόθεση των F16 δεν είναι αυτοσκοπός αλλά το μέσο» για να διασφαλιστεί ότι η τουρκική επιθετικότητα και ο αναθεωρητισμός δεν μπορούν και δεν πρέπει να είναι ανεκτά από κανέναν, πόσο μάλλον από τις ΗΠΑ. Επίσης, ότι πρέπει να υπάρχουν κάποιου είδους εγγυήσεις ότι η όποια τουρκική αποκλιμάκωση θα πρέπει να έχει μόνιμο χαρακτήρα και ότι τα αμερικανικά όπλα δεν θα χρησιμοποιούνται εναντίον συμμάχων για την παραβίαση της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας. Ο ελληνοαμερικανικός παράγοντας έχει πλήρη επίγνωση ότι αν ενταχθεί σύντομα η Σουηδία και με δεδομένη την παύση των υπερπτήσεων και το κλίμα αποκλιμάκωσης –τα οποία αξιολογούνται ως σαφείς ενδείξεις καλής θέλησης από τις ΗΠΑ– το κλίμα υπέρ της Τουρκίας θα βελτιωθεί σημαντικά.

Μενέντεζ – Μπάιντεν

Στο τέλος, πάντως, όλα θα κριθούν από τη στάση που θα επιλέξει να κρατήσει ο πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας Ρόμπερτ Μενέντεζ και στο πόσο παρεμβατικός θα αποφασίσει να είναι ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν. Σε ένα υποθετικό και μάλλον απίθανο σενάριο, κατά το οποίο ο Μπάιντεν θα επέλεγε προεκλογικά να παρακάμψει το λεγόμενο βέτο Μενέντεζ, η προτεινόμενη πώληση θα πήγαινε στην ολομέλεια Βουλής και Γερουσίας όπου θα έπρεπε να απορριφθεί από τα δύο τρίτα των νομοθετών. Απίθανο να βρεθεί αυτός ο αριθμός καθώς θα είχε προηγηθεί η ένταξη της Σουηδίας, θα υπήρχαν ασφυκτικές πιέσεις από τον Λευκό Οίκο, θα είχε ενεργοποιηθεί πλήρως ο τουρκικός μηχανισμός σε πολλά επίπεδα και θα είχαν μπει στο παιχνίδι των πιέσεων και οι πανίσχυρες αμυντικές βιομηχανίες των ΗΠΑ.

Όμως μια τέτοια εξέλιξη θα δημιουργούσε σοβαρή ρήξη στις σχέσεις Μενέντεζ – Μπάιντεν. Υπενθυμίζεται ότι ο γερουσιαστής είχε πει πρόσφατα δημοσίως ότι θα ήταν ανόητο εκ μέρους της κυβέρνησης να επιχειρήσει να παρακάμψει τις αντιρρήσεις του με αυτόν τον τρόπο. Μια πιο συνολική ανάγνωση των πραγμάτων θα επέτρεπε στον καθένα να αντιληφθεί ότι ο Μενέντεζ θα μπορούσε να προκαλέσει τεράστια προβλήματα στο κυβερνητικό έργο του Μπάιντεν. Θα μπορούσε για παράδειγμα να παρεμποδίσει την κάλυψη των κενών που έχουν δημιουργηθεί σε νευραλγικά πόστα υφυπουργών στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ αποδυναμώνοντας τη λειτουργία της εξωτερικής πολιτικής, θα μπορούσε να σταματήσει τον διορισμό πρέσβεων που επιθυμεί να διορίσει ο Μπάιντεν ή να πάει στα άκρα τις αντιρρήσεις του για εσωτερικά ζητήματα με τεράστια προεκλογική σημασία για τον Λευκό Οίκο, όπως το κρίσιμο μεταναστευτικό σχέδιο για τις ροές από τη Βενεζουέλα.