Kathimerini.gr
Δημήτρης Αθηνάκης
Η Ταλ, η Ρόνι και η Αγιελέτ είναι γυναίκες διαφορετικής ηλικίας και με διαφορετικό κοινωνικό στάτους. Ζουν στο Ισραήλ και έχουν αρχίσει να προβληματίζονται –αν όχι να φοβούνται– για το τι τους επιφυλάσσει το μέλλον για τη θέση τους στην ισραηλινή κοινωνία με τις αλλαγές στη Δικαιοσύνη που έχει ψηφίσει –σε πρόδρομο στάδιο– η Κνεσέτ με τις ψήφους του Λικούντ του Μπέντζαμιν Νετανιάχου και των κομμάτων του ούλτρα ορθόδοξου, ακροδεξιού συνασπισμού που έχει συγκροτήσει ο μακροβιότερος πρωθυπουργός της χώρας.
Το «φυσικά και φοβάμαι» είναι η πρώτη, ενστικτώδης και ομόφωνη αντίδραση και των τριών γυναικών κατά τη συνομιλία τους με την «Κ». Και δεν αναφέρονται απλώς στην αλλαγή του τρόπου διορισμού των μελών του Ανωτάτου Δικαστηρίου του Ισραήλ· ούτε καν περιορίζονται στις αλλαγές που θα δουν οι γυναίκες στη χώρα από την ψήφιση του περιώνυμου νομοσχεδίου κι εντεύθεν. Με ένα στόμα και μια φωνή, οι τρεις άγνωστες μεταξύ τους γυναίκες μιλούν για το πόσο έχει αρχίσει να διασπείρεται ο φόβος για τη θέση τους εντός της κοινωνίας ήδη από τις πρώτες ημέρες της κυβέρνησης.
«Εχουν αναστείλει ώς και τη λειτουργία της Επιτροπής για την Πρόοδο των Γυναικών και φυσικά μειώνεται η παρουσία των γυναικών στην κυβέρνηση», λέει στην «Κ» η Ρόνι, αναφερόμενη σε είδηση που επιβεβαιώνει το ισραηλινό ynet, καθώς μέχρι στιγμής η Υπουργική Επιτροπή για την Πρόοδο των Γυναικών δεν κατάφερε να συνεδριάσει, τόσους μήνες μετά τη συγκρότηση κυβέρνησης.
«Μειώνονται επίσης οι γυναίκες σε θέσεις επικεφαλής εταιρειών», τη συμπληρώνει η Αγιελέτ – «ήδη υπάρχουν μέρη όπου γίνεται διαχωρισμός ανδρών και γυναικών για να μη συνυπάρχουν. Πρόσφατα οδηγός λεωφορείου έβαλε έφηβα κορίτσια να κάτσουν στις πίσω θέσεις, ώστε μπροστά να κάθονται μόνον οι άνδρες επιβάτες. Μέχρι που έδωσε στα κορίτσια κουβέρτες για να καλύψουν τα σώματά τους επειδή φορούσαν κοντά ρούχα», συμπληρώνει. «Η θέση της γυναίκας επιδεινώνεται. Κάθε μέρα ακούμε και κάτι καινούργιο», αναφέρει η Ταλ.
Μία μεταρρύθμιση που αγνοήθηκε
Αυτό που επισημαίνουν οι τρεις Ισραηλινές συνομιλήτριές μας είναι ότι η διεθνής ειδησεογραφία –και μεγάλος μέρος του αντικυβερνητικού κινήματος των τελευταίων οκτώ μηνών– έχει παραβλέψει μία σημαντική μεταρρύθμιση, καθώς έχει σχεδόν εξ’ολοκλήρου εστιάσει στο Ανώτατο Δικαστήριο: τις νέες, αυξημένες αρμοδιότητες που δίνουν οι αλλαγές της κυβέρνησης Νετανιάχου στα ραβινικά δικαστήρια. Τα δικαστήρια αυτά, που αποτελούνται μόνον από άνδρες, μέχρι τώρα εποπτεύουν και δικάζουν μόνον υποθέσεις διαζυγίου, διαθήκης, περιουσίας και άλλα θρησκευτικά ζητήματα. Αυτό φαίνεται ότι αλλάζει, καθώς πλέον δίνεται η δυνατότητα να εξετάζουν ευρείες αστικές υποθέσεις, εξομοιούμενα με το κοσμικό σύστημα Δικαιοσύνης, όπως εξάλλου γράφει και ο Guardian.
Η καθηγήτρια Ρουθ Χάλπεριν-Καντάρι, ιδρυτική διευθύντρια του Κέντρου Rackman για την Προώθηση της Θέσης των Γυναικών στο Πανεπιστήμιο Bar Ilan, είπε στους ΝΥΤ ότι μία πρόσφατη πρόταση θα επιτρέψει επιπλέον στα ραβινικά δικαστήρια να καθορίζουν τη διατροφή των παιδιών σε ορισμένες περιπτώσεις.
«Η πιο πρόσφατη αμφισβήτηση του καθεστώτος της θέσης των γυναικών προέρχεται από την προτεινόμενη νομοθεσία από τον κυβερνητικό συνασπισμό για την επέκταση της εξουσίας των ραβινικών δικαστηρίων, τα οποία αντλούν τις αποφάσεις τους από τον εβραϊκό θρησκευτικό νόμο. Το Ορθόδοξο Ραβινικό Δικαστήριο έχει επί του παρόντος δικαιοδοσία για το διαζύγιο για όλους τους Εβραίους στο Ισραήλ, παρέχοντας στους άνδρες την αποκλειστική εξουσία να τερματίσουν επίσημα έναν γάμο. Οι προτεινόμενες τροποποιήσεις θα αποδίδουν επιπλέον δικαιοδοσία στις οικονομικές πτυχές του διαζυγίου, επιτρέποντας σε αυτά τα δικαστήρια να μεσολαβούν σε αστικές διαφορές, όπως εργατικές συγκρούσεις ή συμβατικές διαφωνίες, με την προϋπόθεση ότι όλα τα μέρη παρέχουν τη συγκατάθεσή τους. Οι επικριτές του νομοσχεδίου υποστηρίζουν ότι η απόκτηση συγκατάθεσης δεν είναι πάντα εθελοντική», λέει στην «Κ» ο Γιόναταν Τούβαλ, ανώτερος πολιτικός αναλυτής στο Mitvim, το Ισραηλινό Ινστιτούτο Περιφερειακών Εξωτερικών Σχέσεων.
«Εάν οι βουλευτές εγκρίνουν αυτό το νομοσχέδιο, το οποίο έχει ήδη περάσει την προκαταρκτική αναθεώρηση, θα ανατρέψουν απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου του 2006 που περιόριζε την εξουσία των ραβινικών δικαστηρίων να διαιτητεύουν αστικές υποθέσεις», συμπληρώνει ο ίδιος.
Ακραία φαινόμενα κατά των γυναικών: Το παράδειγμα στα μέσα μεταφοράς
Διαδηλωτές που υποστηρίζουν τα δικαιώματα των γυναικών, ορισμένοι ντυμένοι ως χαρακτήρες της τηλεοπτικής σειράς «The Handmaid’s Tale», παρευρίσκονται σε διαμαρτυρία κατά της κυβέρνησης του πρωθυπουργού Μπέντζαμιν Νετανιάχου στην παραλία της Καισαρείας του Ισραήλ, την Τρίτη 16 Μαΐου 2023. Οι ακτιβιστές είχαν δηλώσει ότι διαμαρτύρονται για την έλλειψη κεφαλαίων στον προτεινόμενο προϋπολογισμό της κυβέρνησης για ένα νέο υπουργείο που θα συσταθεί για την προώθηση των δικαιωμάτων των γυναικών. (©AP Photo/Oded Balilty)
Μέχρι να εφαρμοστούν, βέβαια, όλες αυτές οι μεταρρυθμίσεις, ήδη η ισραηλινή κοινωνία –και ιδίως οι γυναίκες– βιώνουν την υποχώρηση της ισότητας των φύλων στη χώρα, καθώς, απ’ ό,τι φαίνεται, οι ούλτρα ορθόδοξοι Εβραίοι του Ισραήλ έχουν… πάρει αέρα από τους ακροδεξιούς συσχετισμούς της κυβέρνησής τους, κάτι που επιβεβαιώνει και ο Γιόναταν Τουβάλ στη συνομιλία του με την «Κ».
Τον περασμένο Ιούλιο, άνδρες έστησαν «τείχος» σε αμαξοστοιχία του Τελ Αβίβ προκειμένου να μην επιβιβαστεί μια 40χρονη μητέρα δύο παιδιών· ένας εξ αυτών, γράφουν οι New York Times που μιλούν για «νέα ήθη στις δημόσιες συγκοινωνίες», είπε ότι οι γυναίκες δεν επιτρέπονταν – το βαγόνι ήταν μόνο για άνδρες.
Από την άλλη, σύμφωνα με την Jerusalem Post, έφηβες που προσπαθούσαν να μπουν σε ένα λεωφορείο στο Ασντόντ, το μεγαλύτερο λιμάνι του Ισραήλ, την Κυριακή, άκουσαν άφωνες –και φοβισμένες– τον οδηγό που τους ζήτησε να καλύψουν τα… γυμνά μέρη του σώματός τους και να καθίσουν στα πίσω καθίσματα, ζητώντας παράλληλα από αγόρι που επιχείρησε να καθίσει μαζί τους να μετακινηθεί στις μπροστινές θέσεις. Ουδείς από τους λοιπούς επιβάτες αντέδρασε. «Εδώ είμαστε εβραϊκό κράτος», ήταν η επωδός του οδηγού, όπως μεταδίδει και η Haaretz.
Οι Times of Israel μετέφεραν επιπλέον στιγμές… απείρου κάλλους: «Οταν μία από τις νεαρές γυναίκες τού είπε ότι ένιωθε ταπεινωμένη, ο οδηγός απάντησε: “Πήγαινε να τα πεις στο Κανάλι 12. Φτάνει πια με αυτές τις ανοησίες· δεν έχεις θρησκευόμενους ανθρώπους στο σπίτι σου. Ζεις σε ένα κιμπούτς [σ.σ. περίκλειστες κοινότητες, όπου υπήρξαν πρότυπο αποδοχής και σεβασμού, σαν ένα σοσιαλιστικό κράτος εν κράτει], αποκομμένη από τον κόσμο. Ζείτε σε εβραϊκό κράτος και θα πρέπει να σέβεστε τους ανθρώπους που ζουν εδώ. Σε λυπάμαι για το γεγονός ότι ζεις σε κιμπούτς και μεγάλωσες έτσι. Δεν θα μαλώσω άλλο μαζί σου, είστε παιδιά. Θα μεγαλώσεις και ίσως καταλάβεις ότι έχεις λάβει τη χειρότερη δυνατή ανατροφή. Οταν μπαίνεις σε ένα λεωφορείο όπου υπάρχουν θρησκευόμενοι και υπερορθόδοξοι που σέβονται τον τρόπο ζωής σου, θα πρέπει να σεβαστείς τον δικό τους. Πρέπει να το καταλάβετε αυτό, αυτό είναι το εβραϊκό κράτος. Εδώ ζείτε και αυτό συμβαίνει τώρα σε αυτή τη χώρα”».
Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με την Jerusalem Post, γυναίκα επιβιβάστηκε με τον σύζυγό της σε λεωφορείο στο Ραμάτ Γκαν, στα περίχωρα του Τελ Αβίβ, και, όταν η γυναίκα προσπάθησε να ρωτήσει κάτι τον οδηγό, εκείνος την αγνόησε επανειλημμένως. «Δεν μιλάω σε γυναίκες», ήταν η εξήγησή του.
Λίγες ημέρες νωρίτερα, στο Τελ Αβίβ, οδηγός λεωφορείου επέπληξε μία 20χρονη επιβάτιδα επειδή φορούσε κοντό μπλουζάκι, το οποίο ο ίδιος θεώρησε απρεπές· η γυναίκα αποφάσισε να μην παραμείνει εκεί, σύμφωνα με τον ισραηλινό δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό σταθμό Kan.
Τα ίδια συνέβησαν, γράφουν οι ΝΥΤ, και στην πόλη Εϊλάτ στο νότιο Ισραήλ, ενώ τον Ιούλιο υπερορθόδοξοι άνδρες στην ιδιαίτερα θρησκευόμενη πόλη Μπνέι Μπρακ, ανατολικά του Τελ Αβίβ, σταμάτησαν ένα λεωφορείο και έκλεισαν τον δρόμο επειδή οδηγούσε γυναίκα.
Μέχρι στιγμής, οι εταιρείες που έχουν υπό την εποπτεία τους τα λεωφορεία έχουν απολογηθεί, ενώ η υπουργός Μεταφορών Μίρι Ρέγκεβ καθησύχασε ότι «δεν θα υπάρξει αποκλεισμός των γυναικών στα μέσα μαζικής μεταφοράς. Κάθε περιστατικό, κατά τη γνώμη μου, είναι κάτι που πρέπει να αντιμετωπίζεται με τη μέγιστη σοβαρότητα».
Τα πράγματα, εντούτοις, επιδεινώνονται έτι περαιτέρω. Οπως λέει η νεοϋορκέζικη εφημερίδα, η εθνική υπηρεσία επείγουσας ιατρικής και καταστροφών του Ισραήλ διαχωρίζει για πρώτη φορά άνδρες και γυναίκες κατά τη διάρκεια των ακαδημαϊκών σπουδών. Εκπρόσωπος της υπηρεσίας, ανέφερε ότι πολλοί από τους σπουδαστές είναι θρησκευόμενοι, τονίζοντας ότι άλλα τμήματα της εκπαίδευσης θα λάβουν χώρα σε μεικτά περιβάλλοντα.
Το Ισραήλ υποχωρεί στους παγκόσμιους δείκτες ισότητας των φύλων
Ακτιβιστές κατά της βίας κατά των γυναικών, καλυμμένοι με κόκκινο χρώμα, συμμετέχουν σε διαμαρτυρία, στο Τελ Αβίβ, το Σάββατο 6 Μαΐου 2023. (©AP Photo/Ariel Schalit)
Παράλληλα, σύμφωνα με το ίδιο ρεπορτάζ, «την τελευταία δεκαετία ο διαχωρισμός των φύλων έχει εισχωρήσει σε πολλούς τομείς. Τα μικρά δημόσια κολέγια που εγγράφουν υπερ-ορθόδοξους φοιτητές που αναζητούν προπτυχιακούς τίτλους διαχωρίζουν τις τάξεις ανά φύλο. Ορισμένα προγράμματα εκπαίδευσης οδηγών και κατάρτισης για την εργασία στην κυβέρνηση έχουν πραγματοποιήσει συνεδρίες διαχωρισμένες κατά φύλο και ορισμένες δημόσιες βιβλιοθήκες δημοσιεύουν ξεχωριστές ώρες για κορίτσια και αγόρια».
«Υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία για τις προσπάθειες της κυβέρνησης να μειώσει την εξουσία του Ανωτάτου Δικαστηρίου, το οποίο παραδοσιακά διαδραμάτιζε κεντρικό ρόλο στην προάσπιση της ισότητας των φύλων. Ετσι, για παράδειγμα, διευκόλυνε τη νομική δράση κατά των μισθολογικών διαφορών, ανέτρεψε την απαγόρευση των γυναικών πιλότων μαχητικών στον στρατό και κήρυξε παράνομο τον υποχρεωτικό διαχωρισμό φύλου στα μέσα μαζικής μεταφοράς», λέει ο Γιόναταν Τουβάλ στην «Κ».
«Αυτό που συμβαίνει εδώ δεν είναι θέμα Αριστεράς και Δεξιάς – αλλάζουν τους κανόνες του παιχνιδιού και αυτό θα επιφέρει δραματική επίδραση στις γυναίκες», δήλωσε στους ΝΥΤ η Μόραν Ζερ Κάτζενσταϊν, επικεφαλής της Bonot Alternativa, μιας ομάδας που υποστηρίζει τη δημοκρατία στη χώρα και αποτελεί μια ανεξάρτητη ομάδα-ομπρέλα γυναικείων οργανώσεων. «Πρώτα θα πληγούν τα δικαιώματά μας».
Μάλιστα, το δημοσίευμα παραπέμπει σε παγκόσμια έκθεση για το χάσμα των φύλων που εκδόθηκε από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ τον Ιούνιο και η οποία αφορούσε 146 χώρες. Σύμφωνα με αυτήν, το Ισραήλ έπεσε στην 83η θέση, από την 60ή θέση πέρυσι. Αν και η έκθεση κατέταξε το Ισραήλ πρώτο όσον αφορά την εκπαίδευση των γυναικών, η κατάταξη της χώρας για την πολιτική ενδυνάμωση των γυναικών υποχώρησε στην 96η, ακριβώς κάτω από το Πακιστάν, από την 61η πέρυσι».
Και σαν μην έφτανε αυτό, το Ισραήλ, όπως γράφει το ynet, κατατάσσεται στην τελευταία θέση μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ όσον αφορά την ισότητα των φύλων, όπως τονίζεται στην έκθεση του Κοινωνικού Ινστιτούτου και του Δείκτη Φύλου. Παράλληλα, το Ινστιτούτο Van Leer της Ιερουσαλήμ, στις προβλέψεις του, υποδηλώνει κλιμάκωση της ανισότητας των φύλων στο Ισραήλ στο άμεσο μέλλον, την ώρα που οι γυναίκες στο Ισραήλ λαμβάνουν το 67% του μισθού των ανδρών, σύμφωνα με τα στοιχεία του 2020 του ίδιου Ινστιτούτου, ενώ μεταξύ των Αράβων γυναικών το χάσμα είναι ακόμα εντονότερο: μόνο το 30% των Αράβων γυναικών συμμετέχει στο εργατικό δυναμικό του Ισραήλ, σε σύγκριση με το 60% των Αράβων ανδρών, το 60% του γενικού γυναικείου και το 68% του γενικού ανδρικού πληθυσμού.
