PEW
Η υγεία των δημοκρατικών θεσμών υποχώρησε σημαντικά σε πολλά κράτη τα τελευταία χρόνια, αλλά η ιδέα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας παραμένει δημοφιλής μεταξύ των πολιτών του σύγχρονου κόσμου.
Η πλειονότητα των ερωτηθέντων στις 24 χώρες της έρευνας του Ινστιτούτου Pew το 2023 περιγράφει την αντιπροσωπευτική δημοκρατία ως σχετικά καλό ή καλό σύστημα διακυβέρνησης. Ο ενθουσιασμός για τη μορφή αυτή πολιτεύματος έχει υποχωρήσει σε πολλές χώρες μετά το 2017, ενώ οι επικρίσεις για τον τρόπο λειτουργίας του πληθαίνουν.
Ποσοστό 59% των πολιτών είναι δυσαρεστημένο με τη λειτουργία της δημοκρατίας, ενώ το 74% πιστεύει ότι οι εκλεγμένοι άρχοντες αδιαφορούν για τη γνώμη του. Ποσοστό 42% υποστηρίζει ότι στη χώρα του δεν υπάρχει πολιτικό κόμμα που να εκφράζει τις απόψεις του.
Πολλοί θεωρούν ότι η πολιτική στις χώρες τους θα βελτιωνόταν εάν εκλέγονταν περισσότερες γυναίκες, φτωχοί και νέοι σε θέσεις εξουσίας. Η εκλογή γυναικών είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στις γυναίκες, ενώ οι κάτω των 40 ετών στηρίζουν την εκλογή νέων ανθρώπων. Οι απόψεις είναι, ωστόσο, μοιρασμένες όσον αφορά την εκλογή περισσότερων επιχειρηματιών και συνδικαλιστών σε κυβερνητικές θέσεις.
Παρά την απογοήτευση των πολιτών με τη λειτουργία της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, η πλειονότητα –ποσοστό 77%– εκτιμά ότι αυτό είναι το καλύτερο σύστημα διακυβέρνησης. Το ποσοστό αυτό διατηρήθηκε σταθερό στις περισσότερες χώρες της έρευνας από το 2017. Η μερίδα πολιτών οι οποίοι πιστεύουν ότι η αντιπροσωπευτική δημοκρατία είναι πολύ καλό σύστημα έχει, όμως, μειωθεί σημαντικά.
Μεγάλη απήχηση στους πολίτες των κρατών της έρευνας –και της Ελλάδας– μοιάζει να έχει το σύστημα της άμεσης δημοκρατίας, όπου οι ψηφοφόροι λαμβάνουν τις αποφάσεις μέσω δημοψηφισμάτων για σημαντικά εθνικά ζητήματα. Ποσοστό 78% των Ελλήνων δήλωσε ότι ένα τέτοιο σύστημα είναι καλό ή πολύ καλό.
Ευνοϊκά διακείμενοι εμφανίζονται οι περισσότεροι ερωτηθέντες –και οι Ελληνες– στη διακυβέρνηση από τεχνοκράτες, αντί εκλεγμένων πολιτικών. Το 56% των Ελλήνων το πιστεύει, ενώ στην Ουγγαρία το ποσοστό αυτό φθάνει το 80% και στην Ινδία το 82%.
Οσον αφορά τη διακυβέρνηση από ισχυρό άνδρα, ο οποίος θα λαμβάνει αποφάσεις χωρίς τη συμμετοχή αντιπροσωπευτικού σώματος ή τον έλεγχο ανεξάρτητης Δικαιοσύνης, οι περισσότεροι ερωτηθέντες εμφανίζονται αρνητικοί. Ακόμη όμως και σε πλούσιες δημοκρατίες, όπως η Πολωνία και η Ιαπωνία, το ένα τέταρτο και πλέον των πολιτών θεωρεί ότι ένα τέτοιο σύστημα θα ήταν επωφελές. Σημαντική στήριξη μοιάζει να απολαμβάνει ο «ισχυρός άνδρας» στις τρεις χώρες της Λατινικής Αμερικής που συμμετείχαν στην έρευνα, καθώς και σε Κένυα, Ινδία και Νότια Κορέα. Την άποψη αυτή μοιράζονται κυρίως άνθρωποι με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο αλλά και χαμηλόμισθοι πολίτες. Οι υποστηρικτές δεξιάς ιδεολογίας έχουν, από τη μεριά τους, μεγαλύτερες πιθανότητες να πιστεύουν στην ανάγκη διακυβέρνησης από ισχυρό ηγέτη.
Στην Ευρώπη, η Σουηδία και η Ελλάδα είναι οι πιο αντίθετες στην προοπτική απολυταρχίας. Οσοι στηρίζουν δεξιά, λαϊκιστικά κόμματα στην Ευρώπη έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να θεωρούν την απολυταρχία καλό σύστημα διακυβέρνησης. Η στρατιωτική δικτατορία είναι, στο μεταξύ, το λιγότερο δημοφιλές πολίτευμα, με μόλις το 15% των ερωτηθέντων να το στηρίζει.
Η έρευνα δείχνει ότι 74% των πολιτών θεωρούν ότι οι πολιτικοί δεν ενδιαφέρονται για τις απόψεις των ψηφοφόρων, με το ποσοστό αυτό να φθάνει το 81% στην Ελλάδα. Μόνο οι Σουηδοί πιστεύουν σε ποσοστό 56% ότι οι εκλεγμένοι άρχοντες νοιάζονται για τις απόψεις του κοινού. Στην Ελλάδα, οι ψηφοφόροι της Νέας Δημοκρατίας εκτιμούν σε ποσοστό 39% ότι η κυβέρνηση νοιάζεται για τις απόψεις τους, με μόλις 8% όσων δεν ψήφισαν το κυβερνητικό κόμμα να συμφωνούν με την παραπάνω εκτίμηση. Πολλοί πιστεύουν ότι η εκλογή περισσότερων γυναικών, ανθρώπων από φτωχές οικογένειες και νέων θα οδηγούσε σε βελτίωση της διακυβέρνησης. Αντιθέτως, λίγοι είναι εκείνοι που θεωρούν ότι η ανάδειξη περισσότερων επιχειρηματιών, συνδικαλιστών και θρησκευόμενων θα είχε θετική επίδραση στη διαχείριση της εξουσίας.
Δυσαρεστημένο με τη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος εμφανίζεται ποσοστό 59% των ερωτηθέντων, με τη δυσαρέσκεια αυτή να ενισχύεται τα τελευταία χρόνια. Ποσοστό 55% των πολιτών δεν στηρίζει τους πολιτικούς ηγέτες της χώρας του, ενώ ακόμη λιγότεροι «βλέπουν» θετικά τους ηγέτες της αντιπολίτευσης. Σχεδόν τα δύο τρίτα των Αμερικανών εκφράζουν δυσαρέσκεια για τη λειτουργία της δημοκρατίας, ενώ επτά στους δέκα Ελληνες, Γάλλους και Ισπανούς νιώθουν το ίδιο. Η μεγαλύτερη υποχώρηση στην ικανοποίηση για τη λειτουργία της δημοκρατίας σημειώθηκε στη Γαλλία μεταξύ 2022 και 2023.
Αντικατοπτρίζοντας τη δυσαρέσκειά τους για τη λειτουργία των θεσμών, οι περισσότεροι ερωτηθέντες δεν έχουν θετική άποψη για τους πολιτικούς ηγέτες στις χώρες τους και τα κοινοβουλευτικά κόμματα. Στη χώρα μας, το 56% των ερωτηθέντων έχει αρνητική άποψη για τον Κυριάκο Μητσοτάκη, ενώ το 43% διάκειται θετικά απέναντί του. Τα μεγαλύτερα ποσοστά αποδοχής απολαμβάνουν ο πρόεδρος της Ινδονησίας Τζόκο Ουιντόντο (89% θετικές γνώμες) και ο Μεξικανός ομόλογός του Μανουέλ Λόπεζ Οβραδόρ (82%).
Σχεδόν σε όλες τις χώρες της έρευνας, οι απόψεις για τον επικεφαλής της κυβέρνησης είναι πιο θετικές μεταξύ των ψηφοφόρων του κόμματός του. Σε χώρες όπου οι πολίτες εκτιμούν ότι η οικονομία βρίσκεται σε καλό δρόμο, η στήριξη στον επικεφαλής της κυβέρνησης βρίσκεται στο 69%, ενώ σε προβληματικές οικονομίες, μόλις το 36% των ερωτηθέντων έχει καλή γνώμη για τον ηγέτη.
