Kathimerini.gr
Ακολουθούμε τα ίχνη του αρχαίου θεού ανάμεσα στα έλατα του Μαινάλου και στις όχθες του Λούσιου, ανακαλύπτοντας τοπία απίστευτης φυσικής ομορφιάς.
Ο Κολοκοτρώνης είναι πανταχού παρών στην Αρκαδία. Σε όποιο χωριό και να πας, μαθαίνεις ότι από εδώ έχει περάσει, δράσει ή θριαμβεύσει ο ηγέτης της Ελληνικής Επανάστασης. Στο συγκεκριμένο ταξίδι όμως δεν ήθελα να βρω αυτόν, αλλά τον αρχαίο θεό που ταυτίστηκε με την Αρκαδία όσο λίγοι το έκαναν με έναν συγκεκριμένο τόπο. Τον θεό-συνδετικό κρίκο ανάμεσα στον άνθρωπο και στη φύση, σύντροφο των βοσκών, σύμβολο της μοναξιάς και της μοναχικότητας, που η μητέρα του –λέει ο μύθος– τον εγκατέλειψε επειδή ήταν άσχημος, χωρίς να μπορεί να προβλέψει το λαμπρό μέλλον του.
Τον βρήκα τον Πάνα. Κατ’ αρχάς στο χωριό του, την όμορφη Πιάνα, στα 1.090 μ., σε μια πλαγιά του Μαινάλου, μεταξύ Βυτίνας και Τρίπολης. Εκτός από το όνομα του παραδοσιακού οικισμού που συνδέεται με τον θεό, εδώ βρίσκεται και η σπηλιά του. Παίρνεις το μονοπάτι από την πλατεία του χωριού, συνεχίζεις ανάμεσα σε βράχους και ξερά φύλλα, προχωράς κι άλλο, περνάς τη στρούγκα του Κόκκορη και μετά από 20 λεπτά πεζοπορίας μέτριας δυσκολίας φτάνεις εν τέλει στο άντρο του τραγοπόδαρου προστάτη της βουκολικής ζωής, τα ίχνη του οποίου είναι παντού: στους ήχους από τα κουδούνια των ζώων που βγαίνουν ρυθμικά μέσα από τις λαγκαδιές, αλλά και στην κοπριά γύρω από τη σπηλιά, δείγμα ότι χρησιμοποιείται ακόμη ως πέρασμα βοσκών.
Βόλτα με άλογα στην Ελάτη. (Φωτογραφία: ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΜΕΡΑΚΟΣ)
Τον βρήκα όμως και αλλού. Στο πρόσωπο της Δήμητρας, μιας τσοπάνισσας όλο μεγαλοπρέπεια, που εμφανίστηκε ξαφνικά με το κοπάδι της, όπως συνέβη με τόσους και τόσους βοσκούς οι οποίοι σκάνε μπροστά σου από το πουθενά και φράζουν κεντρικούς και επαρχιακούς δρόμους της Αρκαδίας, δείχνοντάς σου σε ποιον ανήκει πραγματικά αυτός ο τόπος. Κυρίως όμως τον Πάνα τον εντόπισα στην Τζάνα, τη φοράδα Ανδραβίδας και αρχηγό του κοπαδιού του Χρήστου Σιμόπουλου, που μας έκανε μια βόλτα στο δάσος έξω από την Ελάτη. Δυναμική και τζαναμπέτα, αλλά ταυτόχρονα καλόβολη και γλυκιά, όπως ο θεός της αρκαδικής πανίδας, τη μία σε άκουγε και την άλλη έκανε το δικό της, σταματώντας το περπάτημα για να μασουλήσει τις βελόνες των ελάτων και να ξύσει το κεφάλι της πάνω στα δέντρα με μανία.
ΜΑΝΙΑ ΟΠΩΣ ΜΑΙΝΑΛΟ
Από αυτή τη λέξη λένε ότι προέρχεται το όνομα του βουνού, δηλαδή από την ορμή της άγριας φύσης. Είναι εντυπωσιακό το πώς αυτή έχει παραμείνει ανέπαφη εδώ, όπου δεν συνωστίζονται τζιπ, όπως στα χωριά τα Σαββατοκύριακα, παρά μόνο πεζοπόροι που διασχίζουν το Menalon Trail, το σπονδυλωτό μονοπάτι 75 χλμ. που ξεκινάει από τη Στεμνίτσα και καταλήγει στα Λαγκάδια, περνώντας από επτά ακόμα χωριά της περιοχής (όπως είναι η Δημητσάνα, τα Μαγούλιανα, η Ελάτη κ.ά.). Είναι το πρώτο ελληνικό και το δέκατο ευρωπαϊκό μονοπάτι που πήρε την πιστοποίηση Leading Quality Trail από την Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Πεζοπόρων.
Πεζοπορώντας στο Menalon Trail, από τη Στεμνίτσα στη Δημητσάνα, θα περάσετε και από την Παλαιά Μονή Φιλοσόφου. (Φωτογραφία: ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΜΕΡΑΚΟΣ)
Με συνοδό τον Δημήτρη Μπαρδάκη, κάναμε δύο πεζοπορίες σε τμήματα του Menalon Trail. Περπατήσαμε πλάι στα νερά του Λούσιου, ακούγοντάς το βουητό τους, είδαμε μισάνοιχτα καρύδια (είναι η εποχή τους και τα μαζεύουν παντού), μανιτάρια που έχουν φυτρώσει σαν μπουκέτα στο χώμα και πάρα πολλά έλατα. Κάποια στιγμή, κοιτώντας τα, συνειδητοποίησα πόσο περίεργο μου φαινόταν που τα έβλεπα στο δάσος – και όχι στολισμένα με λαμπάκια και ψεύτικο χιόνι σε ένα σαλόνι. Αλλοτριωμένος ο άνθρωπος της πόλης, σκέφτηκα, κι ας ήμουν εγώ αυτός ο άνθρωπος. Δεν πειράζει, όμως, γιατί η Αρκαδία είναι κοντά και προσφέρεται για ταχύρρυθμα μαθήματα φύσης και περιπέτειας. Την επόμενη φορά που θα πάτε, μην εστιάσετε τόσο στα χωριά της, που συνήθως τραβούν το ενδιαφέρον των τουριστών. Είναι πολύ όμορφα, σίγουρα. Η φύση της όμως είναι καλύτερη. Κι εκεί θα βρείτε, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, χωμένο σε σπηλιές ή σκεπασμένο με ελατοβελόνες, και τον Πάνα.
TA ΥΛΙΚΑ THΣ ΑΡΚΑΔΙΚΗΣ ΓΗΣ
Το Μουσείο Δασικής Ιστορίας είναι αφιερωμένο στο ξύλο του Μαινάλου. (Φωτογραφία: ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΜΕΡΑΚΟΣ)
ΞΥΛΟ: Περνώντας μέσα από το χωριό Χρυσοβίτσι, επικρατούσε απόλυτη σιγή. Ήταν καθημερινή και, όπως συμβαίνει σε αρκετά χωριά της περιοχής, βλέπεις ότι δεν υπάρχει ζωή ή, αν υπάρχει, είναι κρυμμένη. Δύσκολο να φανταστείς ότι αυτό ήταν το πρώτο χωριό της Αρκαδίας που ηλεκτροδοτήθηκε, το 1957, δεκαετίες πριν γίνουν τρεντ η Βυτίνα και η Δημητσάνα. Ο λόγος ήταν ότι εδώ λειτουργούσε ένα κρατικό εργοστάσιο ξυλείας, από το οποίο περίσσευε ρεύμα και για το Χρυσοβίτσι. Η πρώτη ύλη για την ατμομηχανή του εργοστασίου ήταν τα πριονίδια από την κοπή των ελάτων. Επρόκειτο δηλαδή για ένα ενεργειακά αυτόνομο εργοστάσιο, όπου το ξύλο δεν ήταν μόνο προϊόν αλλά και καύσιμο. Πλέον, το πριστήριο του Χρυσοβιτσίου έχει μετατραπεί στο Μουσείο Δασικής Ιστορίας Μαινάλου. Σε αυτή την επίσκεψη, θα μάθετε πώς τα έλατα του Μαινάλου συγκεντρώνονταν στην κορμοπλατεία, πριονίζονταν στον καταρράκτη, γίνονταν ψαλίδια, μαδέρια, σανίδες, τάβλες, πηχάκια και κατέληγαν στους κλάδους της οικοδομής και της επιπλοποιίας. Αλλά κυρίως θα δείτε το ξύλο ως έκθεμα στον φυσικό του χώρο: σε ένα εργοστάσιο ξυλείας, ανάμεσα στα έλατα.
Η Αρκαδία βγάζει ΠΟΠ ελατόμελο βανίλια και κηρήθρες. (Φωτογραφία: ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΜΕΡΑΚΟΣ)
ΜΕΛΙ: Στην Αρκαδία, το πιο γνωστό μέλι είναι η ΠΟΠ βανίλια Μαινάλου, που «δεν έχει καμία σχέση με το φυτό βανίλια, ούτε έχει άρωμα βανίλιας», όπως μας λέει ο Βασίλης Ρουμελιώτης, παραγωγός βιολογικής μελισσοκομίας και υπεύθυνος της εταιρείας Αρκαδικό Μέλι. Η βανίλια είναι ένα λευκό ελατόμελο υψηλής ποιότητας, που δεν κρυσταλλώνει και έχει φανατικούς θαυμαστές. Τα τελευταία χρόνια, η παραγωγή έχει συρρικνωθεί λόγω της ολοκλήρωσης του κύκλου ζωής των μικροοργανισμών του ελάτου στους οποίους χρωστάει την ύπαρξή της αλλά και εξαιτίας των αλλοπρόσαλλων καιρικών συνθηκών («το μελίσσι, για να βγάλει το συγκεκριμένο μέλι, δεν θέλει βροχή και πρέπει να έχει σταθερή θερμοκρασία και υγρασία, έτσι ώστε να μπορέσει η μέλισσα να τρυγήσει»). Παρ’ όλα αυτά, δεν νοείται να ταξιδέψετε στην Αρκαδία και να μην το γευτείτε. Ιδανικά αγοράστε το μέλι από τους ίδιους τους παραγωγούς, για να γνωρίσετε και τους ανθρώπους πίσω από το προϊόν. Δοκιμάστε επίσης γύρη, κηρήθρα και βασιλικό πολτό, για να «ενισχύσετε το ανοσοποιητικό», όπως λέει και ο Βασίλης.
Στη Σχολή Αργυροχρυσοχοΐας Στεμνίτσας εκπαιδεύονται οι τεχνίτες του ασημιού. (Φωτογραφία: ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΜΕΡΑΚΟΣ)
ΧΡΥΣΟΣ ΚΑΙ ΑΣΗΜΙ: Αρκαδικά προϊόντα μπορεί να μην είναι, κατά παράδοση όμως έχουν ταυτιστεί με αυτόν τον τόπο, και συγκεκριμένα με τη Στεμνίτσα. Εδώ ο χρυσός και το ασήμι δεν είναι απλώς δύο πολύτιμα μέταλλα: είναι το γάλα με το οποίο τρέφονται οι νεοσσοί αργυροχρυσοχόοι που βγαίνουν από τη σχολή χειροποίητου κοσμήματος του χωριού, η οποία διανύει φάση εξωστρέφειας. Γεγονός που μεταξύ άλλων οφείλεται στη συμμετοχή σε σημαντικούς διεθνείς διαγωνισμούς, όπως αυτός των Young Designers Corner στο Μόναχο. Στην τάξη των δευτεροετών, γνωρίζουμε τις μαθήτριες που διακρίθηκαν στη φετινή διοργάνωση: τη Νίκη Λαφαζάνη, την Αλεξάνδρα Τσούλου και τη Λένα Γκρινιάρη. Ακόμα μία συμμετέχουσα στον διαγωνισμό είναι η απόφοιτος Ζωή Παπαρίζου, που έστειλε ένα δαχτυλίδι-Αρλεκίνο από ασήμι και γρανάδα πέτρα. Δεν είναι και λίγο το ότι τέσσερις αργυροχρυσοχοόι της Στεμνίτσας κατέλαβαν τις μισές από τις συνολικά οκτώ διακρίσεις ενός διεθνούς διαγωνισμού κοσμήματος, έχοντας γαλουχηθεί «στο μικρότερο ΙΕΚ του μικρότερου μέρους της Ελλάδας», όπως το περιγράφει η διευθύντρια, Σοφία Ταγκαλάκη. Ένα ΙΕΚ που όχι μόνο προσελκύει νέο κόσμο στην επαρχία, αλλά βγάζει και ολοκληρωμένους κοσμηματοποιούς, που δεν μαθαίνουν μόνο να σχεδιάζουν ή μόνο να φτιάχνουν κοσμήματα –όπως συμβαίνει σε άλλες σχολές–, αλλά και τα δύο. Κατά τα άλλα, το μάθημα των δευτεροετών, στο οποίο μπήκαμε εμβόλιμα, περιλάμβανε τη δημιουργία ενός σταυρού από ασήμι. Δάσκαλος ήταν ο Γιώργος Βαρβερόπουλος, με τον οποίο μοιραζόμαστε την ίδια αγάπη για τον Πάνα, προς τιμήν του οποίου έχει φτιάξει ένα σφραγιστικό δαχτυλίδι από ασημόχρυσο και μαύρο όνυχα, με τον αρκαδικό θεό να παίζει τη σύριγγα.
Το Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης στη Δημητσάνα. (Φωτογραφία: ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΜΕΡΑΚΟΣ)
ΝΕΡΟ: Είναι ένα από τα κλασικά και πολυδιαφημισμένα αξιοθέατα της Αρκαδίας, υπάρχει όμως λόγος γι’ αυτό. Το Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης στη Δημητσάνα (που ανήκει στο δίκτυο μουσείων ΠΙΟΠ), με τον μπαρουτόμυλο, τον αλευρόμυλο και το βυρσοδεψείο, είναι αφιερωμένο στον πολιτισμό του νερού. Στο πώς δηλαδή το νερό λειτούργησε σαν μοχλός ανάπτυξης της περιοχής κατά την προβιομηχανική περίοδο, αλλά και στο πώς διαμορφώνονταν οι κοινωνικές ταυτότητες, αφού άλλο στάτους είχε ο επαναστάτης του 1821 που έφτιαχνε μπαρούτι, άλλο ο μυλωνάς και άλλο ο εργάτης του βυρσοδεψείου που δούλευε τα δέρματα με ασβέστη και κόπρανα ζώων. Αν είστε τυχεροί, μπορεί να πετύχετε μέρα όπου οι Δημητσανιώτες φέρνουν τα χαλιά τους για μια ζωντανή επίδειξη της νεροτριβής.
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ
• Για μια βόλτα με τα άλογα του Χρήστου Σιμόπουλου επικοινωνήστε στο τηλ. 27950-29017. dimiourgies-xilou.gr. Εκτός από τα άλογα, ο Χρήστος είναι καλλιτέχνης του ξύλου. Μπορείτε να δείτε τα αντικείμενα που κατασκευάζει στο εργαστήριο-εκθετήριό του στην Ελάτη.
• Πληροφορίες για να οργανώσετε τις πεζοπορίες σας στο Menalon Trail θα βρείτε στο menalontrail.eu, όπως και στο info point, που λειτουργεί και σαν μικρή αγορά ψιλικών και αναμνηστικών, στη Στεμνίτσα. Μια καλή πρόταση για όσους πεζοπορούν για πρώτη φορά εδώ είναι η διαδρομή πάνω στον Λούσιο, που περιλαμβάνει και τις πολύ όμορφες μονές Φιλοσόφου και Προδρόμου.
Καταπράσινη Στεμνίτσα. (Φωτογραφία: ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΜΕΡΑΚΟΣ)
• Το Μουσείο Δασικής Ιστορίας Μαινάλου λειτουργεί με ραντεβού, όχι για μεμονωμένους επισκέπτες, αλλά για γκρουπ (από δύο παρέες και πάνω). Επικοινωνήστε με το τμήμα τουρισμού της Τρίπολης για να κανονίσετε να σας ανοίξουν και να σας κάνουν μια μικρή ξενάγηση (τηλ. 27136-10454, δωρεάν είσοδος).
• Αρκαδικό Μέλι: τηλ. 27102-39148, arkadiko-meli.gr.
• Σχολή Αργυροχρυσοχοΐας Στεμνίτσας: epas-stemn.ark.sch.gr. Μέσα στη σχολή λειτουργεί μια μικρή έκθεση κοσμημάτων, την οποία μπορείτε να ζητήσετε να δείτε.
• Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης: τηλ. 27950-31630, ανοιχτά καθημερινά (εκτός Τρίτης) 10.00-17.00, είσοδος 4 ευρώ. Μέχρι τις 6/1/2020 το μουσείο θα φιλοξενεί έκθεση φωτογραφίας τοπίου του Θεόδωρου Παπαγεωργίου με τίτλο «Το χρώμα του νερού».
ΜΕΤΑΒΑΣΗ
• Ένα κεντρικό χωριό της Αρκαδίας, όπως η Στεμνίτσα, απέχει από την Αθήνα 197 χλμ. (2½ ώρες, 30 ευρώ καύσιμα-διόδια η απλή μετάβαση). Με συμβατικό αυτοκίνητο θα περιηγηθείτε άνετα στα χωριά (σε κάποια σημεία θέλει προσοχή γιατί η άσφαλτος είναι φαγωμένη), αν και με 4X4 θα δείτε περισσότερα. Οι ψηφιακοί χάρτες είναι πολύτιμο εργαλείο, μη βασιστείτε όμως απόλυτα σε αυτούς: σε κάποιες περιπτώσεις θα σας προτείνουν διαδρομές μέσα από χωματόδρομους, που θα σας δυσκολέψουν.
ΔΙΑΜΟΝΗ
• Στον τομέα της φιλοξενίας η Αρκαδία είναι ανεπτυγμένη, με αρκετά και καλά καταλύματα. Ενδεικτικά αναφέρουμε τον Παραδοσιακό Ξενώνα Αλωνίσταινα (τηλ. 27104-31284, xenonas-alonistaina.gr, από 75 ευρώ) που βρίσκεται στο πολύ όμορφο και ήσυχο χωριό της Αλωνίσταινας, έχει ξύλινα δωμάτια με τζάκι και μια ζηλευτή σουίτα με τζακούζι. Επίσης, ξεχωριστός είναι ο ξενώνας Μπελλαίικο (τηλ. 27950-81286, mpelleiko.gr, από 75 ευρώ) στη Στεμνίτσα.
ΦΑΓΗΤΟ-ΓΛΥΚΟ
Στην Πιάνα το καφέ-εστιατόριο Πάνας (τηλ. 27104-31164) μένει ανοιχτό τις καθημερινές, δίνοντας ζωή στο χωριό. Σερβίρει χόρτα του βουνού, γίδα βραστή και χωριάτικο κόκορα.
• Στη Στεμνίτσα πριν από λίγους μήνες άνοιξε η Αρμπαρόριζα (τηλ. 27950-81538), ένα μπουτίκ ζαχαροπλαστείο με επιλεγμένα προϊόντα, εκ των οποίων τα περισσότερα τα φτιάχνουν οι ίδιοι. Εκτός από λικέρ αρμπαρόριζα, θα βρείτε καρυδοκουραμπιέδες με ανθόνερο και στεμνιτσιώτικο σκαλτσούνι με μέλι. Στο ίδιο χωριό, ιστορικό είναι το καφενείο Η Γερουσία (τηλ. 27950-81253), που λειτουργεί από το 1870. Περάστε για τσάι, γαλακτομπούρεκο και ποικιλία με ούζο.
• Στη Δημητσάνα σταθερή αξία είναι το Καπηλειό των Αθανάτων (τηλ. 6977-422578) για μπιφτέκι αγριογούρουνο και πλεχτό (πανσέτα πλεγμένη και ψημένη στη σχάρα), πιάτο εμπνευσμένο από μια παλιά χριστουγεννιάτικη συνταγή. Το καφέ του Μουσείου Υδροκίνησης προσφέρεται για ρόφημα ή τσίπουρο.
• Στα Μαγούλιανα η χασαποταβέρνα Ιωσήφ (τηλ. 27950-82359) σερβίρει βουνίσια πιάτα: χυλωμένη ρεβιθάδα, παϊδάκια, παστό (χοιρινό παστωμένο με αλάτι, ρίγανη, ξύσμα πορτοκαλιού) και δικά τους γαλακτοκομικά, τζατζίκι, φέτα, μυζήθρα.
• Από τα Μαγουλιάνα κατευθυνθείτε βόρεια προς το χωριό Λάστα, όπου θα βρείτε ένα καφενείο χωρίς καφετζή, με ξεκλείδωτη πόρτα. Ψήστε καφέ, σερβιριστείτε μόνοι σας κονιάκ ή ούζο και φεύγοντας πλύνετε τα ποτήρια και αφήστε τον οβολό σας στο κουτί-ταμείο.
TIPS
• Στα λιγότερο τουριστικά χωριά, τα καφενεία και τα εστιατόρια συχνά ανοίγουν μόνο Παρασκευή-Κυριακή. • Προτού ξεκινήσετε, πάρτε ένα τηλέφωνο για να επιβεβαιώσετε ότι το μαγαζί στο οποίο πηγαίνετε είναι ανοιχτό.
• Για τους φυσιολάτρες και τους πεζοπόρους, τρία σημεία για να ξαποστάσετε και να στήσετε ένα αυτοσχέδιο τσιμπούσι είναι η Μεταμόρφωση του Σωτήρος στον Λούσιο, το ξύλινο καταφύγιο στο χωριό της Ελάτης και ο Αϊ-Γιάννης πάνω από το Μουσείο Υδροκίνησης.
