Kathimerini.gr
Πάνε πλέον οι εποχές που οι οδηγοί ταξί γνώριζαν τις καλύτερες «καβάτζες» για τη συντομότερη διαδρομή από ένα σημείο της πόλης σε κάποιο άλλο. Για να μην πούμε για τότε που όλοι στο ντουλαπάκι του αυτοκινήτου μας διατηρούσαμε τον κόκκινο οδηγό του Καπρανίδη «Αθήνα – Πειραιάς – Προάστια».
Οι πρώτες αυτοτελείς συσκευές πλοήγησης μπήκαν στη ζωή μας πριν από περίπου 15 χρόνια, για να μας βοηθούν περισσότερο στα μεγάλα ταξίδια. Σταδιακά όμως τον ρόλο τους υποκατέστησαν τα κινητά μας τηλέφωνα με τους ενσωματωμένους χάρτες.
Από τότε που οι τελευταίοι έγιναν πιο αποτελεσματικοί, ενσωματώνοντας στοιχεία κυκλοφορίας, χρησιμοποιούμε την πλοήγηση από τα κινητά μας χωρίς φειδώ, όχι μόνο για να μεταβούμε σε κάποιον άγνωστο προορισμό, αλλά και για τις οικείες καθημερινές διαδρομές.
Με αυτόν τον τρόπο είμαστε πιο ακριβείς στα ραντεβού μας, μπορούμε να ξεκινήσουμε εγκαίρως για να μεταβούμε στην εργασία μας ή αποφεύγουμε να φτάσουμε καθυστερημένοι σε μια θεατρική παράσταση. Η πιο δημοφιλής εφαρμογή πλοήγησης παγκοσμίως αναμφίβολα είναι αυτή των Google Maps, ενώ ανάμεσα στις δημοφιλείς εφαρμογές συγκαταλέγονται αυτή της Waze (δημιουργήθηκε από μια ισραηλινή εταιρεία και στη συνέχεια αποκτήθηκε από την Google), η Apple Maps, η προεγκατεστημένη εφαρμογή πλοήγησης σε συσκευές iOS και η HERE WeGo που δημιουργήθηκε από τη Nokia και στη συνέχεια αποκτήθηκε από μια σύμπραξη αυτοκινητοβιομηχανιών, έτσι ώστε οι τελευταίες να μην εξαρτώνται από το οικοσύστημα της Google.
Ποιοι χρησιμοποιούν ακόμα τις κλασικές συσκευές πλοήγησης;
Παρά την ευκολία που προσφέρουν τα έξυπνα κινητά με τους ενσωματωμένους χάρτες, υπάρχει ακόμη ένα περιορισμένο κοινό που χρησιμοποιεί παραδοσιακές συσκευές πλοήγησης, όπως αυτές της Garmin, της TomTom κ.λπ. οι οποίες διαθέτουν υψηλής ακρίβειας GPS. Λειτουργούν δε ανεξάρτητα από το σήμα του δικτύου κινητής τηλεφωνίας, οπότε είναι ιδιαίτερα χρήσιμες σε απομακρυσμένες περιοχές ή χώρες όπου το κινητό ίσως δεν έχει πρόσβαση σε δεδομένα. Κι αυτό γιατί οι περισσότερες από αυτές τις συσκευές χρησιμοποιούν offline χάρτες που δεν απαιτούν σύνδεση στο διαδίκτυο.
Οι συσκευές αυτές είναι επίσης χρήσιμες στους οδηγούς φορτηγών ή αυτοκινούμενων τροχόσπιτων (τα οποία είναι πολύ διαδεδομένα στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη), καθώς οι χάρτες τους υπολογίζουν τις προτεινόμενες διαδρομές, λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθος ή ακόμα και το βάρος του οχήματος. Οι συσκευές είναι κατασκευασμένες για ανθεκτική χρήση στο αυτοκίνητο και συχνά διαθέτουν μεγαλύτερες, πιο ευκρινείς οθόνες από τα smartphones.
Πώς γνωρίζει πότε θα φτάσω;
Στο παρελθόν ο χρόνος μιας διαδρομής υπολογιζόταν με βάση τη διανυόμενη απόσταση και τα επιτρεπόμενα όρια ταχύτητας. Η πιο μεγάλη βελτίωση επήλθε όταν στην πρόβλεψη του χρόνου μετάβασης συμπεριλήφθηκαν τα στοιχεία από την κυκλοφορία των δρόμων.
Οι εταιρείες των εφαρμογών πλοήγησης διαθέτουν αλγόριθμους οι οποίοι τροφοδοτούνται σε πραγματικό χρόνο με τεράστιες ποσότητες δεδομένων από το στίγμα των κινητών τηλεφώνων όσων κινούνται στο οδικό δίκτυο. Με την ανάλυση αυτών των δεδομένων, τα συστήματα μπορούν να εντοπίζουν μοτίβα και να προβλέπουν με μεγαλύτερη ακρίβεια την κίνηση.
Οι αλγόριθμοι μηχανικής μάθησης (machine learning) εκπαιδεύονται να «μαθαίνουν» από ιστορικά δεδομένα για να προβλέπουν καλύτερα μελλοντικές συνθήκες. Για παράδειγμα, μπορούν να εντοπίσουν πώς επηρεάζεται η κίνηση σε διαφορετικές ώρες, ημέρες και καιρικές συνθήκες. Τα δεδομένα κυκλοφορίας μπορεί ακόμα να ενημερωθούν από τους ίδιους τους χρήστες (crowdsourcing) για τυχόν προβλήματα στην κυκλοφορία, ακόμα και για ραντάρ της Τροχαίας και κάπως έτσι έγινε δημοφιλές στους χρήστες το Waze.
Παρόλο που τα συστήματα πλοήγησης προσφέρουν γενικά καλές εκτιμήσεις, η πρόβλεψη του χρόνου άφιξης είναι περίπλοκη και επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες. Ωστόσο, η συνεχής χρήση δεδομένων σε πραγματικό χρόνο και οι εξελιγμένοι αλγόριθμοι με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης περιορίζουν σταδιακά τα σφάλματα, καθιστώντάς τα πιο αξιόπιστα. Η ακρίβεια, λοιπόν, του εκτιμώμενου χρόνου άφιξης (ETA, Estimated Time of Arrival) στα συστήματα πλοήγησης βασίζεται σε πολλούς παράγοντες και υπολογίζεται από αλγόριθμους που λαμβάνουν υπόψη πραγματικά δεδομένα και μοντέλα πρόβλεψης. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν περιπτώσεις όπου τα προγνωστικά αστοχούν. Ενα ξαφνικό ατύχημα μπορεί να μπλοκάρει εντελώς έναν δρόμο, επηρεάζοντας τη ροή της κυκλοφορίας. Αντίστοιχα, μια απότομη επιδείνωση του καιρού μπορεί να επηρεάσει τη μέση ταχύτητα των οχημάτων. Τέλος, συναυλίες, αθλητικά γεγονότα ή διαδηλώσεις (ένα συνηθισμένο φαινόμενο στο κέντρο της δικής μας πρωτεύουσας) μπορεί να προκαλέσουν αναπάντεχη συμφόρηση.
Το πρωτοχρονιάτικο επικό μποτιλιάρισμα της Google
Παρότι όλοι μας έχουμε να λέμε για την ακρίβεια των εφαρμογών πλοήγησης, ο καθένας από εμάς έχει να διηγηθεί και μια κακή εμπειρία.
Σε προσωπικό επίπεδο η χειρότερη έχει να κάνει με μια Πρωτοχρονιά όπου ένας από την παρέα (μαζί με τη μισή Αθήνα…) είχε τη φαεινή ιδέα να πραγματοποιήσουμε μια μεσημεριανή βόλτα στην Πάρνηθα. Η εφαρμογή μας έστειλε μέσα από τις γειτονιές των Θρακομακεδόνων, προφανώς για να αποφύγουμε τις κεντρικές αρτηρίες. Δεν αργήσαμε να βρεθούμε μποτιλιαρισμένοι σε ένα στενό, ίσως τον δρόμο με το μικρότερο πλάτος στην Αττική (ίσα που χωρούσε να περάσει ένα αυτοκίνητο), στον οποίο η Google αποφάσισε να διοχετεύσει τόσο τα οχήματα της ανόδου όσο και εκείνα που επέστρεφαν από την Πάρνηθα, προκαλώντας ένα επικό μποτιλιάρισμα. Κάπου εκεί το σύστημα πραγματικά «τα έπαιξε», με τον εκτιμώμενο χρόνο άφιξης να αυξομειώνεται συνεχώς έως και κατά μία ώρα…
Τι θα γίνει λοιπόν στο μέλλον όταν όλοι θα χρησιμοποιούν τα συστήματα πλοήγησης για τις μετακινήσεις τους, και στην περίπτωση μιας απότομης επιβράδυνσης της κυκλοφορίας, όλοι θα διοχετεύονται στις ίδιες εναλλακτικές διαδρομές; Το φαινόμενο στην κοινότητα των συγκοινωνιολόγων είναι γνωστό ως «paradox of navigation» ή αλλιώς «φαινόμενο του μποτιλιαρίσματος στις εναλλακτικές διαδρομές» και αναδεικνύει μια εγγενή πρόκληση στα συστήματα πλοήγησης, ιδιαίτερα σε έναν κόσμο όπου όλοι οι οδηγοί βασίζονται σε αυτά.
Πώς προκύπτει όλο αυτό; Πολύ απλά, όταν ένα σύστημα πλοήγησης ανιχνεύει επιβράδυνση σε μια διαδρομή (π.χ. λόγω κυκλοφοριακού ή ατυχήματος), στέλνει τους οδηγούς σε εναλλακτικούς δρόμους που υποτίθεται ότι είναι πιο «γρήγοροι». Εάν όλοι οι οδηγοί λάβουν την ίδια πληροφορία, αρχίζουν να κινούνται προς τους ίδιους δρόμους. Αυτό αυξάνει τη συμφόρηση και σε αυτές τις διαδρομές, μετατρέποντας τις «εναλλακτικές» σε νέες εστίες κυκλοφοριακού. Το σύστημα πλοήγησης προσπαθεί να διορθώσει τη συμφόρηση, στέλνοντας τους οδηγούς σε άλλες διαδρομές, αλλά η διαδικασία επαναλαμβάνεται, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο όπου το σύστημα «κάνει μπαλάκι» τους οδηγούς.
Ετσι, αντί να μειώνεται η συνολική κυκλοφορία, το μποτιλιάρισμα εξαπλώνεται σε περισσότερους δρόμους. Ακόμα και μικρότεροι, τοπικοί δρόμοι μπορεί να υποφέρουν από απροσδόκητη συμφόρηση. Επιπλέον, σε πόλεις με υψηλή πυκνότητα, η συνεχής ανακατεύθυνση μπορεί να αυξήσει τα συνολικά χιλιόμετρα που διανύουν οι οδηγοί, επιβαρύνοντας το περιβάλλον. Οι «εναλλακτικοί» δρόμοι που προτείνονται από τα συστήματα πλοήγησης είναι συχνά γειτονιές ή μικρότεροι δρόμοι, επιβαρύνοντας τους κατοίκους με αυξημένο θόρυβο και κυκλοφοριακό.
Με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης
Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί το συγκεκριμένο φαινόμενο; Τα συστήματα πλοήγησης θα μπορούν στο μέλλον να προτείνουν διαφορετικές διαδρομές στους χρήστες με βάση το πλήθος των οχημάτων που κατευθύνονται προς κάθε εναλλακτική. Ετσι, αποφεύγεται η «μαζική ανακατεύθυνση» στον ίδιο δρόμο. Επίσης θα πρέπει να εξασφαλιστεί ότι μικροί δρόμοι δεν θα επιβαρύνονται άσκοπα. Το σύστημα μπορεί να λαμβάνει υπόψη τις προτιμήσεις του κάθε οδηγού και το ιστορικό του, ώστε να μην προτείνει πάντα την «πιο γρήγορη» διαδρομή για όλους. Η χρήση εξελιγμένων αλγορίθμων που μπορούν να προβλέπουν πώς θα διαμορφωθεί η κυκλοφορία σε 5, 10 ή 15 λεπτά μπορεί να βοηθήσει στη λήψη πιο στρατηγικών αποφάσεων. Τα συστήματα πλοήγησης θα μπορούσαν επίσης να συνδεθούν με έξυπνα φανάρια και άλλες υποδομές για πιο συντονισμένη ρύθμιση της κυκλοφορίας. Ακόμα, σε έναν κόσμο με αυτόνομα οχήματα, η επικοινωνία μεταξύ αυτοκινήτων (V2V) και υποδομών (V2I) θα μπορούσε να εξασφαλίσει ότι η κυκλοφορία κατανέμεται ομοιόμορφα. Η εξέλιξη των αλγορίθμων, η χρήση AI και η συνεργασία υποδομών και οδηγών είναι κρίσιμες για την αποφυγή τέτοιων φαινομένων.
Εύλογες απορίες
Κάποιοι χρήστες αναρωτιούνται γιατί σε κάποιες περιπτώσεις το σύστημα πλοήγησης προτείνει έναν δρόμο με διόδια (π.χ. την Αττική Οδό), παρότι ο χρόνος της διαδρομής μπορεί να είναι κατά μερικά λεπτά μεγαλύτερος από εκείνον της εναλλακτικής (χωρίς διόδια) διαδρομής. Η επιλογή ενός δρόμου με διόδια από τα συστήματα πλοήγησης, ακόμα κι όταν δεν είναι η ταχύτερη διαδρομή, μπορεί να οφείλεται σε πολλούς παράγοντες. Παρόλο που η υπόνοια περί οικονομικών συμφωνιών μεταξύ των παρόχων πλοήγησης και των εταιρειών διαχείρισης διοδίων είναι ένα συχνό θέμα συζήτησης, υπάρχουν και πιο τεχνικοί λόγοι που εξηγούν την προτίμηση αυτών των διαδρομών.
Τα συστήματα πλοήγησης συχνά αξιολογούν όχι μόνο τη διάρκεια της διαδρομής, αλλά και την ποιότητα του δρόμου. Οι αυτοκινητόδρομοι με διόδια συνήθως εξασφαλίζουν σταθερή ταχύτητα και λιγότερους κινδύνους, κάτι που μπορεί να προσφέρει πιο χαλαρή εμπειρία οδήγησης. Επίσης, οι διαδρομές με διόδια είναι πιο προβλέψιμες όσον αφορά τον χρόνο άφιξης, επειδή έχουν πιο περιορισμένα σενάρια διακοπής (π.χ. φανάρια, διαβάσεις πεζών, έργα). Τέλος, οι δρόμοι με διόδια συχνά επιτρέπουν σταθερή ταχύτητα και λιγότερες στάσεις και εκκινήσεις, κάτι που μπορεί να μειώσει την κατανάλωση καυσίμου, καθιστώντας τη διαδρομή πιο αποδοτική.
Από εκεί και πέρα οι εταιρείες που διαχειρίζονται τους αυτοκινητόδρομους ενδέχεται να παρέχουν δεδομένα πραγματικού χρόνου στα συστήματα πλοήγησης (π.χ. κυκλοφοριακή ροή, καιρικές συνθήκες), κάτι που μπορεί να κάνει τους αλγορίθμους να ευνοούν τέτοιους δρόμους. Πάντως, καθώς στην Ευρώπη απαιτείται η ενίσχυση της λογοδοσίας όσον αφορά τη λειτουργία των αλγορίθμων που επηρεάζουν την καθημερινή ζωή των πολιτών, δεν αποκλείεται στο μέλλον να απαιτηθεί μεγαλύτερη διαφάνεια και στον τρόπο που διαχειρίζονται την πληροφορία οι εφαρμογές πλοήγησης, ώστε να αποκλειστούν υποψίες για οικονομικές συμφωνίες.
Η Google δεν ξέρει!
Μια άλλη αστοχία που πολλοί έχουν επισημάνει είναι πως όταν αγνόησαν συγκεκριμένες προτάσεις από το σύστημα πλοήγησης, κέρδισαν σημαντικό χρόνο. Το γεγονός ότι ένα σύστημα πλοήγησης μπορεί να προτείνει μια εμφανώς λιγότερο αποτελεσματική διαδρομή, ειδικά όταν ο χρήστης γνωρίζει καλά την περιοχή, μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες.
Παρότι τα συστήματα αυτά είναι εξαιρετικά εξελιγμένα, λειτουργούν με βάση δεδομένα και αλγορίθμους που δεν είναι πάντα τέλεια ή πλήρως ενημερωμένα. Οπως προαναφέραμε, τα συστήματα πλοήγησης συνήθως προτείνουν κύριες οδικές αρτηρίες, όπου η κυκλοφορία είναι πιο προβλέψιμη. Μπορεί να αποφεύγουν μικρούς ή στενούς δρόμους, ακόμα κι αν είναι ταχύτεροι, λόγω πιθανού ρίσκου (π.χ. περισσότερες στροφές, έργα, κακή ποιότητα οδοστρώματος). Επίσης, εάν το σύστημα ανιχνεύσει χαμηλή ταχύτητα σε έναν δρόμο, μπορεί να υποθέσει συμφόρηση ακόμα κι αν αυτό οφείλεται σε προσωρινούς παράγοντες. Τέλος, ορισμένα συστήματα μπορεί να προτείνουν διαφορετικές διαδρομές για να διαχειριστούν καλύτερα τη συνολική κυκλοφορία, ακόμα κι αν η πρόταση για εσάς είναι λιγότερο αποτελεσματική. Αυτό είναι γνωστό ως “traffic load balancing”.
Τι μπορείτε να κάνετε;
Χρησιμοποιήστε πρωταρχικά τη γνώση σας. Εάν γνωρίζετε την περιοχή, συγκρίνετε τις προτάσεις του συστήματος με τη δική σας εμπειρία. Τα συστήματα πλοήγησης είναι εργαλεία, όχι αυθεντίες. Επιπλέον ελέγξτε τις ρυθμίσεις του συστήματος και προσαρμόστε τις στις ανάγκες σας και συνδυάστε πηγές. Εάν η διαδρομή είναι κρίσιμη, χρησιμοποιήστε διαφορετικές εφαρμογές πλοήγησης (π.χ. Google Maps, Waze) για να συγκρίνετε προτάσεις. Τέλος, βεβαιωθείτε ότι το
σύστημα διαθέτει την πιο πρόσφατη έκδοση χαρτών και ενημερώσεων. Αν το σκεφτείτε, το GPS για τις καθημερινές μας μετακινήσεις είναι κάτι σαν τον ενημερωτικό πίνακα στον σταθμό του μετρό. Να εξηγηθούμε: Σε σχετική έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο εξωτερικό αποδείχθηκε ότι οι επιβάτες του υπόγειου σιδηρόδρομου δεν ενδιαφέρονταν τόσο για την πυκνότητα των δρομολογίων όσο για τον χρόνο άφιξης του επόμενου συρμού. Με αυτόν ακριβώς τον τρόπο και το GPS σας βοηθάει να γνωρίζετε πώς θα εξελιχθεί η μετακίνησή σας, δεν είναι όμως σε θέση να την επισπεύσει. Με άλλα λόγια, μια ψυχή που είναι να βγει, ας βγει…
