Kathimerini.gr
Όταν οι τουρίστες φεύγουν, οι ρυθμοί της πόλης αλλάζουν. Και ο Νοέμβριος είναι ο ιδανικός μήνας για να πιάσετε τον σφυγμό της.
«Ήρθα για ένα τριήμερο στα Χανιά πριν από δεκαπέντε χρόνια και δεν επέστρεψα ποτέ στην Αθήνα», μου λέει ο Κωνσταντίνος Ντανάς, ένας από τους καλύτερους ζαχαροπλάστες της πόλης και συνιδιοκτήτης –μαζί με την αδελφή του Ειρήνη– του καφέ-ζαχαροπλαστείου Σκέτη Γλύκα (Εισοδίων 18), σε ένα μικρό στενάκι της Παλιάς Πόλης. Τα δύο αδέλφια έκαναν τα Χανιά δεύτερη πατρίδα τους, τόπο έμπνευσης και δημιουργίας και, όπως φαίνεται τόσο από τα απίθανα γλυκά που ετοιμάζουν καθημερινά όσο και από το πιστό πελατολόγιό τους τους, τα καταφέρνουν μια χαρά. Αντίστοιχη πορεία έχει και το Mams House (Υψηλαντών 5), μια μικρή γωνιά γεμάτη μπαχάρια, βότανα, υπερτροφές, δημητριακά και όσπρια της ελληνικής γης – και όχι μόνο. Η Στέλλα και η αδελφή της Άννα, από την Αθήνα, ερωτεύτηκαν τον Μιχάλη και τον Μάνο, από τα Χανιά, παντρεύτηκαν και άνοιξαν οι τέσσερις τους πριν από λίγους μήνες το κατάστημά τους στην πόλη.
Η Στέλλα, η Άννα και τα καλούδια του Mams House. (ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΙΩΑΝΝΟΥ)
Ταξιδεύοντας στα Χανιά το φθινόπωρο, και πολύ περισσότερο τον χειμώνα όταν η πολυκοσμία υποχωρεί, έχεις μια μοναδική ευκαιρία να δεις την πόλη και τους ανθρώπους της αλλιώς. Χωρίς πολύ τουρισμό –αν και πάντα όλο και κάποιος «ξένος» κυκλοφορεί εδώ κι εκεί– και χωρίς τη φούρια του καλοκαιριού, όταν οι Χανιώτες, ειδικά οι νεότεροι, τρέχουν από τη μία δουλειά στην άλλη –σε καφέ, μπαρ, ξενοδοχεία, εστιατόρια και καταστήματα με σουβενίρ– για να τα προλάβουν όλα.
Από τον Νοέμβριο και μέχρι την άνοιξη, η πόλη επιστρέφει στους κανονικούς της ρυθμούς. Οι Χανιώτες και οι πάμπολλοι μη Κρήτες που έχουν εγκατασταθεί μόνιμα εδώ απολαμβάνουν τον γοητευτικό τόπο τους, τις βόλτες και τις «καλημέρες» απ’ άκρη σ’ άκρη στο Ενετικό Λιμάνι: από το Φρούριο του Φιρκά, που στεγάζει το Ναυτικό Μουσείο, μέχρι το Γυαλί Τζαμισί, το Μεγάλο Αρσενάλι, που φιλοξενεί το Κέντρο Αρχιτεκτονικής Μεσογείου και ένα σωρό ενδιαφέρουσες εκθέσεις κατά καιρούς, τα υπόλοιπα Νεώρια και ακόμα πιο κάτω. Κάνουν μια στάση στο τέρμα της Ακτής Ενώσεως για έναν καφέ στον Ιστιοπλοϊκό Όμιλο, με θέα στον αιγυπτιακό Φάρο, σήμα κατατεθέν της πόλης (ιδανικά κατά το ηλιοβασίλεμα), ή συνεχίζουν προς το στενό των Λουξ (οδός Σαρπηδόνος) και το Κουμ Καπή. Ο καθένας στα στέκια του,·στις παρέες που ξαναβρίσκονται μετά από μια κοπιαστική σεζόν και στις κουβέντες που ξεκινούν για τις αγροτικές εργασίες, τον τρύγο που τελείωσε και τις ελιές που έρχονται (οι περισσότεροι, άλλωστε, «κρατούν» από κάποιο χωριό).
Περπατώντας στα στενά που οδηγούν στο Παλιό Λιμάνι. (ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΙΩΑΝΝΟΥ)
Ο τουρισμός πάντως –με τον έναν ή τον άλλο τρόπο– απασχολεί και τον τελευταίο κάτοικο αυτής της πόλης. Βασικό θέμα συζήτησης μεταξύ των ανθρώπων είναι τόσο το στεγαστικό –που έχει προκύψει τα τελευταία χρόνια με τις βραχυχρόνιες μισθώσεις των σπιτιών και την άνοδο των ενοικίων– όσο και το γεγονός ότι η σεζόν σε τούτη τη γωνιά της Ελλάδας είναι αρκετά διευρυμένη, με πολύ καλές επιδόσεις τόσο την άνοιξη όσο και το φθινόπωρο. Το 2018 ήταν η καλύτερη χρονιά των τελευταίων ετών (τα στοιχεία μιλούν για περισσότερες από 3 εκατ. διεθνείς αφίξεις στο αεροδρόμιο των Χανίων), ενώ φέτος υπήρξε μια μικρή κάμψη, η οποία μάλλον χρειαζόταν, θα πουν οι πιο ψύχραιμοι, λαμβάνοντας υπόψη τα όρια και τις δυνατότητες του προορισμού.
ΚΑΙ ΟΙ ΒΟΛΤΕΣ ΣΥΝΕΧΙΖΟΝΤΑΙ
Όρεξη να έχεις για περπάτημα, και τα Χανιά είναι ανεξάντλητα. Αφήνοντας το Ενετικό Λιμάνι και μπαίνοντας στα στενά της Παλιάς Πόλης, θα δείτε δείγματα όλων των πολιτισμών που πέρασαν και άφησαν τη μικρή ή μεγάλη κληρονομιά τους στον τόπο. Τα βενετσιάνικα κτίρια δεσπόζουν σχεδόν παντού, όμως στη βόλτα που θα κάνετε αξίζει να συμπεριλάβετε τόσο τον Τοπανά, την αρχοντική γειτονιά των χριστιανών, όσο και την Οβραϊκή γειτονιά, την παλιά εβραϊκή συνοικία δηλαδή (αναζητήστε στον χάρτη τις οδούς Κονδυλάκη, Ζαμπελίου, Θεοτοκοπούλου, Αγγέλου κ.ά., που είναι από τις ωραιότερες της πόλης, με εξαιρετικά καφέ, εστιατόρια, μπουτίκ ξενοδοχεία και καταστήματα), ενώ ιδιαίτερα ατμοσφαιρική είναι και η περιοχή της Σπλάντζιας. Πρόκειται για τον παλιό μουσουλμανικό μαχαλά, που την τελευταία δεκαετία έχει «υποστεί» έναν γενναίο «εξευγενισμό» και συγκεντρώνει τα πλέον αγαπημένα στέκια των ντόπιων, αλλά και των ουκ ολίγων φοιτητών, που ενισχύουν τη ζωντάνια της πόλης τους μήνες εκτός σεζόν.
Η πλατεία της Σπλάντζιας, με τον χαρακτηριστικό πλάτανο. (ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΙΩΑΝΝΟΥ)
Στη Σπλάντζια φροντίστε να ρίξετε για λίγη ώρα άγκυρα στην πλατεία 1821, κάτω από τον ιστορικό πλάτανο και μπροστά από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου, που με το καμπαναριό της από τη μια και τον μιναρέ της από την άλλη έχει μια ενδιαφέρουσα ιστορία να μας διηγηθεί: κατά την Ενετοκρατία ήταν ο ναός του Αγίου Νικολάου των Δομινικανών, επί Τουρκοκρατίας ήταν το κεντρικό τζαμί των Χανίων και ως ορθόδοξος ναός λειτουργεί από το 1918. Στη Σπλάντζια, οι ωραίες ιδέες και η δημιουργικότητα περισσεύουν. Εδώ θα βρείτε το Μικρό Καράβι (Δασκαλογιάννη 59), το ωραιότερο ανεξάρτητο βιβλιοπωλείο των Χανίων, που το «τρέχουν» η Μαρία και ο Θοδωρής. Εδώ πάρκαραν τα ποδήλατά τους και ο Βαγγέλης με τον Τάσο, Αθηναίοι και αυτοί, και άνοιξαν το ποδηλατικό café-bar Ride (Δασκαλογιάννη 52), με τα εναλλακτικά μουσικά events και μια τεράστια ποικιλία σε μπίρες. Τις τελευταίες μπορείτε να τις προμηθευτείτε για το σπίτι από απέναντι, όπου βρίσκεται το μικροσκοπικό B is for Beer (Δασκαλογιάννη 55), η πρώτη κάβα μπίρας στα Χανιά, η οποία εδώ και λίγο καιρό λειτουργεί με νέο ιδιοκτήτη. Και δεν είναι μόνο αυτοί που έχουν φέρει φρέσκο αέρα στη γειτονιά. Κάθε τόσο ξεφυτρώνουν ενδιαφέροντα καταστήματα παντός είδους πλάι στα παλιότερα – όλα στην οδό Δασκαλογιάννη. Απέναντι από τις χειροποίητες δημιουργίες του Fab Lab (αρ. 26) θα πιείτε έναν καπουτσίνο στο Monogram Roaster Coffee Shop (αρ. 5) και λίγο πιο πάνω θα θαυμάσετε τα διακοσμητικά και τα μαρμάρινα artworks της Κωνσταντίνας, που είναι αρχιτέκτονας και διατηρεί το γραφείο της μαζί με ένα ιδιαίτερο μικρό εκθετήριο, ονόματι Mono Rocks (Τσουδερών 48 και Δασκαλογιάννη). Νέοι άνθρωποι, νέες ιδέες, νέα πνοή στην πόλη όλο τον χρόνο!
ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων στεγάζεται στο καθολικό της ενετικής μονής του Αγίου Φραγκίσκου. (ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΙΩΑΝΝΟΥ)
Πολύ κεντρικά, απέναντι από την πλατεία της πολυφωτογραφημένης Μητρόπολης και επί της οδού Χάληδων στον αρ. 98, στέκει η τριώροφη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων, η οποία φιλοξενεί αρκετές εκθέσεις μέσα στον χρόνο και πολλές παράλληλες εκδηλώσεις. Αν βρεθείτε στα Χανιά μέχρι τις 20 Νοεμβρίου, μπορείτε να δείτε την έκθεση-αφιέρωμα στον ζωγράφο Νίκο Γεωργόπουλο «Από την Αφαίρεση στην Αναπαράσταση», ενώ στις 2 Δεκεμβρίου εγκαινιάζεται η έκθεση «Τέχνη και χειροτεχνία: η “ωφέλιμη” Κρήτη της Φλωρεντίνης Σκουλούδη-Καλούτση», η οποία θα διαρκέσει έως τις 25 Απριλίου 2020. Λίγο πιο κάτω, στον αρ. 28, βρίσκεται το Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων, που φιλοξενείται στον βενετσιάνικο ναό του St. Francesco και του οποίου η μόνιμη έκθεση περιλαμβάνει αρχαιότητες από όλες τις περιόδους των ιστορικών χρόνων, ευρήματα της Ύστερης Νεολιθικής Εποχής και της Εποχής του Χαλκού, καθώς και την περίφημη συλλογή Μητσοτάκη, της οποίας τα περισσότερα εκθέματα έχουν κρητική προέλευση. Καιρού επιτρέποντος, βγείτε για λίγο στον υπέροχο κήπο του μουσείου και ρίξτε από εκεί κλεφτές ματιές στο παρακείμενο Boheme, ένα από τα πλέον πολυσύχναστα all-day café-bar-restaurants της πόλης, με εξαιρετικά κοκτέιλ και ονομαστό brunch.
SHOPPING ΑΞΙΩΣΕΩΝ
Δεν είναι, όμως, μόνο η Παλιά Πόλη των Χανίων που αξίζει τον χρόνο σας στη διάρκεια ενός long weekend στη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Κρήτης. Απομακρυνθείτε ελαφρώς από τη θάλασσα και κινηθείτε στα όρια της Παλιάς με τη Νέα Πόλη και ακόμα πιο μέσα στην καρδιά της δεύτερης. Μπείτε έστω και εθιμοτυπικά στη Δημοτική Αγορά –η οποία, αν και έχει «τουριστικοποιηθεί» αρκετά, κρατάει κάτι από τον παλιό της χαρακτήρα, ειδικά αυτή την εποχή–, απολαύστε ένα αφράτο κουλούρι με σουσάμι και περιπλανηθείτε χωρίς βιασύνη για τις αγορές σας. Το Just Brazil (Ποτιέ 27), με δύο καταστήματα εντός πόλης και ένα στην παραλιακή Αγία Μαρίνα, οφείλει την ονομασία του στην ιδιοκτήτρια Ρενάτα από τη Βραζιλία, η οποία έγινε μόνιμη κάτοικος Χανίων και αφιερώθηκε στη μόδα, δημιουργώντας μια μπουτίκ με πολύ γνωστά ελληνικά και διεθνή brands (Ancient Kallos, Zeus+Δione, Lace, Twist & Tango κ.ά.). H σχεδιάστρια κοσμημάτων και διακοσμητικών αντικειμένων Κατερίνα Μακρυγιάννη –δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις, για όσους ασχολούνται με τη μόδα τουλάχιστον– διατηρεί το κατάστημά της, ονόματι Τέχνημα, στην οδό Ανδρέα Παπανδρέου 23. Τέλος, μια νέα και... ευωδιαστή άφιξη στην πόλη ακούει στο όνομα Valsamo Bio Organic Natural (Περίδου 7). Στις προθήκες του θα βρείτε βιολογικά καλλυντικά και προϊόντα περιποίησης για το πρόσωπο, τα μαλλιά και το σώμα, αρωματικά κεριά, έλαια και φυσικά σαπούνια από μικρές εταιρείες από όλη την Ελλάδα και επιλεγμένες εταιρείες από το εξωτερικό. Η είσοδος εδώ μέσα αποτελεί πράγματι βάλσαμο.
ΚΕΡΑΜΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΝΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
Κεραμικές δημιουργίες από την Αλεξάνδρα Μανουσάκη. (ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΙΩΑΝΝΟΥ)
Την Αλεξάνδρα Μανουσάκη τη συναντήσαμε ένα φθινοπωρινό απόγευμα στον Βατόλακκο, όπου βρίσκεται και το οινοποιείο της οικογένειας (Manousakis Winery, τηλ. 28210-78787, manousakiswinery.com), ένα από τα πιο ονομαστά των Χανίων και ολόκληρης της Κρήτης. Είναι επισκέψιμο όλο τον χρόνο – κατόπιν ραντεβού τους χειμερινούς μήνες, για να υπάρξει η σχετική προετοιμασία, καθώς, εκτός από ξενάγηση και οινογνωσία, μπορείτε να καθίσετε και για φαγητό. Εμείς, ωστόσο, πήγαμε να βρούμε την Αλεξάνδρα και για έναν επιπλέον λόγο: για να δούμε από κοντά τα κεραμικά που ζωγραφίζει και να μιλήσουμε γι’ αυτό το παράλληλο εγχείρημά της. Η σειρά που έχει δημιουργήσει, γεμάτη χρώμα και χιούμορ, θυμίζει κάτι από Χουάν Μιρό και στην πραγματικότητα μετουσιώνει τον ορμητικό τρόπο με τον οποίο σκέφτεται και ζωγραφίζει. Τον χειμώνα τα κεραμικά εκτίθενται στον χώρο του οινοποιείου, ενώ το καλοκαίρι μπορείτε να τα βρείτε και στο μικρό κατάστημα που διατηρεί στην οδό Ποτιέ αρ. 9, στα Χανιά.
ΣΤΑ ΧΑΝΙΑ ΜΕ ΠΑΙΔΙΑ
Στάση πολιτισμού στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων. (ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΙΩΑΝΝΟΥ)
Ξεκινήστε τη μέρα σας με μια ντόπια μπουγάτσα με μυζήθρα, πασπαλισμένη με ζάχαρη και κανέλα, είτε από τον Ιορδάνη (Αποκορώνου 24) είτε από την Μπουγάτσα Χανίων (Αποκορώνου 37), και με έναν καφέ στο χέρι από το Kross Coffee Roasters (Στρ. Τζανακάκη 58) κάντε μια βόλτα στον Δημοτικό Κήπο για χάζι και παιχνίδι. Αν η ώρα περάσει και πεινάσετε πάλι, το καλύτερο early lunch των Χανίων ακούει στο όνομα Όαση και είναι αυτό το γνωστό μικροσκοπικό τυλιχτό σουβλάκι που θα βρείτε στην οδό Βολουδάκηδων αρ. 4. Η χανιώτικη εκδοχή περιλαμβάνει γιαούρτι αντί για τζατζίκι. Αν ο καιρός δεν είναι πολύ καλός και αναζητάτε κάποια εναλλακτική απασχόληση, ρίξτε μια ματιά στο πρόγραμμα του πολυχώρου Μεγάλο Ο (Γρηγορίου Ε΄ 69), όπου η Θεοδοσία, με σταθερά δημιουργική διάθεση, φιλοξενεί μαθήματα γιόγκα για μικρούς και μεγάλους, θεατρικά εργαστήρια, μουσικές κατασκευές και πολλά άλλα ακόμα, τα οποία μπορεί να βρείτε ενδιαφέροντα κατά την επίσκεψή σας στην πόλη.
ΜΕΤΑΒΑΣΗ
• Στα Χανιά θα φτάσετε αεροπορικώς με καθημερινές απευθείας πτήσεις της Sky Express (skyexpress.gr) και της Olympic Air (olympicair.com). Ενδεικτική τιμή για πτήσεις στα τέλη Νοεμβρίου: 118 ευρώ μετ’ επιστροφής.
• Κάθε βράδυ αναχωρούν από το λιμάνι του Πειραιά πλοία της Anek Lines (anek.gr) και της Minoan Lines (minoan.gr), μόνο που η δεύτερη εκτελεί το δρομολόγιο με πρώτη στάση στο Ηράκλειο και δεύτερη στα Χανιά – καλή επιλογή αν δεν θέλετε να φτάσετε στο λιμάνι της Σούδας αξημέρωτα. Από 38 ευρώ το άτομο (και λιγότερες ώρες ταξιδιού) η απλή μετάβαση, χωρίς καμπίνα, με την Anek Lines και από 27 ευρώ με τη Minoan Lines.
ΔΙΑΜΟΝΗ
• Για τη διαμονή σας στα Χανιά το φθινόπωρο και τον χειμώνα μπορείτε να επιλέξετε ανάμεσα στα μεγάλα city hotels, όπως το υπέροχα ανακαινισμένο προ πενταετίας Samaria (samariahotel.gr, από 105 ευρώ με πρωινό), το επίσης ανακαινισμένο Kriti (kriti-hotel.gr, από 85 ευρώ με πρωινό) και το Κύδων (kydonhotel.com, από 88 ευρώ με πρωινό), απέναντι από τη Δημοτική Αγορά. Αν προτιμάτε την μπουτίκ φιλοξενία, στα στενά της Παλιάς Πόλης τα προσφερόμενα καταλύματα είναι πολλά. Ενδεικτικά: Nonnalena (Εισοδίων 5, από 130 ευρώ), Shalom Luxury Rooms (Κονδυλάκη 34-36, από 45 ευρώ).
Για κρατήσεις που αφορούν τη διαμονή σας επισκεφθείτε τo: www.booking.com
ΦΑΓΗΤΟ
• Στην Κουζίνα ΕΠΕ (Δασκαλογιάννη 25, τηλ. 28210-42391) δίνουν σταθερά το μεσημεριανό ραντεβού τους οι Χανιώτες –κλείνει νωρίς το απόγευμα και τα φαγητά τελειώνουν σχετικά γρήγορα– για τα νόστιμα μαγειρευτά ημέρας, αλλά και για τις σταθερές αξίες του καταλόγου, όπως το σπαγκέτι με σολομό. Λίγο πιο κάτω, το Λάγανον (Δασκαλογιάννη 69, τηλ. 28211-14808) μετράει μόλις δύο χρόνια ζωής, είναι self service και σερβίρει νόστιμα φρέσκα ζυμαρικά και πίτσα. Διαλέγετε είδος ζυμαρικού και σάλτσα ή κάποιο από τα πιάτα ημέρας που προτείνει ο σεφ. Δύο άλλα εστιατόρια που αγαπούν ντόπιοι και επισκέπτες είναι το Ταμάμ (Ζαμπελίου 51, τηλ. 28210-96080), η μία αίθουσα του οποίου στεγάζεται σε βενετσιάνικο κτίριο του 15ου αιώνα που αργότερα λειτούργησε ως χαμάμ (δοκιμάστε οπωσδήποτε ιρανικό ρύζι, γιαουρτλού και πολίτικη πίτα Ταμάμ), και το Οινοποιείο (Χατζημιχάλη Νταλιάνη 46, τηλ. 28210-59204) για κρητική παραδοσιακή κουζίνα. Τέλος, το γουστόζικο και σχετικά νέο Ginger Concept (Σαρπάκη 36, τηλ. 28210-57590, gingerconcept.gr), από τους ιδιοκτήτες του Just Brazil, διαθέτει ένα ενδιαφέρον πωλητήριο με διακοσμητικά και άλλα αντικείμενα, ενώ το μενού του περιλαμβάνει διεθνή πιάτα, που συνοδεύονται από μια ενημερωμένη λίστα κρασιών του ελληνικού και του ξένου αμπελώνα. Το φθινόπωρο και τον χειμώνα ανοίγει απόγευμα και βράδυ.
ΚΑΦΕΣ - ΓΛΥΚΟ
• Αγαπημένη έξοδος των Χανιωτών για γλυκό, καφέ και θέα είναι η Κουκουβάγια (Αλέξη Μινωτή, τηλ. 28210-27449) στο Ακρωτήρι, ενώ φετινή άφιξη στην ίδια γειτονιά είναι το Carte Postale (Μιχαήλ Καλοριζίκου 2, τηλ. 28211-11486), πίσω από το οποίο βρίσκεται η ομάδα του Boheme.
ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ
• Εκτός τουριστικής περιόδου, οι επιλογές για ποτό στην πόλη περιορίζονται ελαφρώς. Διαχρονικό στέκι για καλή τζαζ μουσική –με πολλούς ντόπιους θαμώνες– είναι σε κάθε περίπτωση το Fagotto Jazz Bar (Αγγέλου 16), ενώ funky περιβάλλον, εκθέσεις ζωγραφικής και ενίοτε δισκοθεσία από βινύλια θα απολαύσετε στο Ababa (Εισοδίων 12). Το Παλλάς (τηλ. 28210-45688) της Ακτής Τομπάζη στεγάζεται σε ένα ιστορικό κτίριο της πόλης και ξεχωρίζει για το μοντέρνο στιλ, τα ωραία κοκτέιλ και την ενδιαφέρουσα κουζίνα του. Για παραδοσιακές γεύσεις μετά ποιοτικής κρητικής μουσικής, όλοι οι δρόμοι οδηγούν στα Χάλκινα (Ακτή Τομπάζη 29-30, τηλ. 28210-41570).
