Η πρώτη επί της ουσίας μέρα στο Κρανς Μοντάνα πέρασε με τρία βασικά σημεία. Πρώτον, την πρόταση του Έλληνα ΥΠΕΞ Νίκου Κοτζιά πάνω στην ασφάλεια και τις εγγυήσεις, δεύτερον την απολογία Έιντε εκ μέρους των ΗΕ για το ότι το έγγραφο που είχε ετοιμαστεί δεν αποσύρθηκε και τρίτο την πρόταση Τσαβούσογλου. Η πρόταση Κοτζιά κινήθηκε στον άξονα της κατάργησης της συνθήκης εγγυήσεων και των παρεμβατικών δικαιωμάτων με έμφαση στο μηχανισμό εφαρμογής της λύσης. Ο Έλληνας ΥΠΕΞ έδωσε έμφαση και στο ρόλο της ΕΕ, τονίζοντας πως δεν μπορεί η Τουρκία να έχει ρόλο εγγυήτριας δύναμης.
Έγινε δε σε αυτό το πλαίσιο και από τον αξιωματούχο της Ευρ. Επιτροπής κ. Τίμερμανς ιδιαίτερη αναφορά στη μεγαλύτερη εικόνα που αφορά και την ΕΕ λέγοντας πως δεν αφορά μόνο το στρατιωτικό σκέλος της ασφάλειας η Ένωση αλλά ασφάλεια σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας. Ωστόσο τα επιχειρήματα αυτά φαίνεται ότι αντέκρουσαν στην άρνηση του ΥΠΕΞ της Τουρκίας Μεβλουτ Τσαβούσογλου καταρχήν αλλά και του τ/κ ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί ο οποίος στη δική του τοποθέτηση το πρωί είχε δώσει το στίγμα λέγοντας πως η ΕΕ δεν μπορεί να εγγυηθεί την ασφάλεια των τ/κ και πως υπάρχουν χώρες ή που φεύγουν ή που θέλουν να φύγουν από την ΕΕ. Σημειώνεται πως οι πρωινές τοποθετήσεις της πρώτης μέρας, ήταν γενικού περιεχομένου, ενώ οι ιδέες και οι προτάσεις για την ασφάλεια και τις εγγυήσεις, έπεσαν το απόγευμα.
Η πρόταση Τσαβούσογλου
Ένα από τα πρώτα ερωτήματα που προκύπτουν είναι αν και κατά πόσο είναι εφικτό να «χτίσει» κανείς πάνω στην πρόταση που κατέθεσε ο ΥΠΕΞ της Τουρκίας για την ασφάλεια και τις εγγυήσεις. Το ότι τοποθετήθηκε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας λέγοντας πως «δεν μας ικανοποιεί η πρόταση και πως δεν ήρθαμε εδώ για ατάκες» είναι το περίγραμμα του αρνητικού κλίματος που προκάλεσε ο Τούρκος αξιωματούχος όχι μόνο φέρνοντας μια πρόταση (κίνηση που «χρεώθηκε» ως η μόνη θετική) αλλά και από τη στάση του απέναντι στην ΕΕ που δεν ήταν της ίδιας αρνητικής έντασης με αυτή στη Γενεύη, αλλά έτεινε έντονα προς εκείνη την κατεύθυνση. Σημείο που δημιουργεί και εύλογες απορίες, νοουμένης της σχέσης που θέλει να έχει με την ΕΕ η Τουρκία.
Στο δια ταύτα της πρότασης, κινήθηκε σε τέσσερα σημεία που αφορούν την συνθήκη εγγύησης, συμμαχίας, τα στρατεύματα και την εφαρμογή της λύσης. Συνάγεται εφόσον δεν ικανοποίησε την ε/κ πλευρά ενώ γίνεται και λόγος για επανάληψη γνωστών θέσεων, πως αυτές άπτονται της σταδιακής αποχώρησης στρατευμάτων καταρχήν αλλά επίσης μεγάλο ερώτημα αποτελεί ο μηχανισμός εφαρμογής της λύσης.
Αν μια εκ των ιδεών είναι και εκείνη που κατέγραψε η «Κ», δηλαδή το μοντέλο του Ιράν, ήτοι μέσω ενός ψηφίσματος του ΣΑ των ΗΕ τα πέντε μόνιμα μέλη συν άλλες χώρες να εφαρμόσουν έναν μηχανισμό εφαρμογής της λύσης που θα έχει ρεαλιστικό στόχο και περιεχόμενο, τότε δεν υπάρχει όχι μόνο σημείο επαφής των δυο πλευρών αλλά κινούνται σε εντελώς αντίθετες κατευθύνσεις. Λαμβάνοντας υπόψη πως τόσο ο τ/κ ηγέτης όσο και ο ΥΠΕΞ της Τουρκίας δεν στοχεύουν στην ΕΕ ή σε άλλους διεθνείς οργανισμούς για την εξασφάλιση της ασφάλειας των τ/κ, που αποτελεί ένα εκ των επιχειρημάτων, αυτό σημαίνει πως η πρόταση Τσαβούσογλου έχει σε περίοπτη θέση την Τουρκία ως χώρα που θα εγγυάται την εφαρμογή της λύσης. Σημείο που πηγές της «Κ» είπαν ότι δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό, η Τουρκία που έχει στρατό στην Κύπρο να εγγυάται εφαρμογή της λύσης, και στο οποίο ταυτίζονται Ελλάδα και Κύπρος.
Οι Βρετανοί από την πλευρά τους και δη ο Τζόναθαν Άλεν, ειδικός σύμβουλος για το Κυπριακό, κινήθηκε στην γνωστή θέση περί κατάργησης των παρεμβατικών δικαιωμάτων. Ωστόσο σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ» δεν άγγιξε τον πυρήνα του ζητήματος σε αυτή την τοποθέτηση για το πώς θα αντικατασταθεί η συνθήκη εγγυήσεων.
Ανέβηκε η θερμοκρασία
Μάλιστα και ενώ αναμενόταν η πρόταση από την Τουρκία για την ασφάλεια και τις εγγυήσεις, ότι θα προχωρούσε κάνοντας βήματα με θετικό πρόσημο, πληροφορίες μάλιστα έλεγαν πως μπορεί να αποσύρθηκε το κοινό έγγραφο ως βάση συζήτησης αλλά φάνηκε μια πιθανή δίοδος συνεννόησης στη συνάντηση που είχαν τελευταία οι Πρωθυπουργοί Ελλάδας και Τουρκίας, Τσίπρας-Γιλντιρίμ, εντούτοις επαναλαμβάνοντας η Άγκυρα γνωστές θέσεις ανέβασε τη θερμοκρασία. Στο άκουσμα της πρότασης αντέδρασε και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης λέγοντας απευθυνόμενος προς τον ΥΠΕΞ της Τουρκίας πως δεν ήταν καινούργια τα όσα έλεγε. Αποτέλεσμα ήταν να υπάρξει και αντίδραση από τον τελευταίο, με το κλίμα να μην φτάνει σε ένταση εκείνο της Γενεύης αλλά να βαραίνει ακόμη περισσότερο, εφόσον είχε προηγηθεί και αρνητική τοποθέτηση του Τούρκου αξιωματούχου και για την ΕΕ όπως ήδη αναφέρθηκε. Ένταση επίσης καταγράφηκε και μετά την τοποθέτηση του ειδικού συμβούλου για το κυπριακό Έσπεν Έιντε, ότι δηλαδή το κοινό έγγραφο δεν έχει αποσυρθεί. Και σε αυτό η αντίδραση του Προέδρου της Δημοκρατίας ήταν άμεση.
«Να μην κάνει δηλώσεις να μη γίνονται λάθη»
Η προαναφερόμενη τοποθέτηση του Έσπεν Έιντε ενόχλησε την ε/κ πλευρά, εφόσον είχαν δοθεί διαβεβαιώσεις σε επίσημο επίπεδο πως το κοινό έγγραφο είχε αποσυρθεί. Επικρέμονταν μάλιστα η απειλή πως αν την πρώτη μέρα της διάσκεψης γινόταν αναφορά σε αυτό, από ε/κ πλευράς θα υπήρχε κρίση στις συνομιλίες. Με την έναρξη της απογευματινής περιόδου της διάσκεψης, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας τόνισε στον Έσπεν Έιντε την ενόχλησή του, κι ειδικά αφού είχε υπάρξει απολογία εκ μέρους του δεύτερου για τις αναφορές του, με τον Νίκο Αναστασιάδη να λέει «να μην κάνεις δηλώσεις να μη γίνονται λάθη» απευθυνόμενος προς τον ειδικό σύμβουλο. Τις προηγούμενες μέρες πάντως είχε γίνει γνωστό πως το πλάνο των ΗΕ συμπεριλάμβανε καθημερινή ενημέρωση προς δημοσιογράφους, κάτι που ενδέχεται να αλλάξει μετά και τα όσα έγιναν χθες.
Η συνέχεια
Με φόντο την Παρασκευή που θα είναι στο Κρανς Μοντάνα ο ΓΓ των ΗΕ Αντόνιο Γκουτιέρες, θα πρέπει να έχει καταγραφεί πρόοδος ώστε να παρουσιαστούν (κι είναι κομβικό για την παρουσία του εδώ) απαντήσεις σε τρία ερωτήματα που έθεσαν τα ΗΕ. Για την συνθήκη εγγυήσεων και πως προχωρούν, πως απαντάται η ανησυχία ε/κ και τ/κ και ο μηχανισμός εφαρμογής της λύσης. Αυτό θα πρέπει να γίνει για έχει ουσία και περιεχόμενο η κάθοδος Γκουτιέρες στην Ελβετία ο οποίος δεν θα παραμείνει πάνω από μια μέρα. Η διαδικασία θα κριθεί ως ουσιώδης ή όχι από το τι θα ειπωθεί το πρωί όπου 9-11 θα γίνει συζήτηση ασφάλειας εγγυήσεων και κατόπιν τα άλλα κεφάλαια όπως αναφέρονται στο ανακοινωθέν της Νέας Υόρκης. Αλλά μένει να διαφανεί, ποια θα είναι η πρόοδος εκείνη που θα γίνει στην ασφάλεια και τις εγγυήσεις, που θα ανοίξει το δρόμο για συζήτηση και των άλλων κεφαλαίων.
