Του Απόστολου Κουρουπάκη
Συνηθιζόταν παλαιότερα όταν εγίνοντο δωρεές στο Κυπριακό Μουσείο αυτές να δημοσιοποιούνται στον Τύπο και φυσικά το όνομα του δωρητή. Αυτή η διαδικασία καλό είναι να επανέλθει, ώστε να παρακινούνται κάτοχοι αρχαιοτήτων να παραδειγματίζονται και να πράττουν το ίδιο, ιδιαίτερα εκείνοι που έχουν στην κατοχή τους παράνομα εξαχθείσες αρχαιότητες.
Η παραπάνω διαδικασία δεν ακολουθήθηκε σε περίπτωση δωρεάς από Άγγλο ιδιώτη προς το Τμήμα Αρχαιοτήτων. Σύμφωνα με ρεπορτάζ της «Κ» δωρεά έξι κυπριακών αρχαιοτήτων που έγινε τον Ιούλιο του 2018 από τον Άγγλο ιδιώτη Neil Goldsmith, από την πόλη Maidenhead (μεταξύ Λονδίνου και Οξφόρδης) δεν είχε τη δέουσα προβολή και αντιμετώπιση από το Τμήμα Αρχαιοτήτων, αφού ο δωρητής δεν ενημερώθηκε για την τύχη των αρχαιοτήτων που δώρισε στην Κυπριακή Δημοκρατία, μιας και η ευχαριστήρια επιστολή που του εστάλη σχεδόν δύο χρόνια μετά την ευγενική κίνησή του, εστάλη σε απενεργοποιημένη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.
Η δωρεά του Neil Goldsmith έγινε το 2018, όταν ο δρ Χρήστος Τσιρογιάννης, ερευνητής παράνομων αρχαιοτήτων και διεθνών αρχαιοκαπηλικών κυκλωμάτων και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Άρχους στη Δανία, έπεισε τον κ. Goldsmith να επιστρέψει τις αρχαιότητες που κατείχε στην Κύπρο. Συγκεκριμένα, στις 7 Μαΐου 2018, οι Times του Λονδίνου έκαναν ένα αφιέρωμα (σελίδες 3 και 29) στην έρευνα του δρος Χρίστου Τσιρογιάννη, το οποίο διάβασε ο κύριος Goldsmith και αμέσως επικοινώνησε γραπτώς μέσω της πλατφόρμας Linkedin με τον Έλληνα αρχαιολόγο, γράφοντάς του ότι κατέχει κάποιες αρχαιότητες που αγόρασε από έναν αγγλικό οίκο δημοπρασιών και οι οποίες προέρχονται από την Κύπρο, χωρίς να θυμάται περαιτέρω λεπτομέρειες. Ο δρ Τσιρογιάννης εντόπισε την αρχική πώληση, και ανακάλυψε ότι οι αρχαιότητες είχαν αποκτηθεί από έναν επαρχιακό οίκο δημοπρασιών, σε μία online δημοπρασία, το μεσημέρι της 13ης Φεβρουαρίου 2014. Ο κ. Goldsmith δέχθηκε να επιστρέψει τις αρχαιότητες χωρίς καμία οικονομική απαίτηση και όπως μας είπε ο κ. Τσιρογιάννης «το μόνο που ζήτησε ο κ. Goldsmith ήταν να γνωρίζει το είδος των αρχαιοτήτων και την ασφαλή κατάληξή τους στην Κύπρο». Μάλιστα, όπως γνωρίζει η «Κ» ο κ. Goldismith είχε επιχειρήσει και τον Μάρτιο του 2017 να επικοινωνήσει με το αρμόδιο υπουργείο στην Κύπρο και του είπαν ότι θα κοιτάξουν το θέμα, αλλά δεν είχε καμία ενημέρωση έκτοτε.
Ο επαναπατρισμός
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ με τη μεσολάβηση του δρος Τσιρογιάννη η Ύπατη Αρμοστεία της Κύπρου στο Λονδίνο υπέδειξε στον κ. Goldsmith οι αρχαιότητες να σταλούν στην έδρα της Αρμοστείας με κούριερ, όπως και έγινε και τον Ιούλιο του 2018 οι αρχαιότητες παρελήφθησαν από την οικία του κυρίου Goldsmith, και από εκεί επαναπατρίστηκαν στην Κύπρο. Έκτοτε, ούτε ο δωρητής, αλλά ούτε και ο δρ Τσιρογιάννης είχε οποιαδήποτε ενημέρωση για την τύχη των αντικειμένων που αφιλοκερδώς δώρισε στη Δημοκρατία.
Το Τμήμα Αρχαιοτήτων
Σε επικοινωνία μας με το Τμήμα Αρχαιοτήτων για το ζήτημα και αν ο ιδιώτης ενημερώθηκε μας ειπώθηκε ότι ο δωρητής ενημερώθηκε για την παραλαβή των αρχαιοτήτων μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου τον Μάρτιο του 2020. Μάλιστα, το Τμήμα απέστειλε δύο μηνύματα, το ένα στις 4 Μαρτίου και το δεύτερο στις 11 Μαρτίου. Ωστόσο, σύμφωνα με το ρεπορτάζ το ηλεκτρονικό ταχυδρομείου του δωρητή είχε καταργηθεί από το τέλος του 2019, συνεπώς αυτός ποτέ δεν έμαθε για την τύχη των αντικειμένων που δώρισε.
Με το Τμήμα Αρχαιοτήτων επικοινώνησε και ο δρ Τσιρογιάννης, στον οποίο εστάλη επιστολή στις 5 Μαρτίου και η απάντηση ήταν στα αγγλικά, αναφέροντάς του ότι οι αρχαιότητες: «being repatriated by the Department of Antiquities in July 2018» και ότι «A letter has already been sent to Mr Neil Goldsmith». Όπως τονίζει ο κ. Τσιρογιάννης το Τμήμα Αρχαιοτήτων δεν επικοινώνησε με κανέναν άλλο τρόπο ούτε με τον δωρητή, ούτε και με τον ίδιο, «έχουν και τη διεύθυνση κατοικίας του δωρητή (αφού οι αρχαιότητες παρελήφθησαν με κούριερ από την οικία του τον Ιούλιο του 2018), αλλά και τα δικά μου τηλέφωνα και emails». Ο κ. Τσιρογιάννης θεωρεί ότι αυτή η στάση είναι επιζήμια για την υπόθεση επαναπατρισμός αρχαιοτήτων, αφού «με τέτοιες συμπεριφορές χάνονται πολλαπλάσιες ευκαιρίες επαναπατρισμών και διαφήμισης τέτοιων δωρεών ως παράδειγμα προς μίμηση». Σύμφωνα με τον δρα Τσιρογιάννη η ουσία δεν βρίσκεται στον αριθμό, το είδος και την ποιότητα των επαναπατρισμένων αρχαιοτήτων, αλλά στο πώς χάνουμε ευκαιρίες να διαφημίσουμε έναν τέτοιο επαναπατρισμό από αλλοδαπό ιδιώτη και συλλέκτη και την τιμητική για τον ίδιο χειρονομία του, «με αποτέλεσμα, αντιθέτως, οι αρμόδιες υπηρεσίες αρχαιοτήτων Κύπρου να δυσφημίζονται σε αυτούς τους κύκλους του εξωτερικού, ιδίως με τις παραλείψεις τους». Σύμφωνα, μάλιστα, με τον κ. Τσιρογιάννη οι επιστολές εστάλησαν στον δωρητή –ακόμα και αν δεν έφτασαν– αφότου εκείνος ενημέρωσε τον υπεύθυνο του Γραφείου Καταπολέμησης Παράνομης Κατοχής και Διακίνησης Αρχαιοτήτων της Αστυνομίας, Μιχάλη Γαβριηλίδη, τον Φεβρουάριο του 2020, με τις αρχαιότητες να βρίσκονται στην Κύπρο για ενάμιση χρόνο. «Γνώρισα τον κ. Γαβριηλίδη, όταν δίδασκα Ευρωπαίους αστυνομικούς Τμημάτων Δίωξης Εγκλημάτων Τέχνης στην Εθνική Αστυνομική Σχολή της Γαλλίας στη Λυών, και του γνωστοποίησα το ζήτημα, και ο οποίος βοήθησε σημαντικά στο να μου απαντήσει το Τμήμα Αρχαιοτήτων τι έγινε με τις αρχαιότητες», είπε ο κ. Τσιρογιάννης.
Η δωρεά
Η δωρεά του κ. Goldsmith προς το Τμήμα Αρχαιοτήτων αποτελείτο από 2 ρωμαϊκούς λύχνους, 2 αγγεία κυπροαρχαϊκής περιόδου, 1 αγγείο της ύστερης εποχής του χαλκού και ένα 1 ζωόμορφο εδώλιο (τερακότα) της κυπροαρχαϊκής περιόδου, τα οποία ο δωρητής απέκτησε από οίκο δημοπρασιών.
Να σημειωθεί ότι στον προϋπολογισμό του Τμήματος Αρχαιοτήτων για το 2021 έχει προβλεφθεί ποσό 100.000 ευρώ για Επαναπατρισμό και Επιστροφή Πολιτιστικών Αντικειμένων.
