BLOOMBERG
Εκείνο που συνήθως ανησυχεί όσους διαφωνούν με τους δασμούς του Ντόναλντ Τραμπ στο εσωτερικό των ΗΠΑ είναι το ενδεχόμενο να επιταχύνουν τον πληθωρισμό και να οδηγήσουν, έτσι, σε αυξήσεις των επιτοκίων. Η εμπειρία, όμως, από την πρώτη φορά που κήρυξε εμπορικό πόλεμο ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ είναι ότι υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος και αυτός είναι να πληγεί η ανάπτυξη.
Οπως και την πρώτη φορά πριν από οκτώ χρόνια, ο Τραμπ κέρδισε τις εκλογές χάρη στην οργή των ψηφοφόρων για την κατάσταση της οικονομίας που, όπως παραπονούνται πολλοί, δεν λειτουργεί προς όφελος όλων, έστω κι αν τα μεγέθη προδίδουν πως οδεύει καλώς. Η υπόσχεση του Αμερικανού προέδρου πως με τους δασμούς θα ενισχυθούν οι επενδύσεις και θα επιστρέψουν στις ΗΠΑ οι βιομηχανίες και οι θέσεις εργασίας του μεταποιητικού κλάδου, βρίσκεται στην καρδιά του οράματος του Τραμπ για μια νέα «χρυσή εποχή» της υπερδύναμης. Ωστόσο, την προηγούμενη φορά που τους επιστράτευσε, συνέβη σχεδόν το ακριβώς αντίθετο. Η ομοσπονδιακή τράπεζα, η Federal Reserve, βρέθηκε αντιμέτωπη με μια επιβράδυνση της οικονομίας και προπαντός του μεταποιητικού τομέα που απέλυε υπαλλήλους αντί να δημιουργεί θέσεις εργασίας. Αυτό καταδεικνύουν τα δεδομένα από τον πρώτο εμπορικό πόλεμο του Τραμπ.
Το 2019 ήταν η πρώτη χρονιά που είχε επιβάλει δασμούς ο Τραμπ και ήταν πολύ πιο προσεκτικά σχεδιασμένοι σε σύγκριση με τους οριζόντιους δασμούς με τους οποίους απειλεί τώρα. Τότε χάθηκαν 43.000 θέσεις από τις αμερικανικές βιομηχανίες, η βιομηχανική παραγωγή συρρικνώθηκε, οι επενδύσεις των επιχειρήσεων «πάγωσαν» και το πραγματικό μέσο εισόδημα των αμερικανικών νοικοκυριών μειώθηκε για πρώτη φορά έπειτα από πέντε χρόνια. Σύμφωνα με μια εκτίμηση, τα εισοδήματα των καταναλωτών μειώθηκαν κατά 8 δισ. δολ. Και η Fed είχε αναθεωρήσει τις προβλέψεις της για την ανάπτυξη του 2019 όταν επιβλήθηκαν οι δασμοί.
Εκτοτε, σχετικές μελέτες έχουν καταδείξει πως οι δασμοί είχαν παίξει ρόλο σε όλα αυτά. Είχαν αποτελέσει τροχοπέδη στην ανάπτυξη καθώς είχαν αυξήσει το κόστος των εισαγωγών, είχαν προκαλέσει αντίποινα από άλλες χώρες και είχαν καλλιεργήσει αβεβαιότητα για την εμπορική πολιτική των ΗΠΑ. Ολα αυτά επισκιάστηκαν σύντομα από το σαφώς μεγαλύτερο σοκ της πανδημίας. Τότε τα στελέχη της Fed ανησυχούσαν ήδη για το τι συνέβαινε, όπως προδίδουν τα πρακτικά της επιτροπής νομισματικής πολιτικής. Ενα από τα πρακτικά από τον Οκτώβριο του 2019 φέρει τη Μέρι Ντάλι της Fed του Σαν Φρανσίσκο να δηλώνει ανήσυχη πως «έχουμε διαβεί τον Ρουβίκωνα στο εμπόριο και οι παρενέργειες των δασμών αυξάνονται». Ολα αυτά σκιαγραφούν την πρόκληση που αντιμετωπίζει ο Τραμπ καθώς επιχειρεί να υλοποιήσει τις προεκλογικές του υποσχέσεις, ενώ παράλληλα θα αποτελούν τον γνώμονα με τον οποίο θα κινηθεί η Fed. Η Fed θα ανησυχεί για τους δασμούς και άλλους παράγοντες που μπορούν να επιταχύνουν τον πληθωρισμό και να την αναγκάσουν να διατηρήσει τα επιτόκια σε υψηλά επίπεδα. Στο μεταξύ, ο πιθανός αντίκτυπος στην ανάπτυξη από τους δασμούς αλλά και από άλλες πολιτικές, όπως οι απελάσεις μεταναστών, θα υπαγορεύει τη μείωση των επιτοκίων και μολονότι θα πρέπει να υπάρξει κυριολεκτικά επιβράδυνση της οικονομίας ώστε να δικαιολογείται μείωση επιτοκίων, καθώς τα προηγούμενα χρόνια η ανάπτυξη υπερέβαινε το μακροπρόθεσμο δυναμικό της.
Μελέτη οικονομολόγων της Fed της Νέας Υόρκης και του Πανεπιστημίου Κολούμπια κατέδειξε πως οι δασμοί του Τραμπ οδήγησαν σε μείωση του πραγματικού εισοδήματος κατά 8,2 δισ. δολ., ενώ ανάγκασαν τους Αμερικανούς καταναλωτές και τις αμερικανικές εισαγωγικές επιχειρήσεις να καταβάλουν στο κράτος 14 δισ. δολ. Οι εν λόγω οικονομολόγοι υπογραμμίζουν μάλιστα πως «επρόκειτο για συντηρητικούς υπολογισμούς της ζημιάς». Οσα συνέβησαν το 2019 έχουν σημασία καθώς ήταν η πρώτη φορά μετά τη δεκαετία του 1930 που οι πολιτικοί αντιμετώπισαν τον αντίκτυπο από μια ευρεία κατηγορία δασμών στις εισαγωγές. Ηταν ένα πείραμα που έγινε στον πραγματικό κόσμο σχετικά με τις επιπτώσεις του προστατευτισμού. Εχουν, άλλωστε, σημασία και επειδή ο Τραμπ απειλεί αυτή τη φορά με πολύ πιο εκτεταμένους δασμούς που έχουν πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες να προκαλέσουν πολύ μεγαλύτερα προβλήματα στην οικονομία από όσα πίστευαν τα στελέχη της Fed προτού αναλάβει καθήκοντα προ ολίγων ημερών. Στη συνεδρίαση του προηγούμενου μήνα ο πρόεδρος της Fed Τζερόμ Πάουελ ανέφερε ότι πολλοί άρχισαν να ενσωματώνουν τις προτάσεις του Τραμπ στις προβλέψεις τους και να προβλέπουν μεγάλο άλμα στον πληθωρισμό για το 2025 και υψηλά επιτόκια.
Ακόμη κι αν οι δασμοί δεν προκαλέσουν παρά μόνον μια άνοδο των τιμών, η Fed βρίσκεται σε πολύ δύσκολη θέση καθώς δεν θα μπορεί να υποβαθμίσει τη σημασία μιας επιτάχυνσης του πληθωρισμού, επειδή έχει προηγηθεί το λάθος της να χαρακτηρίζει «παροδικό» τον πληθωρισμό που προκάλεσε προ ολίγων ετών η πανδημία.
Σχετική μελέτη του 2018 που εκπόνησαν οικονομολόγοι της Fed καταλήγει στο συμπέρασμα πως η ομοσπονδιακή τράπεζα πρέπει να παραβλέψει κατά κάποιον τρόπο τον πληθωρισμό και να διατηρήσει τα επιτόκια σε χαμηλά επίπεδα για να αποφύγει την ύφεση, τουλάχιστον για όσο παραμένουν περιορισμένες οι προσδοκίες του κοινού για τον πληθωρισμό.
Τον περασμένο μήνα ο Πάουελ δήλωσε πως αυτού του είδους η ανάλυση είναι «καλό σημείο εκκίνησης», αλλά είναι πρόωρη η σχετική συζήτηση εφ’ όσον δεν γνωρίζουμε πώς θα διαμορφωθούν τελικά οι δασμοί.
