Του Απόστολου Τομαρά
Μακριά από τα αρχικά χρονοδιαγράμματα που είχαν τεθεί θα ολοκληρωθεί η δοκιμαστική περίοδος, τριών φάσεων, μετάβασης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας σε συνθήκες απελευθέρωσης. Η τρίτη φάση προσαρμογής στο νέο περιβάλλον που ξεκίνησε χθες Τρίτη θα είναι διάρκειας έξι μηνών και ουσιαστικά θα είναι η πρόβα τζενεράλε για εφαρμογή του νέου τοπίου, εάν δεν υπάρξει κάποιος απρόβλεπτος παράγοντας που ενδεχομένως να οδηγήσει σε νέα αναβολή. Ωστόσο, και αν όλα κυλήσουν ομαλά και το ερχόμενο καλοκαίρι ανάψει το πράσινο φως ανοίγματος της αγοράς, υπάρχουν σοβαρές αμφιβολίες για το αποτύπωμα απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας που είναι η μείωση του υψηλού κόστους των τιμολογίων που επιβαρύνονται οι καταναλωτές σήμερα. Όπως γίνεται παραδεκτό ακόμα και από τον Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου, το μοντέλο απελευθέρωσης που έχει υιοθετηθεί από την Ε.Ε. σε συνδυασμό με την απουσία φθηνού καυσίμου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας δεν αναμένεται, άμεσα, να επηρεάσει τα τιμολόγια ηλεκτρικού ρεύματος τα οποία μέχρι την έλευση του ΦΑ δεν εκτιμάται ότι θα διαφοροποιηθούν δραστικά. Το νέο περιβάλλον που θα δημιουργηθεί πιστεύεται πως θα οδηγήσει σε στρεβλώσεις ανάμεσα στους παρόχους ενέργειας με συμβατικά καύσιμα (ΑΗΚ) και ηλιακής ενέργειας οι οποίοι θα ωφεληθούν από το χρηματιστηριακό παζάρι ηλεκτρικής ενέργειας. Ακόμα και σε πολιτικό επίπεδο λέγεται πως η λιανική αγορά ρεύματος θα εξομαλυνθεί όταν θα ξεκινήσει η εισαγωγή ΦΑ για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, καύσιμο που θα ρίξει τις προσφερόμενες τιμές στο χρηματιστήριο ενέργειας κλείνοντας σημαντικά την ψαλίδα κόστους παραγωγής ηλιακής ενέργειας. Μοναδική περίπτωση διαφοροποίησης της υφιστάμενης κατάστασης είναι η Ε.Ε. να αλλάξει το σημερινό μοντέλο καθορισμού τιμών που λαμβάνει ως τιμή κλεισίματος την υψηλότερη προσφορά που έχει υποβληθεί.
Στη δοκιμαστική περίοδο ανοίγματος της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας συμμετέχουν 34 οντότητες (32 Νομικές + 2 Φυσικές).
Η τρίτη φάση
Η τελευταία Δοκιμαστική Περίοδος Λειτουργίας (ΔΠΛ) της Ανταγωνιστικής Αγοράς Ηλεκτρισμού (ΑΑΗ) εγκαινιάστηκε σε ημερίδα του Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου (ΔΣΜΚ) με τον υπουργό Ενέργειας Γιώργο Παπαναστασίου να προτάσσει τον προφανή στόχο που είναι τον Ιούλιο του 2025 η Κύπρος να βρίσκεται σε μια ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού. Ο υπουργός Ενέργειας έκανε λόγο για γενική πρόβα προκειμένου να δοκιμαστούν όλα τα συστήματα και οι διαδικασίες της αγοράς.
Η δοκιμαστική περίοδος
Η διαδικασία προσαρμογής με το νέο περιβάλλον ξεκίνησε στις 17/10/2022. Κατά τη δεύτερη φάση οι συμμετέχοντες, 34 οντότητες (32 Νομικές + 2 Φυσικές), εκ των οποίων 16 εξοικειώνονται με το Σύστημα Διαχείρισης της Αγοράς TSOC Market Management System (MMS). Βασικός στόχος της Δοκιμαστικής Περιόδου Λειτουργίας είναι:
- Ενημέρωση και Προετοιμασία των ενδιαφερομένων σχετικά με τη συμμετοχή τους στην Ανταγωνιστική Αγορά Ηλεκτρισμού (ΑΑΗ).
- Έλεγχος ορθής λειτουργίας εξωτερικών Συστημάτων. - Δοκιμές Πλατφόρμας και εσωτερικών Συστημάτων.
- Εξ αποστάσεως Δοκιμές.
- Δοκιμές εκτός αναμενομένου (out of the box).
Κατά τις δυο πρώτες φάσεις αλλά και την τελευταία στις δοκιμές που πραγματοποιούνται «τηρείται αυστηρά το χρονοδιάγραμμα δραστηριοτήτων όπως καθορίζεται στους ΚΑΗ και ΚΜΔ με τους συμμετέχοντες να διεκπεραιώνουν τις σχετικές τους υποχρεώσεις εντός αυτών». Στις βασικές διεργασίες που διενεργούνται από τους συμμετέχοντες περιλαμβάνονται οι υποβολές Γνωστοποιήσεων Διμερών Συμβολαίων, Γνωστοποιήσεων Φυσικής Παράδοσης ή/και Απορρόφησης, οι υποβολές Προσφορών Ενέργειας για την Προ-ημερήσια Αγορά και την Αγορά Εξισορρόπησης καθώς επίσης και υποβολές τυχόν Δηλώσεων Μη Διαθεσιμότητας.
Το χρονικό απελευθέρωσης
Οι σχετικές διαδικασίες ανοίγματος της αγοράς ενέργειας βρίσκονται σε εξέλιξη για πάνω από 10 χρόνια τουλάχιστον. Κύριο ζητούμενο του διαλόγου που προηγήθηκε αλλά και ερωτηματικό, όταν θα γίνει πραγματικότητα το άνοιγμα, αν το νέο περιβάλλον θα λειτουργήσει υπέρ του καταναλωτή. Ένα ερωτηματικό ιδιαίτερα επίκαιρο σήμερα ένεκα του ράλι τιμών στο ηλεκτρικό ρεύμα, συνεπεία της ενεργειακής κρίσης. Για την Κύπρο ως ζητούμενο υπάρχει και εάν το νέο περιβάλλον στην ενέργεια θα διορθώσει διαχρονικές στρεβλώσεις που υπάρχουν.
Το μοντέλο «Στόχος»
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ της «Κ» η αγορά ενέργειας στην Κύπρο θα ελέγχεται από μηχανισμό που προσομοιάζει με Χρηματιστήριο. Το μοντέλο «Στόχος», όπως ονομάζεται, προνοεί στην προ ημερησία αγορά, τη λειτουργία ενός Χρηματιστηρίου Ενέργειας στο οποίο παραγωγοί και αγοραστές θα υποβάλλουν τις προσφορές τους για την πώληση και αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Ωστόσο, αυτό το οποίο προξενεί εύλογες απορίες για το κατά πόσο το νέο περιβάλλον θα λειτουργεί υπέρ του καταναλωτή είναι ο τρόπος με τον οποίο θα κατακυρώνονται οι τιμές πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας. Συγκεκριμένα, στο Χρηματιστήριο Ενέργειας οι παραγωγοί θα μπορούν να υποβάλλουν προσφορές πολύ πιο κάτω από το κόστος παραγωγής προκειμένου η προσφορά τους να γίνει δεκτή από το σύστημα. Τον όγκο ηλεκτρικής ενέργειας θα συμπληρώνει η ΑΗΚ προκειμένου να υπάρχει μια ισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης. Εν αντιθέσει με τους παραγωγούς ηλιακής ενέργειας, στην προκειμένη περίπτωση, η ΑΗΚ εκ των πραγμάτων θα είναι αναγκασμένη να καταθέσει προσφορά στη βάση του πραγματικού κόστους παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που κινείται πάνω από τα 26 σεντ του ευρώ. Σε μια τέτοια περίπτωση το μοντέλο «Στόχος» θα λαμβάνει ως τιμή κλεισίματος την υψηλότερη τιμή και όλες οι προσφορές που έχουν γίνει δεκτές, ασχέτως υποβληθείσας τιμής θα αποζημιώνονται με την τιμή κλεισίματος. Μια εξέλιξη που δεν αναμένεται να διαφοροποιήσει την υφιστάμενη κατάσταση, με παράγοντες της αγοράς ενέργειας να υποστηρίζουν πως οι στρεβλώσεις και οι παραδοξότητες του σήμερα θα συνεχισθούν με πρώτους κερδισμένους τους παραγωγούς ηλιακής ενέργειας, οι οποίοι εκ των πραγμάτων επωμίζονται μικρό κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
