του Μάριου Λουκαΐδη*
Μια συνηθισμένη απάντηση από ιδιοκτήτες οικογενειακών επιχειρήσεων όταν τους τεθεί η πιο πάνω ερώτηση είναι «Ας μας κάνουν πρόταση και βλέπουμε». Αν ρωτηθούν ποια είναι η αξία της επιχείρησης συνήθως, δεν υπάρχει απάντηση. Οι περισσότεροι ιδιοκτήτες είναι συναισθηματικά δεμένοι με τις επιχειρήσεις τους. Τους αρέσει να τους κάνουν προτάσεις για πώληση αλλά ως κομπλιμέντο και όχι ως μια ειλικρινή πρόθεση πώλησης αν βρεθεί το σωστό τίμημα. Είναι πάρα πολύ δύσκολο από την μια μέρα στην άλλη να χάσεις την ταυτότητα σου, σκοπό αλλά και συνοδευόμενη καταξίωση όσο καλό και αν είναι το τίμημα. Άσε που κάποιες φορές και το πολύ χρήμα μπορεί να είναι πρόβλημα. Ναι σωστά διαβάσετε, για ανθρώπους που ζούσαν ταπεινά και ο κύριος όγκος εσόδων γινόταν επένδυση στην επιχείρηση, η απότομη εισροή και διαχείριση μεγάλων ποσών χρημάτων στο σπιτικό δεν θα ήταν και τόσο εύκολη.
Η πιθανότητα πώλησης θα πρέπει να είναι πάντα στις επιλογές έστω και αν δεν είναι επιθυμία.
Αναγνωρίζουμε ότι όλοι οι ιδρυτές επιχειρήσεων έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά όπως σκληρή δουλειά, όραμα και αποφασιστικότητα. Ακόμη ένα κοινό χαρακτηριστικό σε όλους τους ιδρυτές επιχειρηματίες είναι η ανάγκη μια μέρα να υπάρξει μετάβαση σε διαδοχή, τόσο στο θέμα ιδιοκτησίας αλλά και στον έλεγχο της επιχείρησης. Για τους περισσότερους, στόχος είναι η διαδοχή τόσο ιδιοκτησιακά αλλά και ελέγχου να μεταφερθεί στην επόμενη γενιά, δηλαδή στα παιδιά τους, το οποίο δεν είναι πάντα εφικτό. Η διαδοχή όπως και η συνταξιοδότηση δεν είναι ευχάριστες δραστηριότητες, μας θυμίζουν ότι δεν είμαστε αθάνατοι και μας φέρνουν ένα βήμα πιο κοντά στο θάνατο. Μας στερούν την ταυτότητα αλλά και τη δύναμη που κουβαλά το πόστο. Προτιμούν λοιπόν να ξεχνιούνται στην καθημερινότητα με σκληρή δουλειά και λειτουργικά επιχειρησιακά θέματα μη τολμώντας να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα.
Το ποιος και το πότε θα είναι ο επόμενος ιδιοκτήτης της επιχείρησης σου είναι μια σημαντική αλλαγή που χρειάζεται χρόνο και προσπάθεια τον οποίο δυστυχώς οι περισσότεροι αγνοούμε (75% των οικογενειακών επιχειρήσεων σε παγκόσμιο επίπεδο δεν έχουν πλάνο διαδοχής. Έτσι, λιγότερο από 1 στις 3 επιχειρήσεις μεταφέρονται στην επόμενη γενιά με επιτυχία και ακόμη πιο λίγες στην Κύπρο.
Τώρα ενώ μιλούμε για διαδοχή με προτεραιότητα στην επόμενη γενιά διερωτηθήκαμε ποτέ αν θα πουλούσαμε την επιχείρηση μας; Το ερώτημα αυτό δυστυχώς σπάνια μπαίνει κυρίως για συναισθηματικούς λόγους και λόγους ΕΓΩ. Οι περισσότεροι ιδιοκτήτες ισχυρίζονται ότι έφτιαξαν την επιχείρηση για τα παιδιά τους και έτσι πιθανή πώληση θεωρείται αποτυχία. Η πραγματικότητα όμως είναι ότι την έφτιαξαν για τον εαυτόν τους, την προσωπική τους ταυτότητα και το ΕΓΩ, έστω και αν δεν απόλαυσαν τους καρπούς της δημιουργίας τους όσο θα έπρεπε. Την επιτυχία τους αυτή που ήταν αποτέλεσμα πολλών κόπων και δυσκολιών έχουν ευθύνη να αναγνωρίζουν οι επόμενες γενιές.
Η πιθανότητα πώλησης θα πρέπει να είναι πάντα στις επιλογές έστω και αν δεν είναι επιθυμία. Θα πρέπει κάθε στιγμή να γνωρίζουμε την αξία της επιχείρησης μας και να εργαζόμαστε συνεχώς για την αύξηση της, έτσι αν το επιθυμήσουμε κάποτε να την πουλήσουμε να είμαστε έτοιμοι. Ταυτόχρονα κτίζουμε τις βάσεις να ξεπεράσουμε το εμπόδιο της συναισθηματικής ταύτισης με την επιχείρηση ούτως ώστε αν το προσφέρουν οι συνθήκες να είμαστε πιο έτοιμοι να κάνουμε το μεγάλο βήμα. Επιπλέον, με την προσέγγιση αυτή υπάρχουν μετρήσεις για την εξέλιξη της εταιρείας και δεν βρίσκεται η επόμενη γενιά με μια επιχείρηση στα χρέη και η προηγούμενη να παραπονιέται ότι παρέδωσε μια πετυχημένη επιχείρηση (μετρώντας μόνο τον τζίρο) και η νέα γενιά την κατάστρεψε. Τέλος, μπορεί να αποφασίσουμε να πάρουν την επιχείρηση ένας μόνο η κάποιοι από τους απογόνους, ίσως όσοι εργάζονται σε αυτή και στους υπόλοιπους να δοθεί αντίστοιχος πλούτος. Γνωρίζοντας την αξία της επιχείρησης βοηθά να γίνει αυτό πιο εύκολα και αντικειμενικά. Επίσης αν υπάρχουν στοιχεία αντίστοιχων εταιρειών του τομέα πως συγκρινόμαστε και τι κάνουμε για να βελτιωθούμε ; Η γνώση και διαφάνεια μόνο βελτίωση μπορούν να φέρουν.
Κάποιοι λόγοι για τους οποίους η πιθανότητα πώλησης πρέπει να είναι στις επιλογές μιας οικογενειακής επιχείρησης είναι:
- Δεν υπάρχει επόμενη γενιά
- Η επόμενη γενιά δεν ενδιαφέρεται η ενδιαφέρεται για άλλα πράγματα
- Η επόμενη γενιά δεν μπορεί να διαχειριστή την επιχείρηση με αυξημένους κινδύνους για την επιχείρηση και την οικογένεια
- Η επόμενη γενιά είναι διασκορπισμένη σε όλο το κόσμο
- Η επόμενη γενιά είναι πολυάριθμη και αδύνατο να απορροφήσει όλη την οικογένεια η επιχείρηση
- Η οικογένεια αποφάσισε να εστιασθεί σε άλλους τομείς
- Ο τομέας δραστηριοποίησης νοσεί
- Οι οικονομικές συνθήκες εξυπηρετούν την πώληση
- Βρέθηκε μια ευκαιρία που πιστεύουμε δεν θα επαναληφθεί
- Η ανάλυση και η ενδοσκόπηση για αποτίμηση της αξίας της επιχείρησης είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για μια διαφορετική οπτική γωνία. Όσο πιο γρήγορα προβούμε σε αξιολόγηση της αξίας της επιχείρησης τόσο πιο γρήγορα μπορούμε να λάβουμε βελτιωτικά μέτρα. Δεν διαφέρει και πολύ από την προληπτική ιατρική, με τις αναλύσεις, καρδιογραφήματα και τεστ κοπώσεως.
Το οικονομικό κλίμα στην Κύπρο σήμερα παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον για εξαγορές σε αρκετούς τομείς και ελάχιστο για πωλήσεις. Αν ισχύει ο όρος Ζήτηση και Προσφορά (δεν βλέπω λόγο να μην ισχύει) τότε, οι οικονομικές συνθήκες προσφέρονται για να είναι κάποιος έτοιμος για τη πιθανότητα πώλησης. Σε πρώτο στάδιο εισηγούμαι την αξιοποίηση εξειδικευμένων συμβουλευτικών υπηρεσιών, παίρνοντας έτσι και μια εξωτερική γνώμη για την επιχείρηση μας. Η δικαιολογία ότι δεν έχουμε χρόνο τώρα για ….1000 τόσους λόγους δεν είναι αρκετή.
*Ο κ. Λουκαΐδης είναι ιδρυτής της Synpraxis Management Services
