Πληθωρισμός, κόστος ενέργειας και ναύλων και ελλείψεις προσωπικού συνομολογούν ένα εκρηκτικό κράμα και αναβάλλουν την ανάκαμψη του κλάδου, όπως αναφέρει ο γενικός διευθυντής του ΠΑΣΥΞΕ Φιλόκυπρος Ρουσσουνίδης. Εξηγεί ότι, βάσει αυτών των δεδομένων, το 2023 αναμένεται ότι θα είναι ίσως δυσκολότερη χρονιά για τον τουρισμό, ενώ θεωρείται απομακρυσμένο το σενάριο της ανάκαμψης το 2024. Στα θετικά οι πληρότητες Αυγούστου που αγγίζουν το 100%, και οι κατά κεφαλήν τουριστικές δαπάνες, οι οποίες φέτος είναι σημαντικά αυξημένες.
- Παραδοσιακά ο Αύγουστος είναι ο μήνας με τις ψηλότερες πληρότητες στα ξενοδοχεία. Είναι και φέτος η ίδια εικόνα;
- Ναι, φαίνεται ότι και φέτος όπως κάθε χρόνο ο Αύγουστος αποτελεί την κορύφωση της τουριστικής εισροής τόσο από το εξωτερικό όσο και από τον εσωτερικό τουρισμό και καταγράφονται πληρότητες της τάξης του 90-100%, που σε πολλές περιπτώσεις θα θυμίζουν παλαιότερες καλές χρονιές, κυρίως σε ελεύθερη επαρχία Αμμοχώστου, Πάφο και κατά δεύτερο λόγο Λεμεσό και Λάρνακα. Αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχει κινητικότητα και στις ορεινές μονάδες με τις πληρότητες να ανεβαίνουν και αρκετοί συμπατριώτες μας να επιλέγουν αυτόν τον εναλλακτικό τρόπο διακοπών στο βουνό.
- Τι περιμένετε για το φθινόπωρο;
- Mε τις κρατήσεις που έχουμε ενώπιόν μας αυτή την στιγμή θεωρώ ότι θα υπάρχει κινητικότητα και τουριστική εισροή τόσο τον Σεπτέμβριο όσο και τον Οκτώβριο και ευελπιστώ ότι θα συνεχίσει - αν και σίγουρα με μειωμένο ρυθμό και αριθμούς- και τον Νοέμβριο. Από εκεί και πέρα ευελπιστώ ότι θα διατηρηθεί ένα ενδιαφέρον και με την δημιουργία των εορταστικών χωριών, και της αεροπορικής συνδεσιμότητας ούτως ώστε να μπορέσουμε να αντλήσουμε τα πρώτα δείγματα χειμερινού τουρισμού στην Κύπρο, κάτι που δεν καταφέραμε τα δύο προηγούμενα χρόνια λόγω των περιοριστικών μέτρων και της νέας μετάλλαξης Όμικρον. Ελπίζω λοιπόν φέτος να έχουμε τα πρώτα δείγματα χειμερινού τουρισμού αλλά από εκεί και πέρα προκειμένου να υπάρξει σημαντική τουριστική εισροή, χρειάζονται κάποια χρόνια.
- Το θέμα είναι, κατά πόσο θα παραμείνουν ανοικτές οι τουριστικές επιχειρήσεις την χειμερινή περίοδο.
- Αυτά τα δύο είναι συγκοινωνούντα δοχεία και καμιά φορά διερωτόμαστε αν έκανε πρώτα η κότα το αυγό ή το αυγό την κότα. Οπότε εάν υπάρχουν δρομολόγια, υπάρχουν συγκεκριμένες συμφωνίες με tour operators και τουριστικούς εταίρους και κάνει νόημα κάποιες μονάδες να παραμείνουν ανοικτές, είμαι σίγουρος ότι θα το πράξουν. Υπάρχουν ξενοδοχεία στην ύπαιθρο και τα ορεινά αρκετά καλής ποιότητας, τα οποία θεωρώ ότι θα είναι σε θέση να φιλοξενήσουν τον δυνητικό τουρίστα καθώς επίσης και ξενοδοχεία που μένουν ανοικτά ολόχρονα, κυρίως στην Πάφο και στην Λεμεσό. Θεωρώ ότι αυτά είναι αρκετά για να καλύψουν σε πρώτο στάδιο την ζήτηση για χειμερινό τουρισμό.
- Άρα φέτος θα δούμε τα πρώτα δείγματα του χειμερινού τουρισμού;
- Υπό προϋποθέσεις. Υπάρχουν πολλά ερωτηματικά- αυξανόμενος πληθωρισμός, κόστος ενέργειας, και αεροπορικών εισιτηρίων, ελλείψεις προσωπικού - όλα αυτά αυξάνουν το κόστος, μειώνουν την αγοραστική δυνατότητα του δυνητικού τουρίστα και αντιλαμβάνεστε, θα κάνουν δυσκολότερη την προσπάθεια και για τον χειμερινό τουρισμό αλλά ακόμη και για το 2023 το οποίο εκτιμώ ότι θα είναι δυσκολότερο από την φετινή χρονιά.
- Με βάση αυτά τα δεδομένα, θα είναι τελικά το 2024 η χρονιά ανάκαμψης για τον τουρισμό;
- Σίγουρα όχι. Ο πόλεμος στην Ουκρανία και τα συνεπακόλουθα αλλά και οι σοβαρές ελλείψεις σε εργατικό δυναμικό δυστυχώς θα αναβάλουν την ανάκαμψη τουλάχιστον ακόμη μία διετία. Αυτή είναι η προσωπική μου εκτίμηση. Με την Ρωσία εκτός πλάνου και για το 2023 και το 2024, η μεγαλύτερη μας ανησυχία είναι το πώς θα αντιδράσουν οι αγορές ιδιαίτερα της Κεντρικής Ευρώπης σε αυτά τα προβλήματα. Όλα αυτά συνομολογούν ένα εκρηκτικό κράμα, το οποίο αναπόφευκτα θα έχει αρνητικές επιπτώσεις πάνω στην διεξαγωγή των ταξιδίων των Ευρωπαίων και θα μειώσει το διαθέσιμο ποσό και την συχνότητα των διακοπών. Δεν είναι κανένας σε θέση να εκτιμήσει σε ποιο βαθμό διότι δεν ξέρουμε πού θα σταματήσει ο καλπάζων πληθωρισμός. Δεν ξέρουμε επίσης πώς θα κυμανθεί το κόστος ενέργειας το οποίο επηρεάζεται από τις γεωπολιτικές εξελίξεις. Βλέπουμε παράλληλα την έλλειψη εργατικού δυναμικού να εξελίσσεται σε μάστιγα για την βιομηχανία η οποία θα έχει βάθος πενταετίας. Βάσει μελέτης, η οποία παρουσιάστηκε σε πρόσφατη γενική συνέλευση του πανευρωπαϊκού συνδέσμου ξενοδόχων στην οποία εκπροσώπησα την Κύπρο μέσω του ΠΑΣΥΞΕ, για τα επόμενα πέντε χρόνια, ένα ποσοστό ανθρώπων της τάξης του 3% ετησίως θα φεύγει από την βιομηχανία. Επομένως, οι συνθήκες για το 2023 ενδεχομένως να είναι δυσκολότερες και από φέτος, διότι δεν θα υπάρχει ούτε η αυξημένη επιθυμία του κόσμου να ταξιδέψει και το μαξιλαράκι των χρημάτων, ώστε να αντισταθμιστεί αυτή η κατάσταση που είδαμε στα αρχικά στάδια φέτος, και νομίζω θα κορυφωθεί το 2023.
- Πώς προσδιορίζετε την ανάκαμψη της βιομηχανίας;
- Να είμαστε κοντά σε δεδομένα της χρονιάς ρεκόρ του 2019. Τώρα είμαστε στο 75% και ίσως τους επόμενους μήνες ο μέσος όρος να μειωθεί στο 65%. Εγώ θεωρώ πως οτιδήποτε πάνω από 60-65% πρέπει να μας βρίσκει, υπό τις περιστάσεις, ικανοποιημένους. Αυτή την στιγμή δεν μπορούμε να δώσουμε εκτίμηση για το πού θα κλείσει η χρονιά διότι έχουμε ακόμα μπροστά μας το φθινόπωρο που αναμένουμε να δούμε ποια θα είναι η συνεισφορά του. Ωστόσο, συνυπολογίζοντας ότι χάσαμε το 25% απευθείας από τον πόλεμο, και προσθέτοντας στο 65%, σημαίνει ότι θεωρητικά θα ήμασταν στο 90% του 2019. Εκεί ήταν οι αρχικές μας εκτιμήσεις πριν τον πόλεμο και θεωρώ ότι θα ήταν τεράστιο επίτευγμα. Αυτή την στιγμή έχουμε μια υπό τις περιστάσεις εξαιρετική αεροπορική και το προζύμι, ούτως ώστε να ξεκινήσουμε και να εργαζόμαστε προς άλλες αγορές, να κάνουμε τις προωθητικές ενέργειες, να επενδύσουμε σε άλλες αγορές και να μπορούμε να καλύψουμε κάποιο από το χαμένο έδαφος της Ρωσίας.
Ξοδεύουν περισσότερα
- Βλέπουμε ότι υπάρχει μεγαλύτερη απόκλιση στις αφίξεις παρά στα έσοδα σε σχέση με το 2019. Φαίνεται δηλαδή ότι οι δαπάνες είναι περισσότερες ανά τουρίστα φέτος. Πώς εκτιμάτε ότι θα κλείσει η χρονιά σε σχέση με τα τουριστικά έσοδα; Θα πλησιάσει το 2019;
- Σε καμία περίπτωση δεν θα πλησιάσει το 2019. Ευελπιστώ ότι θα είναι οτιδήποτε πάνω από 60- 65% και για τα έσοδα μπορεί να έχει μια απόκλιση θετική περίπου 5%, διότι θεωρώ ότι θα είναι αυξημένες οι δαπάνες που θα επισκεφθούν φέτος το νησί μας και αυτό είναι μια αισιόδοξη νότα.
- Πού οφείλεται η αύξηση στις δαπάνες; Είναι αποτέλεσμα του πληθωρισμού ή οφείλεται στην αλλαγή του προφίλ των τουριστών;
- Άλλαξε το προφίλ των τουριστών. Βλέπουμε να έρχονται περισσότεροι μεμονωμένοι τουρίστες παρά με οργανωτές ταξιδίων και αντιλαμβάνεστε ότι η αγοραστική δύναμη των τουριστών είναι υψηλότερη σε σχέση με αυτούς που έρχονται μέσω διοργανωτών ταξιδίων. Επίσης παίζει ρόλο το ότι εν αντιθέσει με άλλες χρονιές, αν και η διαμονή είναι μικρότερη, τα έξοδα παραμένουν τα ίδια. Άρα έχει αυξηθεί η ημερήσια κατά κεφαλή δαπάνη. Βοήθησε επίσης το ότι εν καιρώ πανδημίας ο κόσμος μπόρεσε να φυλάξει ένα κομπόδεμα, το οποίο διέθεσε και στις διακοπές του. Παρόλα αυτά δεν ξέρουμε αν θα δούμε και του χρόνου αυτό το φαινόμενο.
- Έχει σχολιαστεί ότι αυτό έχει να κάνει με τις νέες αγορές και έχει συσχετιστεί και με την απουσία της Ρωσίας.
- Οι τουρίστες από Ρωσία ήταν δύο ταχυτήτων. Αυτοί που έρχονταν κυρίως στην ελεύθερη περιοχή Αμμοχώστου που ήταν το 50-60% των Ρώσων, δεν ήταν το ίδιο με τους Ρώσους τουρίστες αυξημένων εισοδηματικών κριτηρίων που κατέκλυζαν τα ξενοδοχεία της Λεμεσού, όπου η κατά κεφαλή ημερήσια δαπάνη τους ήταν σχεδόν πενταπλάσια. Πέραν τούτου όμως, παίζει ρόλο ότι υπάρχουν πλέον περισσότεροι μεμονωμένοι τουρίστες, συν του ότι διανθίστηκε το τουριστικό μας προϊόν, δεν προσφέρουμε μόνο ξενοδοχείο και εστιατόριο, αλλά οι αναβαθμίσεις στην ύπαιθρο-ορεινά και διαδρομές, τα επισκέψιμα οινοποιεία, οι θεματικοί τουρισμοί, όλα αυτά βοηθούν και στην αύξηση των εσόδων από τουρισμό. Άρα οι περισσότερες κατά κεφαλή τουριστικές δαπάνες έχουν να κάνουν και με το τι προσφέρεις ως προορισμός.
Οι επενδύσεις φέρνουν τουρίστες
- Θα φέρει αυτή η αλλαγή των τουριστικών αγορών μια ανακατάταξη στις περιοχές με την μεγαλύτερη επισκεψιμότητα;
- Σίγουρα φαίνεται ότι η Λάρνακα θα ανεβεί σε δημοτικότητα και επισκεψιμότητα με τις μεγάλες επενδύσεις στην περιοχή και η λειτουργία του αεροδρομίου να διαδραματίζουν τεράστιο ρόλο για αυτό. Ταυτόχρονα, βλέπουμε να γίνονται τεράστιες επενδύσεις και στα ορεινά και ενίσχυση του θεματικού τουρισμού, έτσι τα τελευταία δύο χρόνια σημειώθηκε αυξημένη κινητικότητα. Δεν παύει όμως, τα παραλιακά μας μέτωπα ελεύθερης περιοχής Αμμοχώστου, Πάφου και Λεμεσού, να είναι τα δημοφιλέστερα ιδιαίτερα για τους καλοκαιρινούς μήνες.
- Τι κάνει ο ΠΑΣΥΞΕ για την προώθηση της Κύπρου σε νέες αγορές;
- Ως σύνδεσμος, είμαστε σε καθημερινή επαφή με τους τουριστικούς μας εταίρους στο εξωτερικό. Υπάρχει έντονη κινητικότητα από την πλευρά μας και βεβαίως παράλληλα με την τεράστια προσπάθεια που καταβάλλει το Υφυπουργείο και ο Υφυπουργός με τον οποίο είμαστε σε απόλυτη σύμπλευση, και τα μέλη και οι τοπικές επιτροπές όπως της Πάφου και της Αμμοχώστου που κάνουν εξαιρετικό έργο.
Θεωρώ ότι βοηθούμε και στην αεροπορική συνδεσιμότητα με τις συμφωνίες που έχουν επιτευχθεί με τους μεγάλους τουριστικούς μας εταίρους και λόγω αυτών των συμφωνιών μπαίνουν και οι ανάλογες πτήσεις. Αυτό βοηθά στην αεροπορική συνδεσιμότητα τόσο σε υφιστάμενες όσο και σε πρώην δευτερευούσης σημασίας αγορές, στις οποίες βλέπουμε ότι υπάρχουν πέραν των 20-25 πτήσεις εβδομαδιαίως. Φέτος λοιπόν θα δούμε μεγάλη αύξηση και από την Γερμανία, την Γαλλία, την Ουγγαρία, την Αυστρία, την Ιταλία, την Σουηδία, την Φινλανδία και την Ελβετία, οπότε σιγά σιγά θα αλλάξει και το μοντέλο της τουριστικής μας εισροής. Αλλά και αυτό θέλει στοχοπροσήλωση επένδυση, χρήμα και χρόνο. Δεν είναι τυχαίο ότι η εθνική στρατηγική έχει ορίζοντα το 2030, αφού αυτές οι αλλαγές χρειάζονται χρόνο. Και για να αλλάξει η νοοτροπία μας αλλά και για να κτιστεί το brand awareness σε τουριστικούς εταίρους και αγορές στο εξωτερικό.
Αλλάζει ο χάρτης των ξενοδοχείων
- Πώς απορροφούν το αυξημένο λειτουργικό κόστος τα ξενοδοχεία;
- Το πιο εύκολο θα ήταν για κάποιο ξενοδόχο να προσθέσει στην τιμή διανυκτέρευσης το αυξημένο κόστος όμως δεν είναι τόσο απλό. Ας μην ξεχνούμε ότι υπάρχουν ανταγωνιστικές μας χώρες που δεν συμμετέχουν στις κυρώσεις και το έχουν εργαλειοποιήσει αυτό. Υπάρχουν μάλιστα συγκεκριμένοι αλγόριθμοι, που καθορίζουν το όριο της ανταγωνιστικής τιμής και έτσι ενδεχομένως να χάσει πολλά περισσότερα αν ανεβάσει τιμή παρά αν απορροφούσε το κόστος. Αυτό έκανε η συντριπτική πλειοψηφία και έτσι είμαστε τώρα σε θέση να βλέπουμε πληρότητες 80-90%. Παρόλα αυτά υπάρχουν επιχειρήσεις που θα δυσκολευτούν φέτος και όπως προανέφερα η κρίση θα έχει παράταση και το 2023. Γι΄αυτό εμείς ήδη έχουμε κάνει συναντήσεις με τον Υπουργό Οικονομικών, τον Διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας και τον CEO της Τράπεζας Κύπρου, θα ακολουθήσει και με τον σύνδεσμο Τραπεζών, προσπαθώντας να διασφαλίσουμε ότι θα αποφευχθούν περιπτώσεις αφερεγγυότητας και οι επιχειρήσεις οι οποίες θα κινδυνεύσουν να στηριχθούν και να ξεπεράσουν τις δυσκολίες και να σταθούν στα πόδια τους.
- Υπάρχει όμως το ενδεχόμενο κάποιες εταιρείες να πωλήσουν περιουσιακά τους στοιχεία.
- Είμαι σίγουρος ότι μετά από 3- 4 δύσκολα χρόνια και την παρατεταμένη κρίση, θα δούμε κάποιες επιχειρήσεις να αλλάζουν το επιχειρηματικό τους μοντέλο ή την μετοχική τους σύνθεση, ή να προχωρήσουν σε νέες συνεργασίες και συνέργειες. Από εκεί και πέρα όμως δεν θεωρώ ότι θα χαθούν πολλές τουριστικές επιχειρήσεις/ξενοδοχεία.
- Θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτή η κρίση ανοίγει το παράθυρο στην αύξηση των ξένων αλυσίδων στην Κύπρο;
- Σίγουρα ανοίγει το παράθυρο όσον αφορά τις συνεργασίες και τις συνέργειες που άρχισαν δειλά-δειλά να κάνουν την εμφάνισή τους στο νησί μας. Είδαμε τα τελευταία χρόνια 4-5 αλυσίδες να επενδύουν στο νησί μας, είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ότι υπάρχουν άλλες τόσες στα σκαριά που συζητούνται, άρα και αυτός ο χάρτης αναμένεται να αλλάξει σε κάποιο βαθμό την επόμενη πενταετία.
