Σοβαρές διαστάσεις φαίνεται ότι προσλαμβάνει τα τελευταία χρόνια το λαθρεμπόριο τσιγάρων όπως περιγράφεται από τις εταιρείες διανομής καπνικών προϊόντων και μέσα από σχετικές έρευνες, αλλά και καθώς προκύπτει από τα σχετικά στοιχεία του Τμήματος Τελωνείων. Πρόκειται για φαινόμενο το οποίο τείνει να ενισχύεται τα τελευταία χρόνια και λόγω του πληθωρισμού, γεγονός που ανοίγει την ψαλίδα μεταξύ της τιμής του προϊόντος που προέρχεται από τα κατεχόμενα, και του προϊόντος που αγοράζεται στα σημεία πώλησης στις ελεύθερες περιοχές. Κάτι τέτοιο φαίνεται ότι ενισχύει τελικά και το λαθρεμπόριο, επιφέροντας ζημιές τόσο στην εμπορική αλυσίδα όσο και στα έσοδα του κράτους, λόγω των χαμένων φόρων.
Σύμφωνα με τελευταία έρευνα της KPMG για το 2022 εκτιμάται ότι το μέγεθος του λαθρεμπορίου έτοιμων τσιγάρων αγγίζει το 12,8% της συνολικής αγοράς, το μέγεθος του λαθρεμπορίου για στριφτά αγγίζει το 52,6% της συνολικής αγοράς, ενώ το αντίστοιχο ποσό για τα θερμαινόμενα ανέρχεται στο 25%. Με βάση τους ελάχιστους φόρους κατανάλωσης –121,5 ευρώ/χίλια τσιγάρα και 150 ευρώ για στριφτά και θερμαινόμενα– η απώλεια εσόδων για το 2022 εκτιμάται ότι ανήλθε σε 51,5 εκατ., ενώ γύρω στα 50 εκατ. υπολογίζεται ότι ανέρχονται κατά μέσο όρο οι απώλειες εσόδων του κράτους κάθε χρόνο λόγω του λαθρεμπορίου τσιγάρων. Σε αυτό το ποσό δεν υπολογίζεται η απώλεια εσόδων σε σημεία λιανικής πώλησης, όπως για παράδειγμα τα περίπτερα.
Όπως εξηγεί ο director της εταιρείας Cosmos Tobacco Trading Βασίλης Πετρίδης, τα τελευταία 10 χρόνια περίπτερα έχουν βάλει λουκέτο σε 600 σημεία, κάτι που φαίνεται να αποδίδεται και στο λαθρεμπόριο καπνικών προϊόντων, κυρίως λόγω του δεδομένου ότι οι πωλήσεις τσιγάρων αποτελούν γύρω στο 50% του τζίρου ενός περιπτέρου.
Επεσαν οι πωλήσεις
Μάλιστα, οι εκτιμήσεις των εταιρειών διανομής καπνικών προϊόντων αναφέρουν ότι από 2013 μέχρι το 2023 καταγράφηκε μια μείωση στις πωλήσεις των προϊόντων στις ελεύθερες περιοχές ως εξής: Οι πωλήσεις καπνού για στριφτά φαίνεται να μειώθηκαν κατά 50% ενώ κατά 25% ήταν η μείωση στις πωλήσεις τσιγάρων. Την τελευταία τριετία μάλιστα, με την αύξηση της κατανάλωσης σε θερμαινόμενα προϊόντα καπνού (εκτιμάται γύρω στο 20% το μερίδιο αγοράς) το λαθρεμπόριο επεκτάθηκε και σε αυτό το κομμάτι, ενώ σύμφωνα με τον director της εταιρείας Cosmos Tobacco Trading, υπολογίζεται ότι γύρω στο 25% της αγοράς μεταφέρεται από λαθραίους εισαγωγείς. Βεβαίως μια σημαντική παράμετρος στην αύξηση του λαθρεμπορίου είναι και η ψαλίδα στην τιμή αγοράς των προϊόντων από ελεύθερες περιοχές και κατεχόμενα, η οποία όπως φαίνεται και στον πίνακα είναι πέραν του 50%. Συγκεκριμένα, η διαφορά ανέρχεται σε 62% στα θερμαινόμενα τσιγάρα και τα συμβατικά τσιγάρα, καθώς και σε 76% στον καπνό για στριφτά τσιγάρα. Αξιοσημείωτη είναι επίσης η παρατήρηση ότι ενώ στον καπνό έχει μειωθεί ο όγκος πωλήσεων στο μισό, αντιθέτως στο χαρτάκι και τα φίλτρα (τα οποία δεν υπόκεινται σε φόρο κατανάλωσης), οι πωλήσεις έχουν αυξηθεί.
Συνάντηση με Κεραυνό
Στο μεταξύ, την περασμένη Τετάρτη 28 Φεβρουαρίου αντιπροσωπείες των εταιρειών διανομής καπνικών προϊόντων –Cassandra Trading Limited, Cosmos Tobacco Trading και Phoenicia Fereow Cyprus Limited– είχαν συνάντηση με την πρόεδρο της Επιτροπής Οικονομικών της Βουλής Χριστιάνα Ερωτοκρίτου και τον πρόεδρο της Επιτροπής Νομικών της Βουλής Άριστο Δαμιανού για το θέμα και με έμφαση στην απώλεια εσόδων ένεκα του λαθρεμπορίου. Ζητούμενο πλέον αποτελεί η συνάντηση με τον Υπουργό Οικονομικών Μάκη Κεραυνό, καθώς και η συζήτηση του θέματος σε κοινή συνεδρία των επιτροπών, ώστε να ληφθούν μέτρα για ενίσχυση του ελέγχου και αύξησης των ποινών. Σε σχετική επιστολή προς την πρόεδρο της Επιτροπής Οικονομικών την οποία συνυπογράφουν, οι εταιρείες διανομής καπνικών προϊόντων παρέθεσαν σειρά εισηγήσεων για αντιμετώπιση του προβλήματος όπως είναι η αυστηροποίηση των ποινών, ο πολλαπλασιασμός των εξωδίκων προστίμων και ταυτόχρονα να γίνουν όλες οι απαραίτητες αλλαγές στη νομοθεσία για μη χρονοβόρες δικαστικές διαδικασίες και επιβολή αποτρεπτικών ποινών.
Προτείνεται επιπλέον η ενεργοποίηση ελέγχου ώστε να επιβεβαιώνεται από που προέρχονται τα χρήματα που χρησιμοποιούνται για εξόφληση των εξωδίκων, εντατικοποίηση των ελέγχων τόσο στα οδοφράγματα όσο και σε άλλα σημεία της Πράσινης Γραμμής με την πρόσληψη των 300 ειδικών αστυνομικών που θα έχουν την ευθύνη φύλαξης της Πράσινης Γραμμής καθώς και τη διενέργεια εντατικών και απρόοπτων ελέγχων σε σημεία λιανικής πώλησης. Εισηγούνται επίσης την εφαρμογή του συστήματος ιχνηλασιμότητας Track and Trace, καθώς και την κοινοποίηση των ονομάτων των σημείων λιανικής πώλησης που παρανομούν, ώστε οι εταιρείες διανομής καπνικών να τους τερματίζουν τυχόν συμβόλαια ή άλλες συμφωνίες που πιθανά να τους αποφέρουν έσοδα, μεγαλώνοντας έτσι την οικονομική ζημιά των σημείων αυτών. Για το εμπόριο ιδιωτών μέσω κατεχομένων προτείνεται εντατικοποίηση ελέγχων στα οδοφράγματα τόσο σε πεζούς όσο και σε οχήματα, καθώς και η ενημέρωση των καταναλωτών για το τι δικαιούνται να μεταφέρουν και τι όχι από τα κατεχόμενα στις ελεύθερες περιοχές και ευρύτερα το τι προβλέπει ο Κανονισμός της Πράσινης Γραμμής.
Στοιχεία 2023
Η «Κ» ζήτησε σχετική ενημέρωση από το Τμήμα Τελωνείων το οποίο παρέθεσε τα τελευταία στοιχεία των συνολικών κατασχέσεων καπνικών προϊόντων για το έτος 2023. Βάσει αυτών προκύπτει ότι για όλο το προηγούμενο έτος, το Τμήμα προχώρησε σε κατάσχεση 3,7 εκατ. τεμαχίων τσιγάρων, 6.208 πούρων και σχεδόν δύο τόνων καπνού (ποσότητα μειωμένη σε σύγκριση με το 2022). Σε σύγκριση με το 2022 παρατηρήθηκε αύξηση στις ποσότητες κατασχεθέντων τσιγάρων κατά 0,35% και μείωση στα υπόλοιπα καπνικά προϊόντα (-17,45% στα πούρα και -21,29% στον καπνό). Απαντώντας σχετική ερώτηση, το Τμήμα Τελωνείων ανέφερε ότι η μεταφορά αυτών των προϊόντων στις ελεύθερες περιοχές γίνεται είτε από τα εγκεκριμένα Σημεία Διέλευσης ή από άλλα αφύλακτα σημεία κατά μήκος της Πράσινης Γραμμής.
Το Τμήμα Τελωνείων επισήμανε επίσης ότι πραγματοποιεί σε τακτική βάση ελέγχους τόσο στις ελεύθερες περιοχές σε όλες τις επαρχίες όσο και στα εγκεκριμένα Σημεία Διέλευσης που βρίσκονται υπό την εποπτεία του, εκτός του Σ.Δ. Περγάμους και του Σ.Δ. Στροβιλιών που βρίσκονται υπό την εποπτεία των Βρετανικών Βάσεων, με σκοπό την αποτροπή του φαινομένου αυτού. Σημείωσε ότι οι έλεγχοι που πραγματοποιούνται στα εγκεκριμένα Σημεία Διέλευσης αφορούν την ορθή εφαρμογή των Κανονισμών της Πράσινης Γραμμής (ΕΚ) αρ. 866/2004 και 1480/2004 καθώς και της ισχύουσας Τελωνειακής Νομοθεσίας (Ενωσιακής και Εθνικής) ενώ και οι ποινές έχουν αυξηθεί στα πλαίσια πρόσφατης τροποποίησης του περί Τελωνειακού Κώδικα Νόμου αρ. 94(Ι)/2004.
Σημειώνεται ότι, το παράνομο εμπόριο καπνικών από τα κατεχόμενα χωρίζεται σε δυο διαφορετικές κατηγορίες: Σε αυτή που αφορά το παράνομο εμπόριο που γίνεται μαζικά και σε μεγάλες ποσότητες από ιδιώτες ή και επαγγελματίες λιανέμπορους, και σε αυτή που αφορά την αγορά καπνικών προϊόντων από ιδιώτες καταναλωτές που μεταβαίνουν στα κατεχόμενα μέσω κυρίως των οδοφραγμάτων. Σημειώνεται ότι με βάση τον Κανονισμό της Πράσινης Γραμμής, κάποιος ιδιώτης που μεταβαίνει στα κατεχόμενα μπορεί, αποκλειστικά για δική του χρήση, να μεταφέρει μέχρι και 40 τεμάχια τσιγάρα (στον κανονισμό δεν υπάρχει πρόνοια για αγορά θερμαινόμενων προϊόντων καπνού ή και καπνό για στριφτά τσιγάρα ή άλλα προϊόντα καπνού).
