Η Κύπρος είναι ένα μικρό κράτος με μεγάλο εξαγωγικό τομέα υπηρεσιών, που την καθιστά ευάλωτη στο εξωτερικό της περιβάλλον. Ένα εξωγενές σοκ γίνεται αισθητό γρηγορότερα και εντονότερα. Η ανάκαμψη στη συνέχεια εξαρτάται από την ευελιξία, την προσαρμοστικότητα και την ανθεκτικότητά της οικονομίας. Με την πάροδο των ετών, και ιδίως μετά την εγχώρια χρηματοπιστωτική κρίση του 2012-14, η Κύπρος μείωσε τις ευπάθειές της, εξυγίανε τα δημόσια οικονομικά της και ενίσχυσε σημαντικά το τραπεζικό της σύστημα. Όμως, το επιχειρηματικό περιβάλλον συνεχίζει να παρεμποδίζεται από μια πληθώρα ανεπίλυτων ζητημάτων. Το άλυτο εθνικό πρόβλημα, για παράδειγμα, υποκρύπτει αβεβαιότητα και αυξάνει τον πολιτικό κίνδυνο. Οι μακρές γραφειοκρατικές διαδικασίες και το αργό δικαστικό σύστημα εμποδίζουν την ανάπτυξη. Συνολικά, η βαθμολογία μας δεν είναι ιδιαίτερα υψηλή ή χαμηλή, αλλά πρέπει να βελτιωθεί με διακριτούς τρόπους και πρέπει να επιδιώξουμε οι πιστοληπτικές αξιολογήσεις της χώρας μας να ανέβουν ένα-δύο βαθμίδες ακόμα. Αυτό το γνωρίζουμε πολύ καλά.
Η πανδημία, ο πόλεμος και οι κυρώσεις, δημιούργησαν ένα άνευ προηγουμένου σοκ στην παγκόσμια οικονομία με σοβαρές ελλείψεις σε ενέργεια, εμπορεύματα, τρόφιμα και ορισμένα βιομηχανικά αγαθά. Πρόκειται στην ουσία για ένα μεγάλο σοκ όρων εμπορίου. Δηλαδή καθώς το κόστος των εισαγωγών αυξάνεται, κυρίως λόγω του κόστους της ενέργειας, οι όροι εμπορίου επιδεινώνονται και χρειάζονται περισσότερες εξαγωγές εγχώριας παραγωγής για να καλυφθούν οι ίδιες εισαγωγές. Δεν υπάρχουν εύκολοι τρόποι για να παρακαμφθεί αυτό το πρόβλημα. Μια παραδοσιακή νομισματική πολιτική δεν μπορεί να εξουδετερώσει τον αντίκτυπο ενός σοκ όρων εμπορίου, ιδιαίτερα αυτού του μεγέθους, χωρίς να προκαλέσει ύφεση. Έτσι ο πληθωρισμός αυξάνεται πάνω από το στόχο και παραμένει υψηλός για σημαντικό χρονικό διάστημα, μειώνοντας τα εισοδήματα και την πραγματική αγοραστική τους δύναμη. Με συνέπειες ασφαλώς.
Αυτή η κατάσταση πραγμάτων αναπόφευκτα θα προκαλέσει επιβράδυνση της ανάπτυξης και της ζήτησης σε όλες τις χώρες που επηρεάζονται, συμπεριλαμβανομένης και της δικής μας. Κυρίως από το δεύτερο τρίμηνο του έτους και μετά.
Η Κύπρος θα επηρεαστεί από την αναστροφή του εξωτερικού περιβάλλοντος και θα πληγεί ιδιαίτερα από τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Όσον αφορά τις εξαγωγές υπηρεσιών, οι διασυνδέσεις μας με τη ρωσική οικονομία παραμένουν σημαντικές, περίπου στο 5% του ΑΕΠ το 2021, εκ των οποίων περίπου το 40% σχετίζεται με τον τουρισμό με το υπόλοιπο να αφορά κυρίως τη ναυτιλία και τις χρηματοοικονομικές και επαγγελματικές υπηρεσίες. Οι κυρώσεις θα επηρεάσουν σημαντικό μέρος αυτού του εμπορίου αρνητικά και οι προβλέψεις για την ανάπτυξη φέτος έχουν αναθεωρηθεί προς τα κάτω, στο 2-3%. Μπορούμε να ανταποκριθούμε για να μετριάσουμε τις επιπτώσεις με την επέκταση των δημόσιων δαπανών, για να βοηθήσουμε τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις όσο το δυνατόν περισσότερο, γνωρίζοντας ότι η αύξηση αυτή των δαπανών θα έχει δημοσιονομικό κόστος, και αυτό αμέσως μετά την πανδημία η οποία επιδείνωσε ήδη το βάρος του χρέους της χώρας μας. Το ίδιο ισχύει για όλες τις κυβερνήσεις στην ΕΕ.
Η νομισματική πολιτική είναι πιο περίπλοκη. Η επιβράδυνση της ανάπτυξης και η αύξηση του πληθωρισμού βαθαίνει το δίλημμα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας γιατί αύξηση των επιτοκίων για τη μείωση του πληθωρισμού θα μειώνει και την ανάπτυξη.
Κοιτάζοντας περισσότερο μακροπρόθεσμα, πρόκειται για μια εξωγενή κρίση και μπορούμε να μετριάσουμε μόνο εν μέρει τις επιπτώσεις της, με στοχευμένη δημοσιονομική πολιτική. Είναι σημαντικό να βγούμε από αυτήν την κρίση στο τέλος του δρόμου, με την οικονομία ενισχυμένη. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο μέσω μεταρρυθμίσεων και ποιοτικών επενδύσεων, και μέτρων για ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς. Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της ΕΕ παράσχει σημαντικά κεφάλαια για την οικονομική μετάβαση και την ενίσχυση του δυνητικού ρυθμού ανάπτυξης. Δεν πρέπει να παρεκκλίνουμε από αυτή την κατεύθυνση και ούτε χρειάζεται να το κάνουμε. Πρέπει να καθοδηγούμαστε από το τι θέλουμε στο τέλος αυτής της διαδικασίας, το 2026 και μετά. Καλύτερο επιχειρηματικό περιβάλλον. Καλύτερο μείγμα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Ένα δημόσιο τομέα που θα εξισορροπεί καλύτερα τις δαπάνες του. Ένα ιδιωτικό τομέα με υψηλότερη παραγωγικότητα και ανθεκτικότητα. Καλύτερη ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς.
*Ο κ. Ιωάννης Τιρκίδης είναι Διευθυντής Οικονομικών Ερευνών της Τράπεζας Κύπρου και Πρόεδρος της Εταιρείας Κυπριακών Οικονομικών Μελετών.
