Του Γιάννη Ιωάννου
H 22α Φεβρουαρίου -με την πλήρη ρωσική εισβολή της Ρωσίας στο Κίεβο της Ουκρανίας- δεν αποτέλεσε μόνο την μεγαλύτερη αλλαγή παραδείγματος μετά την κατάρρευση του διπολικού κόσμου, στις αρχές της δεκαετίας του ’90- αλλά και την μεγαλύτερη πολεμική σύγκρουση, μεταπολεμικά, επί ευρωπαϊκού εδάφους. Τρία χρόνια μετά, με απώλειες για την Ρωσία δεκαπλάσιες αυτών του πολέμου στο Αφγανιστάν και απώλεια πολεμικού υλικού της τάξης των σχεδόν 32 δις δολαρίων, το Κίεβο δεν καταλήφθηκε σε τρεις ημέρες, όπως πολλοί αναλυτές διεθνώς -αλλά ιδίως στην Ελλάδα και την Κύπρο είχαν σπεύσει να δηλώσουν. Η σύγκρουση συνεχίζεται, με βαρύ φόρο αίματος για τις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις και τον άμαχο πληθυσμό, η Ουκρανία κατόρθωσε να εισβάλλει και επί ρωσικού εδάφους και η έκβαση της σύγκρουσης θα καθορίσει όχι μόνο το μέλλον της Ουκρανίας και των σχέσεων Ρωσίας-Δύσης αλλά και ολόκληρη την αρχιτεκτονική ασφάλειας της Ευρώπης -και του διεθνούς συστήματος κατ’ επέκταση για τα επόμενα χρόνια.
Πού βρισκόμαστε
Ο πόλεμος στην Ουκρανία μετά από τρία χρόνια διεξαγωγής του δεν έχει ξεκάθαρο νικητή -με την Ρωσία ωστόσο να έχει υποστεί σημαντικές απώλειες, στον βαθμό που μέρος της πολεμικής της προσπάθειας στηρίζεται από την εξωτερική βοήθεια χωρών όπως το Ιράν και η Βόρειος Κορέα, για έμψυχο δυναμικό και στρατιωτικά εφόδια. Παράλληλα ούτε η Ουκρανία έχει κατορθώσει να επαναφέρει υπό τον αποτελεσματικό της έλεγχο στρατηγικές περιοχές των ανατολικών επαρχιών της και την χερσόνησο της Κριμαίας -με την Ρωσία τρία χρόνια μετά να εξακολουθεί να κατέχει το περίπου 20% της Ουκρανίας. Την ίδια στιγμή, η Ευρωπαϊκή Ένωση, έχει απομονώσει την Ρωσία του Πούτιν, υιοθετώντας μέχρι και ανήμερα της τρίτης επετείου από την ρωσική εισβολή 16 γύρους κυρώσεων. Η ίδια η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν από το Κίεβο το πρωί της Δευτέρας προανήγγειλε επιπλέον πολιτική και οικονομική στήριξη προς την Ουκρανία ενώ οι ηγέτες των «27» συνομίλησαν με αφορμή την επέτειο της ρωσικής εισβολής.
Φυσικά ούτε σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ούτε διεθνώς, διαφαίνεται ένας άμεσος τερματισμός του πολέμου με τα κυριότερα ποιοτικά χαρακτηριστικά μιας εκεχειρίας να συμπεριλαμβάνουν:
- Την πτυχή του εδαφικού της Ουκρανίας
- Το πλέγμα ασφάλειας και εγγυήσεων της επόμενης ημέρας
- Την (τεράστια) συζήτηση για τον εξωτερικό προσανατολισμό της Ουκρανίας και δη την πορεία της εντός της ΕΕ και στο ΝΑΤΟ
Ο προβληματικός Τραμπ
Φυσικά όλες οι εξελίξεις στο Ουκρανικό συμβαίνουν ένα μήνα και πλέον από την επίσημη ανάληψη της αμερικανικής προεδρίας από τον Ντόναλντ Τραμπ. Τις τελευταίες ημέρες με αφορμή και τις διερευνητικές επαφές Ρούμπιο-Λαβρόφ στο Ριάντ της Σαουδικής Αραβίας οι δημόσιες δηλώσεις Τραμπ όχι μόνο σόκαραν την διεθνή κοινότητα αλλά δημιούργησαν και ένα πλέγμα ανασφάλειας -ιδίως στην Ευρώπη- για το πως το Ουκρανικό επανέρχεται ως πεδίο τεσταρίσματος της νέας αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Ο Τραμπ αποκάλεσε τον Πρόεδρο της Ουκρανίας, Βολομίντιρ Ζελένσκυ, «δικτάτορα», αναφέρθηκε σε λάθος αριθμούς ως προς το ύψος της αμερικανικής βοήθειας (στρατιωτικής και οικονομικής) προς την Ουκρανία και επανέλαβε σχεδόν όλα τα αφηγήματα της ρωσικής παραπληροφόρησης σε σχέση με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Κυριότερα όμως απέκλεισε τόσο τους Ουκρανούς – το υποκείμενο της ρωσικής εισβολής στην χώρα- όσο και την Ευρώπη από μια διαδικασία ειρήνευσης -που αρχικά στοχεύει στο πάγωμα της σύγκρουσης μέσω μιας συμφωνίας εκεχειρίας. Το πως θα κινηθούν, ιδίως οι ΗΠΑ υπό τον Τραμπ, τις επόμενες εβδομάδες θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό τα επόμενα βήμα στην Ουκρανία ωστόσο η αίσθηση που αποκομίζεται πλέον διεθνώς είναι πως ο πόλεμος θα συνεχιστεί μέχρι… νεοτέρας και όσο κι αν ο νέος Πρόεδρος, στη δεύτερη θητεία του, θέλει να εγκαταλείψει την Ουκρανία αυτό δεν θα είναι… ακριβώς εύκολο να πραγματοποιηθεί.
Και η Κύπρος
Η ΚΔ στήριξε εξαρχής την Ουκρανία σε διπλωματικό επίπεδο, διμερώς και εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το ΥΠΕΞ μάλιστα με αφορμή την επέτειο της ρωσικής εισβολής δεν παρέλειψε να αναρτήσει μήνυμα στη βάση αρχών για την ανεξαρτησία, την κυριαρχία και τον σεβασμό της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας.
On the third anniversary of Russia’s war of aggression against Ukraine, Cyprus reiterates its support to the sovereignty, independence, and territorial integrity of Ukraine and to efforts towards a just, comprehensive, and lasting peace for Ukraine in accordance with…
— Cyprus MFA (@CyprusMFA) February 24, 2025
Το Ουκρανικό εξάλλου στάθηκε και η αφορμή για συνειδητοποιήσεις στην κυπριακή εξωτερική πολιτική που οδήγησαν σταδιακά στην απορωσοποίηση της κυπριακής οικονομίας και στην σταδιακή αποκατάσταση της φήμης, διεθνώς και ευρωπαϊκά, της ΚΔ ως μιας χώρας που για δεκαετίες διατηρούσε προνομιακές σχέσεις με την Μόσχα -συχνά σε βάρος της αξιοπιστίας της. Επιπλέον, ο πόλεμος στην Ουκρανία -ένα πρόβλημα ρωσικής επιθετικότητας και καθ’ ομοίωση του Κυπριακού εισβολής και κατοχής- δημιούργησε και τις προϋποθέσεις για να αποβάλλει η ΚΔ σύνδρομα δεκαετιών ως προς την παλινδρόμησή της μεταξύ Δύσης κι Ανατολής και, σταδιακά, να κινηθεί αποφασιστικότερα προς ένα ξεκάθαρο -στα πλαίσια της ιδιότητάς της ως κράτος-μέλος της ΕΕ- φιλοδυτικό προσανατολισμό. Φυσικά, ο παράγοντας Τραμπ εξακολουθεί να δημιουργεί νευρικότητα και στην Λευκωσία -μεταξύ άλλων χωρών της ΕΕ, λόγω της λεπτής γραμμής στην οποία κινείται ρητορικά αλλά και του κυνισμού που τον διακρίνει. Συνεπώς το Ουκρανικό, ανεξαρτήτως έκβασης, οφείλει και να δημιουργεί εγρήγορση και προβληματισμό για την φύση του διεθνούς συστήματος και της ισχύος -σε μια εποχή που υφίσταται ιδεολογική πόλωση και ενισχύεται ο λαϊκισμός που απειλεί, ακόμη και στις ΗΠΑ, την φιλελεύθερη προέλευση του δυτικού κόσμου.
