Πέτρος Παπακωνσταντίνου
Στo τεύχος Οκτωβρίου, το Foreign Affairs φιλοξενούσε άρθρο του Τζέικ Σάλιβαν, συμβούλου εθνικής ασφαλείας του Λευκού Οίκου, γραμμένο προφανώς πριν από την 7η Οκτωβρίου. Αναφερόμενος στη Μέση Ανατολή, έγραφε:
«Χάρη στη συνεπή και θεμελιωμένη σε αρχές αμερικανική διπλωματία, η περιοχή… είναι σήμερα πιο ήσυχη από κάθε άλλη φορά εδώ και δεκαετίες». Οι φονικές επιδρομές της Χαμάς ήρθαν να διαψεύσουν με τραγικό τρόπο τις αυταπάτες της κυβέρνησης Μπάιντεν.
Όταν γράφονταν αυτές οι γραμμές, απόγευμα Σαββάτου, ο πόλεμος που εξαπέλυσε το Ισραήλ στη Γάζα, την επαύριο του τρομερού εθνικού σοκ, βρισκόταν σε εξαιρετικά κρίσιμη φάση. Ισραηλινά τανκς, drones και ελεύθεροι σκοπευτές πολιορκούσαν τέσσερα νοσοκομεία της παλαιστινιακής λωρίδας, συμπεριλαμβανομένου του Αλ Σίφα, που είναι και το μεγαλύτερο, μεγεθύνοντας ακόμη περισσότερο την ανθρωπιστική καταστροφή.
Οι Ισραηλινοί ισχυρίζονται ότι η Χαμάς έχει εγκαταστήσει στα νοσοκομεία επιχειρησιακά κέντρα και ότι στα υπόγειά τους κρύβονται κορυφαία στελέχη της, τα οποία είναι αποφασισμένο να εξοντώσει.
Όπως τόνιζαν όμως αξιωματούχοι του ΟΗΕ, ακόμη κι αν ισχύουν οι καταγγελίες του Ισραήλ, ο βομβαρδισμός νοσοκομείων όπου βρίσκονται χιλιάδες γιατροί, νοσηλευτές και ασθενείς και δεκάδες χιλιάδες άμαχοι που αναζητούν καταφύγιο συνιστά έγκλημα πολέμου.
Η επιλογή της κυβέρνησης Νετανιάχου να «τελειώσει τη δουλειά» στη Γάζα όσο γίνεται πιο γρήγορα, αδιαφορώντας για το ανθρώπινο κόστος, εξηγείται, μεταξύ άλλων, από το γεγονός ότι το χρονικό παράθυρο κλείνει επικίνδυνα γρήγορα, καθώς η διεθνής κοινή γνώμη στρέφεται εναντίον του Ισραήλ, ασκώντας αυξανόμενη πίεση στις ανά τον κόσμο κυβερνήσεις.
Ιορδανία, Νότια Αφρική, Βολιβία, Χιλή και Κολομβία ανακάλεσαν τους πρεσβευτές τους από το Ισραήλ, η αναπληρώτρια πρωθυπουργός του Βελγίου ζήτησε να του επιβληθούν κυρώσεις, ενώ Ιρλανδία και Ισπανία το κατήγγειλαν για «συλλογική τιμωρία» του παλαιστινιακού λαού. Αποκορύφωμα όλων ήταν η συνέντευξη του Εμανουέλ Μακρόν στο BBC, όπου ο Γάλλος πρόεδρος καυτηρίασε το Ισραήλ γιατί «σκοτώνει βρέφη, γυναίκες και ηλικιωμένους» και για πρώτη φορά ζήτησε εκεχειρία.
Εν ολίγοις σοβαρές ρωγμές αρχίζουν να ανοίγουν ακόμη και στο εσωτερικό του ευρω-ατλαντικού μπλοκ.
Η κυβέρνηση Μπάιντεν τάχθηκε από την πρώτη στιγμή στο πλευρό του Ισραήλ, κάτι αυτονόητο στις 7 Οκτωβρίου, αλλά χωρίς να δείξει την παραμικρή ενσυναίσθηση για το μακελειό στη Γάζα στη συνέχεια, έτσι που έμοιαζε να δίνει λευκή επιταγή στον Μπέντζαμιν Νετανιάχου.
Έφτασε μάλιστα να αμφισβητήσει δημοσίως τον αριθμό των θυμάτων που έδιναν οι Παλαιστίνιοι, λες και αυτό που έβλεπαν στις οθόνες τους κάθε βράδυ οι πολίτες όλου του κόσμου μπορούσε να αντέξει το στομάχι οποιουδήποτε πολιτισμένου ανθρώπου.
Γρήγορα όμως η θέση του άρχισε να γίνεται ευάλωτη. Πλήθη διαδηλωτών που εκφράζουν αλληλεγγύη στους Παλαιστινίους περνούν σχεδόν επί καθημερινής βάσεως μπροστά από τον Λευκό Οίκο.
Παρότι οι Αραβες Αμερικανοί είναι περίπου το μισό των Αμερικανοεβραίων και έχουν πολύ μικρότερη πολιτική επιρροή, συγκεντρώνονται γεωγραφικά στις λεγόμενες swing states, τις αμφίρροπες βορειοανατολικές και νότιες πολιτείες.
Επιπλέον, η τελευταία έρευνα κοινής γνώμης για λογαριασμό του πρακτορείου Associated Press έδειξε ότι η βάση των Δημοκρατικών είναι πλέον διχασμένη, με το 46% να απορρίπτει τη στάση του Μπάιντεν στον πόλεμο της Γάζας – ποσοστό που ανεβαίνει στο 58% μεταξύ των έγχρωμων ψηφοφόρων και στο 65% μεταξύ των κάτω των 45 ετών.
Κόκκινες γραμμές
Όλα αυτά εξηγούν την αισθητή μετατόπιση της αμερικανικής στάσης τις τελευταίες ημέρες. Την περασμένη Τετάρτη, ο υπουργός Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν χάραξε τέσσερις πολύ σαφείς κόκκινες γραμμές στο Ισραήλ.
- Όχι κατοχή της Γάζας – ενδεχόμενο που είχε αφήσει ανοιχτό ο Νετανιάχου δύο ημέρες νωρίτερα.
- Όχι εκτοπισμός των Παλαιστινίων από τη Λωρίδα – κάτι που συνειδητά επιδίωξε το Ισραήλ από την πρώτη στιγμή, αλλά προσέκρουσε στη σφοδρή αντίδραση της Αιγύπτου.
- Όχι συρρίκνωση της Γάζας – δημοσίως διακηρυγμένος στόχος του Ισραηλινού υπουργού Άμυνας Γιόαβ Γκάλαντ.
- Τέλος, και από μια άποψη το εντυπωσιακότερο, όχι αποκλεισμός της Γάζας μετά το τέλος του πολέμου, δηλαδή άρση του αποκλεισμού που ισχύει από το 2006.
Μία ημέρα αργότερα ήρθε ο ίδιος ο Τζο Μπάιντεν να πιέσει δημοσίως τον Νετανιάχου, ζητώντας κατάπαυση του πυρός για τουλάχιστον τρεις ημέρες ώστε να δοθεί χρόνος για ευρεία διανομή ανθρωπιστικής βοήθειας και απελευθέρωση ομήρων.
Παράλληλα, ο Μπλίνκεν άνοιξε τη συζήτηση για την επόμενη μέρα, τονίζοντας ότι μια «αναζωογονημένη» Παλαιστινιακή Αρχή θα πρέπει να αναλάβει τη διοίκηση τόσο της Γάζας όσο και της Δυτικής Οχθης και να ανοίξει η πολιτική διαδικασία για τη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους.
Με τα σημερινά δεδομένα, έτη φωτός φαίνεται να μας χωρίζουν από αυτή την προοπτική, καθώς το μεν Ισραήλ κυβερνούν ο Νετανιάχου και οι ακροδεξιοί του σύμμαχοι, στη δε Ραμάλα βρίσκεται μια παντελώς ανυπόληπτη Παλαιστινιακή Αρχή υπό τον 88χρονο Μαχμούντ Αμπάς.
Ενδεχομένως οι Αμερικανοί υπολογίζουν ότι ο Νετανιάχου θα μετράει μέρες από τη στιγμή που θα τελειώσει ο πόλεμος και ότι πολύ σύντομα θα δώσει τη θέση του σε κάποιον άλλο, ίσως τον Μπένι Γκαντς. Οσο για την Παλαιστινιακή Αρχή, το «αναζωογονημένη» μεταφράζεται «με άλλη ηγεσία».
Πληροφορίες αναφέρουν ότι οι Αμερικανοί έχουν ήδη στείλει τα μηνύματά τους προς τον Αμπάς και ότι θα έβλεπαν με καλό μάτι να απελευθερώσει το Ισραήλ τον επί 21 χρόνια φυλακισμένο Μαρουάν Μπαργούτι, ηγετικό στέλεχος της Φατάχ, εμβληματική μορφή της δεύτερης Ιντιφάντα, και τον μόνο, αυτή τη στιγμή, που θα μπορούσε να ενώσει όλες τις παλαιστινιακές φατρίες ως «ο Άραβας Νέλσον Μαντέλα».
Αβυσσαλέες διαφορές
Ανεξάρτητα από το ποιος θα ηγείται κάθε πλευράς την επόμενη ημέρα, το θεμελιώδες ερώτημα παραμένει: Πώς θα γεφυρωθούν οι αβυσσαλέες διαφορές για τα θεμελιώδη θέματα (ισραηλινοί εποικισμοί στη Δυτική Οχθη, Ανατολική Ιερουσαλήμ κ.ά.) που εμπόδισαν τον Γιάσερ Αραφάτ και τον Εχούντ Μπάρακ να καταλήξουν σε συμφωνία στο Καμπ Ντέιβιντ το δραματικό καλοκαίρι του 2000;
Ο μόνος Αμερικανός πρόεδρος που πήγε να θέσει τον δάκτυλον επί τον τύπον των ήλων και άσκησε σοβαρή πίεση στο Ισραήλ πάνω σε αυτά τα θέματα ήταν ο Ρεπουμπλικανός Τζορτζ Μπους ο πρεσβύτερος, το 1991, όταν ουσιαστικά οδήγησε σε πτώση την κυβέρνηση του αδιάλλακτου Γιτζάκ Σαμίρ και άνοιξε τον δρόμο για τις συμφωνίες του Οσλο.
Τίποτα για την ώρα δεν δείχνει ότι ο Τζο Μπάιντεν έχει ανάλογες προθέσεις, αλλά και –με τη δυναμική που έχουν τα πράγματα– τίποτα δεν μπορεί να αποκλειστεί.
Οι αριθμοί
11.078 είναι οι Παλαιστίνιοι που έχουν χάσει τη ζωή τους μέχρι σήμερα, εκ των οποίων 4.506 είναι παιδιά.
1,5 εκατ. Παλαιστίνιοι έχουν εκτοπιστεί στο εσωτερικό της Λωρίδας της Γάζας.
41 Ισραηλινοί στρατιώτες έχουν σκοτωθεί από την έναρξη της χερσαίας επιχείρησης στη Γάζα.
1.400 Ισραηλινοί άμαχοι σκοτώθηκαν κατά την αρχική επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου.
