Kathimerini.gr
Πέτρος Παπακωνσταντίνου
Ορόσημο στην πολιτική Ιστορία της Τουρκίας ενδέχεται να αποτελέσουν οι σκηνές που διαδραματίστηκαν στο ξενοδοχείο Elit World Taxim της Κωνσταντινούπολης την περασμένη Πέμπτη. Βουλευτές του φιλοκουρδικού κόμματος DEM που επισκέφθηκαν πρόσφατα τον Αμπντουλάχ Οτσαλάν στο νησί Ιμραλί όπου παραμένει φυλακισμένος από το 1999, διάβασαν δύο φορές, μία στα τουρκικά και μία στα κουρδικά, τη βαρυσήμαντη έκκληση. Με αυτήν, ο 75χρονος ιδρυτής του Κόμματος Εργατών Κουρδιστάν (ΡΚΚ) κάλεσε την οργάνωσή του να καταθέσει τα όπλα και να αυτοδιαλυθεί, θεωρώντας ότι ο ένοπλος αγώνας έχει κλείσει τον ιστορικό του κύκλο και ότι η προσπάθεια οφείλει να αναπροσανατολιστεί στη διεκδίκηση δημοκρατικών δικαιωμάτων εντός του τουρκικού κράτους.
Και χθες, το PKK ανακοίνωσε ότι κηρύσσει εκεχειρία με την Τουρκία δίνοντας τέλος σε έναν πόλεμο διάρκειας 41 χρόνων. Αυτό, «για να ανοίξουμε τον δρόμο και να εφαρμοστεί η έκκληση του Άπο για ειρήνη».
Το μήνυμα Οτσαλάν μεταδόθηκε στις γιγαντοοθόνες που είχαν στηθεί σε κεντρικές πλατείες του Ντιγιάρμπακιρ, του Βαν και άλλων πόλεων της Ανατολίας, όπου είχαν συγκεντρωθεί χιλιάδες Κούρδοι κάτω από τεράστιες φωτογραφίες του «Απο», υψώνοντας κίτρινες – κόκκινες – πράσινες σημαίες και φωνάζοντας συνθήματα. Ηταν μια σημαντική στιγμή στη διαδικασία που ξεκίνησε τον Οκτώβριο από τον Ντεβλέτ Μπαχτσελί, όταν ο ηγέτης του ακροδεξιού κόμματος ΜΗΡ, κυβερνητικός εταίρος του Ερντογάν και απηνής διώκτης των Κούρδων, αιφνιδίασε τους πάντες προτείνοντας να δοθεί η άδεια στον Οτσαλάν να μιλήσει στο κτίριο της Εθνοσυνέλευσης και να καλέσει το ΡΚΚ να αυτοδιαλυθεί.
Προειδοποιητική βολή
Κουρδικές πηγές αναφέρουν ότι το βαθύ κράτος και ο υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν (διοικητής της μυστικής υπηρεσίας ΜΙΤ μέχρι πρόπερσι) υπερθεματίζουν στην πρωτοβουλία του Μπαχτσελί, ενώ ο Ερντογάν εμφανίζεται δίβουλος. Γεγονός είναι ότι δεν δόθηκε άδεια στον Οτσαλάν να μιλήσει στην κοινοβουλευτική ομάδα του DEM, στην Εθνοσυνέλευση, ούτε άναψε το πράσινο φως για αποφυλάκισή του, έστω με κατ’ οίκον περιορισμό. Αντί γι’ αυτό είχε συμφωνηθεί να μεταδοθεί βίντεο του Κούρδου ηγέτη από τη φυλακή, αλλά και σε αυτό ο Ερντογάν έκανε πίσω την τελευταία στιγμή κι έτσι καταλήξαμε στη γραπτή δήλωση.
Το θεαματικό, όσο και αβέβαιο, άνοιγμα της κυβέρνησης Ερντογάν προς τον Οτσαλάν υπαγορεύθηκε πρωτίστως από τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή. Η απόσυρση της Χεζμπολάχ από τη Συρία ύστερα από τα καταιγιστικά πλήγματα που υπέστη από το Ισραήλ, η κατάρρευση του καθεστώτος Ασαντ (την οποία οι τουρκικές υπηρεσίες θεωρούσαν δεδομένη νωρίτερα από όλο τον υπόλοιπο κόσμο) και το ενδεχόμενο αποσταθεροποίησης του Ιράν γιγάντωσαν τους φόβους των τουρκικών ελίτ για τις προοπτικές της κουρδικής αυτονομίας στην ευρύτερη περιοχή. Επομένως είχαν κάθε λόγο να βιαστούν να κλείσουν την εσωτερική εκκρεμότητα με το ΡΚΚ.
Το δεύτερο κίνητρο για την κυβερνώσα παράταξη ήταν ότι μια θετική εξέλιξη στο Κουρδικό θα μπορούσε να εξασφαλίσει θετική στάση του DEM (τρίτου κόμματος στο τουρκικό κοινοβούλιο) ενόψει πιθανής συνταγματικής αναθεώρησης ώστε ο Ερντογάν να διεκδικήσει και νέα προεδρική θητεία το 2028. Αλλωστε ο ίδιος ο Οτσαλάν έχει ασκήσει κριτική στην υπό τον Σελαχατίν Ντεμιρτάς ηγεσία του προηγούμενου φιλοκουρδικού κόμματος HDP για το γεγονός ότι απέρριψε την πρόταση του Αχμέτ Νταβούτογλου, τότε πρωθυπουργού του Ερντογάν, να στηρίξει κυβέρνηση του ΑΚΡ το 2015, με αποτέλεσμα να καταρρεύσει ο ειρηνευτικός διάλογος με τους Κούρδους και να στραφούν οι ισλαμιστές στη συνεργασία με τους εθνικιστές του Μπαχτσελί.
Τα ανταλλάγματα
Το DEM αξιώνει ορισμένες ελάχιστες παραχωρήσεις από την κυβέρνηση, όπως διδασκαλία στην κουρδική γλώσσα μέχρι τη Β΄ Λυκείου, αποκατάσταση των 10 Κούρδων δημάρχων που εξελέγησαν το 2024 για να εκδιωχθούν στη συνέχεια, αναθεώρηση των αντιτρομοκρατικών νόμων και αμνηστία στα φυλακισμένα και υπό διωγμόν στελέχη του ΡΚΚ. Διαφορετικά δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι η έκκληση Οτσαλάν θα βρει αντίκρισμα – άλλωστε η αποτυχία του προηγούμενου ειρηνευτικού διαλόγου, από το 2013 μέχρι το 2015, λέει πολλά.
Το πιο σοβαρό ερώτημα αφορά τον αντίκτυπο της κίνησης Οτσαλάν στη Συρία. Εκείνο που φοβίζει τον Ερντογάν δεν είναι τόσο οι 5.000 μαχητές του ΡΚΚ στα όρη Καντίλ του Ιράκ, όσο οι 100.000 μαχητές και μαχήτριες της κουρδικής πολιτοφυλακής YPG στη Συρία – σύμμαχοι των Αμερικανών κατά του Ισλαμικού Κράτους κάτω από την ομπρέλα των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF). Ωστόσο ο επικεφαλής των SDF Μαζλούμ Αμπντί ξεκαθάρισε ότι η έκκληση Οτσαλάν αφορά τους Κούρδους της Τουρκίας και όχι της Συρίας και ότι ο ίδιος εννοεί να διαπραγματευτεί με τον προσωρινό πρόεδρο της χώρας, Αχμεντ αλ Σάρα, και όχι με τον Ερντογάν.
Η κουρδική πολιτοφυλακή YPG δέχεται να ενταχθεί στον εθνικό συριακό στρατό μόνο ως μπλοκ, διατηρώντας τη δομή και την ιεραρχία της, κάτι που ο Αλ Σάρα, υπό την πίεση της Αγκυρας, επί του παρόντος αρνείται. Με αυτά τα δεδομένα, η έκκληση Οτσαλάν μοιάζει μόνο με ένα πρώτο βήμα σε έναν αβέβαιο δρόμο.
Οι σταθμοί μιας 47χρονης σύγκρουσης
1978
Σε ηλικία 30 ετών, ο Αμπντουλάχ Οτσαλάν ιδρύει το Εργατικό Κόμμα Κουρδιστάν (ΡΚΚ), παράνομη οργάνωση με στόχο την αυτοδιάθεση των Κούρδων και ιδεολογία τον μαρξισμό – λενινισμό. Τον επόμενο χρόνο καταφεύγει στη Συρία.
1984
Με στρατόπεδα αρχικά στην κοιλάδα Μπεκάα του Λιβάνου και στη συνέχεια στη Συρία και το Ιράκ, το ΡΚΚ ξεκινάει ένοπλο αγώνα κατά του τουρκικού κράτους, ο οποίος θα στοιχίσει περίπου 40.000 ζωές.
1993
Καθώς ο πρόεδρος της Τουρκίας Τουργκούτ Οζάλ επιχειρεί τα πρώτα ανοίγματα προς τους Κούρδους, ο Οτσαλάν κηρύσσει μονομερή κατάπαυση του πυρός και εμφανίζεται ανοιχτός σε πολιτική επίλυση του Κουρδικού. Ο ξαφνικός θάνατος του Οζάλ ακυρώνει την προσέγγιση.
1998
Η Τουρκία συγκεντρώνει στρατεύματα στα σύνορα με τη Συρία απειλώντας με εισβολή αν δεν απελαθεί ο Οτσαλάν. Υποκύπτοντας στον εκβιασμό, ο πρόεδρος Χαφέζ Ασαντ επιβάλλει στον Κούρδο ηγέτη να εγκαταλείψει τη χώρα του.
1999
Εχοντας περιπλανηθεί σε αρκετές χώρες που του αρνήθηκαν το πολιτικό άσυλο, ο Αμπντουλάχ Οτσαλάν συλλαμβάνεται τελικά στο Ναϊρόμπι της Κένυας ύστερα από επιχείρηση της τουρκικής μυστικής υπηρεσίας ΜΙΤ με τη βοήθεια της ισραηλινής Μοσάντ. Του επιβάλλεται θανατική ποινή η οποία μετατρέπεται σε ισόβια και φυλακίζεται στο νησί Ιμραλί της Θάλασσας του Μαρμαρά, όπου παραμένει μέχρι σήμερα.
2013
Με προτροπή του Ερντογάν, το ΡΚΚ αναστέλλει τον ένοπλο αγώνα και επιδιώκει πολιτική επίλυση του Κουρδικού εντός της Τουρκίας, χωρίς να διεκδικεί πλέον ξεχωριστό κράτος. Ξεκινάει σχοινοτενής ειρηνευτική διαδικασία, η οποία καταρρέει το 2015.
