Αλμα ή τέλμα στο Βερολίνο

Ξένια Κουναλάκη

Να σχηματίσει γρήγορα κυβέρνηση. Να ενώσει τη διχασμένη Γερμανία. Να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες της χώρας του με ένα ειδικό ταμείο ύψους 200 δισ. ευρώ. Να μεταρρυθμίσει το συνταγματικά κατοχυρωμένο φρένο χρέους, αποκρούοντας πιθανό μπλόκο της αντιπολίτευσης. Να ηγηθεί ενός ευρωπαϊκού μετώπου απέναντι στον Ντόναλντ Τραμπ. Και όλα αυτά χωρίς να ενισχύσει την ακροδεξιά αξιωματική αντιπολίτευση (AfD), που περιμένει στη γωνία και έχει τείνει ήδη χείρα συνεργασίας.

Η λίστα με τις προκλήσεις που παρέλαβε ο Χριστιανοδημοκράτης νικητής των εκλογών Φρίντριχ Μερτς είναι μεγάλη. Το ποσοστό που εξασφάλισε η συντηρητική παράταξή του (CDU/CSU) στις εκλογές της περασμένης Κυριακής είναι κάτω από το ψυχολογικό όριο του 30% και η λαϊκή εντολή ψαλιδισμένη. Κάποιοι λένε ότι φταίει η προεκλογική κοινοβουλευτική του συνεργασία με την AfD για να περάσει το σχέδιο πέντε σημείων που κατέθεσε για σκλήρυνση της μεταναστευτικής πολιτικής. Αλλοι ότι ευθύνεται η κληρονομιά των ανοιχτών θυρών της Αγκελα Μέρκελ, που τον καθιστά αναξιόπιστο εκπρόσωπο των κλειστών συνόρων.

Το δημοψήφισμα

Ο επίδοξος εταίρος του στον μεγάλο συνασπισμό (GroKo), οι Σοσιαλδημοκράτες (SPD), έχασε σχεδόν 10 ποσοστιαίες μονάδες κι αυτό αποδίδεται στο πολιτικό κόστος της διακυβέρνησης. Ετσι, η βάση του κόμματος πιέζει για εσωτερικό δημοψήφισμα μόλις οριστικοποιηθεί η προγραμματική συμφωνία και τα στελέχη που πραγματοποιούν τη διαπραγμάτευση θα επιχειρήσουν να πουλήσουν τη σύμπραξη ακριβά.

Μπορεί ο Μερτς, ένας άπειρος πολιτικός που δεν έχει αναλάβει ποτέ κυβερνητικό πόστο, να συγκεράσει όλες αυτές τις επικίνδυνες αποστολές; «Οπου όμως υπάρχει κίνδυνος, εκεί μεγαλώνει και η σωτηρία», εκτιμά σε πρόσφατο podcast ο Γερμανός πολιτικός επιστήμονας Χέρφριντ Μίνκλερ, τσιτάροντας τον σχετικό στίχο (Wo aber Gefahr ist, wächst das Rettende auch) του Φρίντριχ Χέλντερλιν από το ποίημα «Πάτμος».

Οι Γερμανοί δημοσιογράφοι δεν είναι τόσο αισιόδοξοι: «Ο Μερτς είναι ο κλασικός Δυτικογερμανός Χριστιανοδημοκράτης άνδρας, συντηρητικός αλλά τελικά φιλελεύθερος, απολύτως φιλοδυτικός, ο οποίος όμως αποστρέφεται την καταστροφή της Δύσης από τον Τραμπ. Τις συζητήσεις περί πιθανής συνεργασίας με την αντιδυτική, φιλορωσική AfD τις θεωρώ τρελές. Οι αμφιβολίες μου έγκεινται στο κατά πόσον θα μπορέσει με το συχνά διχαστικό του ύφος να κρατήσει συσπειρωμένους τους Γερμανούς στις επικείμενες κρίσεις. Αν βέβαια μπορεί ακόμη να κρατηθεί ενωμένη η διχασμένη κοινωνία μας», λέει στην «Κ» ο Μίχαελ Τούμαν, ανταποκριτής της εφημερίδας Zeit στη Μόσχα. Συνάδελφοί του στο Βερολίνο βάφτισαν τον μεγάλο συνασπισμό (GroKo) NoKo, εκ του συνασπισμού έκτακτης ανάγκης.

Μια διχασμένη χώρα

Η AfD διπλασίασε το ποσοστό της σε σχέση με την προηγούμενη αναμέτρηση. Παρ’ όλα αυτά, μετά τη δημοσιοποίηση των exit polls επικρατούσε μελαγχολία στα μετεκλογικά πάρτι του Βερολίνου. Τα στελέχη του κόμματος περίμεναν μεγαλύτερο ποσοστό, θεωρούσαν ότι οι δημοσκοπήσεις τους αδικούν και ότι θα απειλήσουν την πρωτιά των Χριστιανοδημοκρατών. Μια ματιά στον χάρτη αρκεί για να καταλάβει κανείς πόσο διαιρεμένη παραμένει η Γερμανία, 35 χρόνια μετά την επανένωση. To ανατολικό κομμάτι του χάρτη είναι μπλε, αφού σε όλα τα κρατίδια η AfD είναι πρώτο κόμμα, και το δυτικό μαύρο, λόγω της κυριαρχίας της Ενωσης CDU/CSU με ελάχιστες χρωματιστές νησίδες.

Η Ακροδεξιά κινητοποίησε δύο εκατομμύρια πολίτες που δεν είχαν πάει καν να ψηφίσουν το 2021. Προσείλκυσε εργάτες και ανέργους. Στους νέους κάτω των 24 ετών είναι δεύτερη μεγαλύτερη δύναμη μετά το άλλο μεγάλο success story της αναμέτρησης, του αριστερού Die Linke. Τα δύο πρώην Volksparteien (μαζικά κόμματα), οι Χριστιανοδημοκράτες και οι Σοσιαλδημοκράτες, είναι κόμματα συνταξιούχων.

Το Κόμμα της Αριστεράς μίλησε για τα υψηλά ενοίκια, τις θέσεις στους παιδικούς σταθμούς, υπέρ της Παλαιστίνης, και άσκησε σκληρή κριτική στη σύμπλευση του Μερτς με την AfD στο μεταναστευτικό. Εκανε μια δυναμική καμπάνια που βασίστηκε από τη μία στην άμεση επαφή με τους πολίτες («Χτυπήσαμε μισό εκατομμύριο πόρτες», εξήγησε η 36χρονη ηγέτις Χάιντι Ράιχινεκ) και από την άλλη στην επικοινωνία μέσω σόσιαλ μίντια. Επικεντρωμένη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ήταν και η εκστρατεία της Ακροδεξιάς. «Είδα την ομιλία σας στο TikTok. Ησασταν καταπληκτικός», αναφώνησε ενθουσιασμένη ψηφοφόρος του Ρόναλντ Γκλέζερ, ο οποίος εξελέγη βουλευτής την Κυριακή, στην εκδήλωση της AfD στα βόρεια του Βερολίνου.

Αυτοκριτική

Τα κόμματα του πολιτικού Κέντρου αποδυναμώνονται και τα άκρα ενισχύονται. Υπάρχει ευθύνη της τρικομματικής κυβέρνησης του Ολαφ Σολτς; «Η ερώτησή σας είναι δικαιολογημένη, τι οδήγησε σε αυτά τα αποτελέσματα (σ.σ.: τη γιγάντωση της AfD). Φυσικά υπάρχουν πράγματα που μπορεί κάποιος να επικρίνει στην κυβέρνησή μου, του “Φωτεινού σηματοδότη”. To γεγονός, π.χ., ότι στο τέλος δεν μπορούσαμε να συμφωνήσουμε σε τίποτα, πώς θα πληρώσουμε τη βοήθεια προς την Ουκρανία. Η δική μου απάντηση ήταν ότι δεν ήθελα να γίνει αυτό εις βάρος των συντάξεων, της υγείας, των υποδομών, του εκσυγχρονισμού της χώρας μας. Δεν μπορούσαμε όμως να τερματίσουμε την κυβέρνηση νωρίτερα, ίσως θα έπρεπε τελικά να το είχαμε κάνει. Δεύτερον, όταν συμφωνούμε σε κάτι, πρέπει να είμαστε έτοιμοι για συζήτηση. Οι πολίτες όμως θέλουν γρήγορα αποτελέσματα. Δεν μπορούμε ούτε θέλουμε να καταργήσουμε την ανάγκη σύναψης συμβιβασμών. Πρέπει όμως στη συνέχεια να υπάρχουν σαφείς τοποθετήσεις για το τι συζητήθηκε, τι ήθελε ο επικεφαλής της κυβέρνησης. Αυτό το συμπέρασμα έβγαλα από όλη αυτή τη διαδικασία: όποιος δεν μετακινείται επί μήνες θα πρέπει να περιμένει και σχόλια από τον αρχηγό της ομάδας (σ.σ.: αιχμή για τον επικεφαλής της FDP Κρίστιαν Λίντνερ). Και το τελευταίο σχόλιό μου: δυστυχώς, η εξέλιξη έχει λιγότερο σχέση με όσα συμβαίνουν στη Γερμανία και περισσότερο με όσα βλέπουμε σε ολόκληρη την Ευρώπη. Στην Αυστρία λίγο έλειψε να έχουμε καγκελάριο του ακροδεξιού FPÖ, το οποίο είναι πιο ισχυρό κόμμα από την AfD. Στη Φινλανδία, στη Σουηδία, στην Ολλανδία, βλέπουμε το ίδιο φαινόμενο σε πολλά σημεία της Ευρώπης. Υπάρχει, δηλαδή, ένα δομικό πρόβλημα. Η ανασφάλεια για το μέλλον έχει αυξηθεί. Και η απάντηση πρέπει να δοθεί με αυτά που κάνουμε προκειμένου η χώρα μας να βρίσκεται σε 10, 20, 30 χρόνια τόσο μπροστά όσο σήμερα, ως τρίτη μεγαλύτερη οικονομία, για να μεταλαμπαδεύει την εμπιστοσύνη. Πρέπει να αντισταθούμε στις διχαστικές δυνάμεις. Σε περιόδους ανασφάλειας εμφανίζονται πάντα τέτοια κόμμα σαν την AfD. Θέλουν να μας πουν “αφήστε να λύσουμε το πρόβλημα, διαιρώντας τον λαό σε εμάς και εκείνους”. Αυτό δεν θα γίνει ποτέ αποδεκτό», απάντησε στην «Κ» ο απερχόμενος καγκελάριος Ολαφ Σολτς ένα 24ωρο πριν από τις εκλογές, στη διάρκεια προεκλογικής του συγκέντρωσης στο Πότσνταμ.