Του Γιώργου Σκαφιδά
Με βάση όσα έχουν ειπωθεί μέχρι στιγμής από επίσημα χείλη στις ΗΠΑ, τα πράγματα, στο μυαλό του Ντόναλντ Τραμπ, είναι μάλλον απλά. Με όπλο του την απειλή της αύξησης των δασμών, ο 47ος πρόεδρος θα αναγκάσει κάποιους από τους μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους των Ηνωμένων Πολιτειών (την Ε.Ε. και κυρίως τη Γερμανία, τον Καναδά, το Μεξικό, την Ιαπωνία κ.ά.) να αυξήσουν σημαντικά τις εισαγωγές τους από τη Βόρεια Αμερική, καθιστώντας έτσι πλεονασματικό το ισοζύγιο των συναλλαγών για τις ΗΠΑ, από ελλειμματικό που είναι σήμερα. Σημειώνεται ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας αγαθών σήμερα στον κόσμο, γεγονός το οποίο επιτρέπει στον Τραμπ να επιδίδεται σε μια τέτοιου τύπου «διπλωματία των δασμών».
Παράλληλα, με έτερο όπλο του την απειλή της απόσυρσης των ΗΠΑ από το ΝΑΤΟ, ο επερχόμενος Αμερικανός πρόεδρος θα υποχρεώσει τους Ευρωπαίους να αρχίσουν να ξοδεύουν περισσότερα για την κοινή τους συμμαχική ασφάλεια, κατά προτίμηση σε αμερικανικής προέλευσης αμυντικά συστήματα (κι όχι γαλλικής ή άλλης), απαλλάσσοντας έτσι τις Ηνωμένες Πολιτείες από βάρη (απορρέοντα από την αμερικανική στρατιωτική παρουσία στην Ευρώπη και την αμερικανική στήριξη στην Ουκρανία) και, ταυτόχρονα, ανεβάζοντας τα (προερχόμενα από την Ευρώπη και την Ουκρανία) έσοδα των αμερικανικών αμυντικών βιομηχανιών. Σημειώνεται, άλλωστε, ότι οι ΗΠΑ υπήρξαν για δεκαετίες –και συνεχίζουν επί του πρακτέου να είναι– ο βασικός εγγυητής της ευρωπαϊκής ασφάλειας μέσω του ΝΑΤΟ, γεγονός το οποίο επιτρέπει όμως τώρα στον Τραμπ να διεκδικεί ανταλλάγματα από τους Ευρωπαίους επισείοντας απειλές αμερικανικής απόσυρσης.
Οι προαναφερθείσες κινήσεις θα μπορούσαν, όπως προαναφέρθηκε, να αντιστρέψουν το εμπορικό ισοζύγιο υπέρ των ΗΠΑ.
Για να μπορέσει όμως να ανταποκριθεί στην όποια αυξημένη ζήτηση από το εξωτερικό, ο Τραμπ θα έχει εν τω μεταξύ «απελευθερώσει» από τους εναπομείναντες ρυθμιστικούς περιορισμούς τη βιομηχανία των υδρογονανθράκων στις ΗΠΑ, ανεβάζοντας έτσι τα έσοδα από την ενέργεια.
Σχέδια επί σχεδίων
Κι αν συνολικά τα έσοδα δεν ανέβουν αρκετά, ο επερχόμενος Αμερικανός πρόεδρος θα έχει κι άλλες επιλογές: να κάνει τον Καναδά την 51η Πολιτεία των ΗΠΑ, να καταλάβει στρατιωτικά την πλούσια σε μέταλλα Γροιλανδία με την κομβική θέση στον χάρτη, και τη γεωγραφικά πολύτιμη Διώρυγα του Παναμά που «τολμά» να «υπερχρεώνει» τα πλοία των Αμερικανών κατά τη διέλευσή τους, όπως καταγγέλλει η πλευρά του Ρεπουμπλικανού ηγέτη.
Ολά τα παραπάνω θα μπορούσαν να συμβούν… ή και όχι. Ο Τραμπ έσπευσε να τα ρίξει ως επιλογές στο τραπέζι προτού καν αναλάβει την προεδρία (η ορκωμοσία του αναμένεται στις 20 Ιανουαρίου), χωρίς όμως κανείς να μπορεί προφανώς να του εγγυηθεί την ευόδωσή τους. Αντιθέτως, υπάρχει πάντοτε το ενδεχόμενο όλα αυτά –ή πολλά από αυτά– να εξελιχθούν σε ένα μεγάλο πολυμέτωπο φιάσκο.
Οι ευρωπαϊκές εισαγωγές αμερικανικής ενέργειας έχουν ήδη ανέβει (με φόντο τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία λόγω του πολέμου στην Ουκρανία) και ίσως να μη «σηκώνουν» πολλή περαιτέρω άνοδο. Το 5% επί του ΑΕΠ που έθεσε ο Τραμπ ως απαιτούμενο στόχο αμυντικών δαπανών για τους συμμάχους των ΗΠΑ στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, ήδη αποκηρύσσεται ως «μη ρεαλιστικό» από την πλειονότητα των αναλυτών. Μιλάμε, άλλωστε, για έναν στόχο που δεν πιάνουν ούτε καν οι Πολωνοί οι οποίοι ξεχωρίζουν πια ως η νατοϊκή χώρα με τις υψηλότερες αμυντικές δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ, ξεπερνώντας τους Αμερικανούς.
Όσο για τους εθνολαϊκιστές πολιτικούς μιμητές του Τραμπ στην Ευρώπη, τους οποίους ο Στιβ Μπάνον θέλει τώρα να προωθήσει με τα λεφτά και τη σοσιαλμιντιακή επιρροή του Ελον Μασκ, εκείνοι, στην πλειονότητά τους, δεν το κρύβουν ότι θα προτιμούσαν να εισάγουν ενέργεια από τη Ρωσία, όχι από τις ΗΠΑ.
Από την άλλη πλευρά, βέβαια, όλα τα παραπάνω (θα μπορούσαν να) είναι κι ένα μεγάλο παζάρι. Ο Τραμπ μπορεί να πιέζει τώρα τους Γροιλανδούς όχι για να τους προσαρτήσει, αλλά για να ενισχύσει, τελικώς, την αμερικανική παρουσία (και συνάμα τον αμερικανικό έλεγχο) στα εδάφη τους, με την (αναγκαστική;) συναίνεση της Δανίας. Η Γροιλανδία φιλοξενεί, άλλωστε, ήδη αμερικανική βάση (την Pituffik Space Base, πρώην Thule Air Base) και αξιοσημείωτες αμερικανικές επενδύσεις.
Ο Ντόναλντ Τραμπ πολιτεύεται ωσάν παλαιάς κοπής επιχειρηματίας, μέσα από μεγαλοστομίες και προθέσεις παζαρέματος. Ο ίδιος ωστόσο κινδυνεύει να βρεθεί αντιμέτωπος με εμπόδια, όχι μόνο εξωτερικά αλλά και εσωτερικά/θεσμικά, ακόμη και εσωκομματικά.
Το χρέος
Ως 47ος πρόεδρος των ΗΠΑ από τις 20 Ιανουαρίου και έπειτα, θα κληθεί να διαχειριστεί ένα δημόσιο χρέος το οποίο έχει πια ξεπεράσει, σε ομοσπονδιακό επίπεδο, τα 36 τρισ. δολ. στις ΗΠΑ (ένα χρέος το οποίο, σημειωτέον, διακρατούν σε σημαντικό ποσοστό χώρες όπως η Ιαπωνία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Κίνα, η οποία Κίνα παραμένει όμως ένας από τους μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ, παρά τον εντεινόμενο σινοαμερικανικό ανταγωνισμό). Παράλληλα, ο Ντόναλντ Τραμπ θα κληθεί να διαχειριστεί κι ένα Κογκρέσο πολλαπλών –ενίοτε συγκρουόμενων και αποκλινουσών– τάσεων.
Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου που παραχώρησε την περασμένη Τρίτη στο Μαρ-α-Λάγκο, ο 78χρονος Τραμπ είπε πολλά… πολλά από τα οποία έγιναν αμέσως «θέμα» διεθνώς: για τον Κόλπο του Μεξικού (Gulf of Mexico) που θα μπορούσε να μετονομαστεί σε «Κόλπο της Αμερικής» (Gulf of America), για το ενδεχόμενο ανάληψης στρατιωτικής δράσης από τους Αμερικανούς στη Γροιλανδία και στον Παναμά, για τον Καναδά που θα μπορούσε να γίνει η 51η Πολιτεία των ΗΠΑ κ.ά.
Με μόνο ένα νομοσχέδιο;
Ο 78χρονος Τραμπ είπε ωστόσο, στο πλαίσιο της ιδίας συνέντευξης, και κάτι άλλο αξιοσημείωτο: ότι ο ίδιος θα ήθελε το Κογκρέσο των ΗΠΑ να έχει εγκρίνει μέσα στους επόμενους ολίγους μήνες, με συνοπτικές διαδικασίες, όλα όσα εκείνος έχει βαλθεί τώρα να κάνει πράξη, με όχημα ένα νομοσχέδιο (one powerful bill) που θα τα περιλαμβάνει όλα: την ασφάλεια των συνόρων, την περαιτέρω απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας, τη διαιώνιση των φοροελαφρύνσεων της πρώτης θητείας Τραμπ (βλ. Tax Cuts and Jobs Act ή Trump tax cuts), το αφορολόγητο στα φιλοδωρήματα, του άρση του ανώτατου ορίου στις κρατικές και τοπικές φορολογικές εκπτώσεις (SALT) κ.ά.
Ο Τραμπ θέλει να περάσει όλες αυτές τις αλλαγές μαζί ως νομοθετικό πακέτο, μέσα από μια ειδική κοινοβουλευτική/νομοθετική διαδικασία («reconciliation») που επιτρέπει τη θέσπιση νομοθεσίας με απλή πλειοψηφία (50 ή 51 έδρες στη Γερουσία).
Ο Ντ. Τραμπ αναπτύσσει το πλάνο του σε ανάρτηση που έκανε στο δίκτυο Truth Social στις 6 Ιανουαρίου.
Ο Άαρον Μπλέικ της Washington Post γράφει σχετικά: «Ο Τραμπ παρουσιάζεται να θέλει να συνδυάσει πολλές από τις μεγαλύτερες προτεραιότητές του σε ένα μεγάλο νομοσχέδιο. Αυτό το νομοσχέδιο θα επέτρεπε στο Ρεπουμπλικανικό κόμμα, θεωρητικά, να επιφέρει σαρωτικές αλλαγές στη δημοσιονομική πολιτική των ΗΠΑ με μόνο 50 ψήφους στη Γερουσία, αξιοποιώντας τους ειδικούς κανόνες (σ.σ. reconciliation) που αφορούν στα νομοσχέδια που επηρεάζουν την αμερικανική οικονομία (σ.σ. πλην όμως όχι και το θέμα των συνόρων). Ο Τραμπ θέλει ένα τέτοιο ενιαίο νομοσχέδιο να περιλαμβάνει πολλά στοιχεία: την ασφάλεια των συνόρων, την ενέργεια, την παράταση των φορολογικών μειώσεων της πρώτης προεδρικής του θητείας, την κατάργηση της φορολόγησης των φιλοδωρημάτων και, ενδεχομένως, την επέκταση ή κατάργηση του ανώτατου ορίου του αμερικανικού ομοσπονδιακού χρέους».
Οι «δασμοί» ως «λύση για όλα»
Ο Ντόναλντ Τραμπ θέλει, με άλλα λόγια, να φέρει αλλαγές (φοροελαφρύνσεις) οι οποίες όμως θα έχουν κόστος, καθώς θα αφαιρούν έσοδα από τον ομοσπονδιακό κρατικό μηχανισμό. Μόνο από την κατάργηση της φορολόγησης των φιλοδωρημάτων για παράδειγμα, το αμερικανικό κράτος εκτιμάται ότι μπορεί να χάσει από 10 δισ. δολ. ως και 15 δισ. δολ. ετησίως. Ο ίδιος ο Τραμπ το γνωρίζει ότι θα δημιουργηθούν δημοσιονομικά κενά, πλην όμως διαμηνύει ότι έχει βρει τη λύση μέσω των αυξημένων «δασμών» στα εισαγόμενα αγαθά που θα έρθουν να ανεβάσουν τα έσοδα υπερκαλύπτοντας τις όποιες απώλειες.
Ωστόσο, οι αυξημένοι δασμοί θα συνοδεύονται κι εκείνοι από πρόσθετα κόστη τα οποία κάποιος θα πρέπει να επωμιστεί (οι Αμερικανοί καταναλωτές; οι Αμερικανοί εισαγωγείς; οι ξένοι εξαγωγείς;), ενώ οι όποιες νέες τελωνειακές ρυθμίσεις δεν αποκλείεται να ανεβάσουν, παράλληλα, τις τιμές σειράς προϊόντων στις ΗΠΑ.
Ο Ντόναλντ Τραμπ «δεν έχει ιδέα» τι πρόκειται να αντιμετωπίσει την προσεχή άνοιξη στο Κογκρέσο, γράφει ο αρχισυντάκτης του περιοδικού the National Interest, Τζέικομπ Χάιλμπραν, σε ανάλυσή του που δημοσιεύθηκε στο πολιτικά συντηρητικό περιοδικό Spectator. Ο Τραμπ «συνεχίζει να προσποιείται ότι οι δασμοί θα πληρώσουν για τις περικοπές στους φόρους, αλλά τα παθιασμένα με το έλλειμμα γεράκια του Ρεπουμπλικανικού κόμματος γνωρίζουν πολύ καλά ότι αυτό είναι άπιαστο όνειρο», συνεχίζει ο Χάιλμπραν, υπογραμμίζοντας ότι το Ρεπουμπλικανικό κόμμα παλαιόθεν «σπαράσσεται από διαφωνίες για τους φόρους και τις δαπάνες».
Οι Ρεπουμπλικανοί θα δυσκολευτούν να συμφωνήσουν σε πολλά από αυτά τα θέματα, εκτιμά, από την πλευρά του, και ο Ααρον Μπλέικ της Washington Post.
Οσο για τις Ρεπουμπλικανικές πλειοψηφίες στα δύο σώματα του Κογκρέσου (με τους 52 γερουσιαστές σε σύνολο 100, και τους 219 βουλευτές σε σύνολο 435), εκείνες είναι μάλλον «σφιχτές», όπερ σημαίνει ότι δεν θα υπάρχουν τα περιθώρια για εσωκομματικές ανταρσίες και απώλειες εκ των έσω…
