Ο αινιγματικός Ελον Ριβ Μασκ

Γράφει η Ηλιάνα Μάγρα

Φορούσε µπλε πουκάμισο, από πάνω ένα πράσινο πουλόβερ. Η νοτιοαφρικανική προφορά του ήταν πιο έντονη, τα μαλλιά του πιο άτακτα. Ζούσε ακόμα με την πρώτη σύζυγό του, Τζαστίν, και πριν από λίγους μήνες είχε κινδυνεύσει να πεθάνει από ελονοσία. «Με έχει κουράσει λίγο το Ιντερνετ» – αυτό έλεγε το 2001 σε συνέντευξή του στο CNN ο 30χρονος τότε Ελον Μασκ, ο οποίος ήταν ήδη πολυεκατομμυριούχος, έχοντας ιδρύσει με τον αδερφό του και πουλήσει τη Zip2, μια εταιρεία που παρείχε εφαρμογές οδηγών πόλης σε εφημερίδες, και την X.com, διαδικτυακή τράπεζα που αργότερα έγινε το PayPal, το οποίο αγόρασε το eBay έναντι 1,5 δισ. δολαρίων λίγους μήνες μετά τη συνέντευξη στο CNN.

Την ίδια χρονιά, ο Μασκ ταξίδεψε στη Μόσχα για να αγοράσει έναν διηπειρωτικό βαλλιστικό πύραυλο. Γύρισε με άδεια χέρια – οι Ρώσοι δεν τον πήραν στα σοβαρά. Στις αρχές του 2002 επέστρεψε στη Ρωσία, αυτή τη φορά για να αγοράσει τρεις πυραύλους. Αλλά δεν τα βρήκαν στα χρήματα, τα οποία –λανθασμένα– υποδήλωσαν μάλιστα πως δεν είχε, οπότε ο ίδιος και η ομάδα του έφυγαν άπρακτοι για δεύτερη φορά.

Η SpaceX

Στην πτήση της επιστροφής στις ΗΠΑ ο Μασκ έγραφε στον υπολογιστή του. Κάποια στιγμή, γύρισε και είπε στην ομάδα του: «Παιδιά, νομίζω πως μπορούμε να φτιάξουμε αυτόν τον πύραυλο μόνοι μας». Την ίδια χρονιά, ίδρυσε την SpaceX, η οποία 18 χρόνια αργότερα έγινε η πρώτη ιδιωτική εταιρεία που έστειλε επιτυχώς επανδρωμένη πτήση στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, και που εκτόξευσε ένα διαστημόπλοιο σε τροχιά γύρω από τη Γη. Δεν ήταν ένα όνειρο που απέκτησε μεγαλώνοντας –πυραύλους, όπως έχει πει ο ίδιος, έφτιαχνε από μικρό παιδί–, αλλά είναι ένα όνειρο που με σιγουριά μπορεί κανείς να πει ότι ακόμα πιστεύει.

Σε μία πρόσφατη συνέντευξη, ερωτηθείς ποια είναι η μεγαλύτερή του ελπίδα για την ανθρωπότητα, ο Μασκ απάντησε: «Η μεγαλύτερή μου ελπίδα είναι ότι η ανθρωπότητα θα δημιουργήσει μια αυτοσυντηρούμενη πόλη στον Αρη».

Οσο ξεκάθαρα είναι τα πιστεύω και οι ελπίδες του για το Διάστημα, άλλο τόσο θολοί μένουν άλλοι του στόχοι, που μπορεί να επηρεάσουν άμεσα την επίγεια πραγματικότητα. Γιατί μπορεί ο Μασκ, ύστερα από χρόνια στις διαδικτυακές επιχειρήσεις, το 2001 να είχε κουραστεί με το Ιντερνετ, αλλά 21 χρόνια αργότερα διεκδικεί ένα πολύ εμβληματικό κομμάτι του.

Οι ειδήσεις των τελευταίων ημερών έχουν κυριευθεί παγκοσμίως από την απόφασή του να αγοράσει, έναντι του αστρονομικού ποσού των 44 δισ. δολαρίων, το Twitter, το μέσο κοινωνικής δικτύωσης με περισσότερους από 330 εκατομμύρια χρήστες μηνιαίως και διεθνώς, και με ασύλληπτη δύναμη. Ο ίδιος ο Μασκ αποτέλεσε πρόσφατα τον πρωταγωνιστή μιας ανταλλαγής δύο και μόνον tweets που απέδειξαν την ισχύ του μέσου. Στις 26 Φεβρουαρίου, δύο ημέρες μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ο Ουκρανός υπουργός Μιχαΐλο Φεντόροφ απευθύνθηκε δημοσίως στον Μασκ, ζητώντας του με ένα tweet να στείλει Starlink τερματικά στην Ουκρανία και να ενεργοποιήσει τους Starlink δορυφόρους –δημιούργημα της SpaceX που δίνει δορυφορική πρόσβαση στο Διαδίκτυο– για χρήση στην αμυνόμενη χώρα. «Η υπηρεσία Starlink είναι τώρα ενεργοποιημένη στην Ουκρανία», απάντησε ο Μασκ στο tweet του Φεντόροφ την επόμενη κιόλας ημέρα, «περισσότερα τερματικά είναι στον δρόμο».

Ο βασικός λόγος πίσω από την τελευταία του επένδυση είναι, κατά τον ίδιο, η προστασία της ελευθερίας του λόγου. «Η ελευθερία λόγου είναι το θεμέλιο μιας λειτουργικής δημοκρατίας, και το Twitter είναι η ψηφιακή κεντρική πλατεία όπου θέματα ριζικά για το μέλλον της ανθρωπότητας συζητούνται», δήλωσε τη Δευτέρα, συμπληρώνοντας πως, εκτός των άλλων, θέλει να «καθαρίσει» το Twitter από bots, και πως για να είναι πραγματικά πολιτικά ουδέτερο, θα πρέπει να αντιμετωπιστούν εξίσου τόσο η Ακροδεξιά όσο και η Ακροαριστερά στο μέσο.

Πολιτικές πεποιθήσεις

Και εδώ είναι που οι στόχοι του θολώνουν, γιατί, παρόλο που ο Μασκ έχει παρουσία στο διεθνές προσκήνιο για περισσότερο από δύο δεκαετίες, σε πολλά πράγματα παραμένει μυστήριο. Ενα από αυτά είναι οι πολιτικές του πεποιθήσεις. Παραδείγματος χάριν, ήταν ένθερμος υποστηρικτής του Μπαράκ Ομπάμα – κάποτε περίμενε έξι ώρες σε μία ουρά για να σφίξει το χέρι του 44ου Αμερικανού προέδρου. Κατά την προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ έγινε μέλος δύο συμβουλευτικών συμβουλίων, αλλά παραιτήθηκε σε λιγότερο από έξι μήνες γιατί διαφωνούσε με την απόφαση της τότε αμερικανικής προεδρίας να βγει από τη Συμφωνία των Παρισίων για την κλιματική αλλαγή. Κατά καιρούς, έχει κάνει δωρεές σε εκπροσώπους και των δύο βασικών αμερικανικών κομμάτων.

Σε πρόσφατη συνέντευξή του, όταν ρωτήθηκε για τη δημοκρατία, ο Μασκ απάντησε γελώντας και κρατώντας το όγδοο παιδί του στα γόνατα: «Εχουμε δημοκρατία; Πού;». Στη συνέχεια, εξέφρασε τη δυσαρέσκειά του με τον δικομματισμό, συμπληρώνοντας: «Δεν συμφωνώ απαραίτητα με ό,τι κάνει καθένα από τα δύο κόμματα», και κατέθεσε το όραμά του για μια δυνητική δημοκρατία στον Αρη. «Μια άμεση δημοκρατία, στην οποία ο κόσμος θα μπορούσε να ψηφίζει απευθείας για διάφορα θέματα, και στην οποία οι νόμοι θα ήταν μικροί», δήλωσε τον Δεκέμβριο. «Περνάμε νόμους που είναι μεγαλύτεροι από τον Αρχοντα των Δαχτυλιδιών».

Η σελίδα του Ελον Μασκ στο Twitter. Ισχυρίζεται πως ο βασικός λόγος πίσω από την εξαγορά του γνωστού μέσου κοινωνικής δικτύωσης είναι η προστασία της ελευθερίας λόγου. Ελάχιστοι τον πιστεύουν. Φωτ. AP PHOTO/ ERIC RISBERG

Ενα πανέξυπνο ρομπότ ανάμεσα σε ανθρώπους

Δεν είναι μόνο η ελευθερία λόγου που έχει δημιουργήσει ανησυχία. Δημοσιογράφοι και χρήστες έχουν τις τελευταίες μέρες φέρει στο προσκήνιο και άλλες προβληματικές κινήσεις του Μασκ, όπως το ότι σε ένα tweet, που αργότερα έσβησε, παρομοίασε τον Καναδό πρωθυπουργό Τζάστιν Τριντό με τον Χίτλερ, ή ότι στην αρχή της πανδημίας αποκαλούσε τον «πανικό» για τον κορωνοϊό «χαζό» και τον Μάρτιο του 2020 προέβλεπε ότι μέχρι το τέλος του Απριλίου οι Ηνωμένες Πολιτείες θα είχαν «μηδέν» νέα κρούσματα.

Τον Μάιο του 2020 καταπάτησε τους τότε υγειονομικούς κανόνες όταν επανεκκίνησε το εργοστάσιο της Tesla στην Καλιφόρνια – 450 από τους περίπου 1.000 εργαζομένους κόλλησαν COVID-19 το επόμενο διάστημα. Η Τesla έχει κατηγορηθεί για συμπεριφορές ρατσιστικές και σεξουαλικής παρενόχλησης, ενώ ο ίδιος ο Μασκ έχει συχνά, λόγω διαφόρων «αστείων» στο Twitter, κατηγορηθεί για σεξισμό.

Ανησυχία σε επιστήμονες έχει δημιουργήσει μία από τις εταιρείες του, η Neuralink, στόχος της οποίας είναι να συνδυαστούν οι ανθρώπινες δυνατότητες με αυτές της τεχνητής νοημοσύνης, βάζοντας τσιπάκια σε ανθρώπινους εγκεφάλους, ενώ τα λεγόμενά του είναι συχνά –το λιγότερο– αμφιλεγόμενα. Παραδείγματος χάριν, το 2014 είχε πει πως ρομπότ θα μπορούσαν να αρχίσουν να σκοτώνουν ανθρώπους μέσα στα επόμενα 5 χρόνια.

Την προηγούμενη εβδομάδα, ένα άρθρο των Los Angeles Times τον αποκάλεσε «αναξιόπιστο αφηγητή». «Μεταμόρφωσε την αυτοκινητοβιομηχανία με την εταιρεία κατασκευής ηλεκτρικών αυτοκινήτων Tesla, η εταιρεία πυραύλων του, SpaceX, αναζωογόνησε μια βιομηχανία στην οποία κυριαρχούσαν για χρόνια αργοκίνητοι αμυντικοί εργολάβοι, όπως η Lockheed και η Boeing, αξιοσημείωτα επιτεύγματα και τα δύο», γράφει ο Αμερικανός δημοσιογράφος Ρας Μίτσελ. «Αλλά», συνεχίζει, «έχει μηνυθεί για συκοφαντική δυσφήμηση, έχει υπερασπιστεί τον εαυτό του λέγοντας ότι κανείς δεν τον παίρνει στα σοβαρά και του επιβλήθηκε πρόστιμο από την κυβέρνηση για δόλιες επιχειρηματικές αξιώσεις – στο Twitter, όπου συγκεντρώνει 80 εκατομμύρια ακολούθους του με μια 24/7 ροή ατόφιου Μασκ, έχει υπάρξει αστείος, προβοκάτορας και, όταν το επιθυμεί, κλόουν».

Ο Ελον Ριβ Μασκ γεννήθηκε στην Πραιτώρια της Νότιας Αφρικής στις 28 Ιουνίου του 1971. Η Καναδή μητέρα του ήταν διαιτολόγος, ο πατέρας του μηχανικός. Σε μια σπάνια συνέντευξή του –η Tesla δεν έχει καν γραφείο Τύπου– στο Rolling Stone το 2017, ο ίδιος δήλωσε πως το χάρισμά του στη μηχανική το κληρονόμησε από τον πατέρα του, Ερολ, για τον οποίο δεν είχε τίποτα άλλο καλό να πει. Μιλώντας για τον πατέρα του, με τον οποίο μετακόμισε στα 10 του χρόνια αφότου πήραν οι γονείς του διαζύγιο, ο Μασκ –ο οποίος αποκάλυψε πέρυσι στο Saturday Night Live ότι έχει σύνδρομο Ασπεργκερ– έκλαψε. «Ηταν ένα τόσο απαίσιο άτομο», δήλωσε, τονίζοντας πως ο πατέρας του ήταν συναισθηματικά και σωματικά, όταν ο Ελον ήταν μικρός, βίαιος απέναντι του.

Θύμα μπούλινγκ

Πέραν του ότι έφτιαχνε πυραύλους ως παιδί, ο Μασκ διάβαζε αχόρταγα. Στο σχολείο ήταν θύμα μπούλινγκ, μέχρι που στα 16 του άρχισε να κάνει τζούντο, καράτε, και πάλη. Κάποια στιγμή χτύπησε τον μεγαλύτερο «τύραννο» του σχολείου. Εκείνος δεν τον άγγιξε ξανά. Στα 17 του μετακόμισε στον Καναδά. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Queen’s στο Οντάριο, και μετά στο UPenn των Ηνωμένων Πολιτειών, από όπου αποφοίτησε με πτυχία Φυσικής και Οικονομικών. Ξεκίνησε το διδακτορικό του στην Εφαρμοσμένη Φυσική στο Πανεπιστήμιο Stanford, αλλά έπειτα από δύο μέρες το άφησε, αποφασίζοντας να ασχοληθεί με την πρώτη του startup που θα αφορούσε το Διαδίκτυο, το Zip2.

Το πρώτο του παιδί με την πρώτη του σύζυγο απεβίωσε όταν ήταν ακόμα μωρό. Απέκτησαν ακόμα πέντε παιδιά μαζί μέσω εξωσωματικής, ενώ πιο πρόσφατα ο ίδιος και η τέως πλέον σύντροφός του, Grimes, έφεραν στον κόσμο δύο παιδιά – η κόρη τους, Y, η οποία γεννήθηκε με παρένθετη μητέρα, αποτελούσε μυστικό, μέχρι που η δημοσιογράφος του Vanity Fair που τον Μάρτιο πήρε συνέντευξη από την Grimes, άκουσε το μωρό να κλαίει. Σε αντίθεση με την εικόνα που πολλές φορές προβάλλει αλλά και διακωμωδεί, πως είναι ένα πανέξυπνο ρομπότ ανάμεσα σε ανθρώπους ανίκανο για συναισθήματα, ο ίδιος έχει πολλές φορές τονίσει πόσο σημαντικός είναι ο έρωτας στη ζωή του. «Αν δεν είμαι ερωτευμένος, αν δεν είμαι σε μακροχρόνια σχέση, δεν μπορώ να είμαι χαρούμενος», έχει δηλώσει.

Οχι ότι είναι απαραίτητα ρομαντικός. Ο ρεαλισμός, φαίνεται, τρυπώνει παντού. Ακόμα και –ειδικά– στα αστέρια. «Οταν κάνεις ευχή σε ένα πεφταστέρι, τα όνειρά σου μπορούν να γίνουν πραγματικότητα», γράφει ένα πόστερ πάνω από το γραφείο του στη SpaceX. «Εκτός», συνεχίζει, «κι αν είναι ένας μετεωρίτης που συγκρούεται με τη Γη και θα καταστρέψει όποιου είδους ζωής. Τότε μάλλον θα γίνεις σκόνη, ό,τι κι αν εύχεσαι. Εκτός αν είναι θάνατος από μετεωρίτη».

Ο Τραμπ

Πολλοί Ρεπουμπλικανοί χάρηκαν με την απόφασή του να αγοράσει το Twitter, βλέποντας μια ευκαιρία να επιστρέψει στην πλατφόρμα ο Ντόναλντ Τραμπ, ο λογαριασμός του οποίου βρίσκεται σε αναστολή από τον Ιανουάριο του 2020, παρότι ο ίδιος ίδρυσε το δικό του social medium, Truth Social, και δήλωσε ότι δεν θα γυρίσει. Αλλά στον περισσότερο κόσμο η δυνητική εξαγορά της πλατφόρμας από τον πλουσιότερο άνθρωπο παγκοσμίως –αν και ο Μασκ δήλωσε πως ο Πούτιν είναι ακόμα πλουσιότερος– προκάλεσε ανησυχία, ιδίως επειδή δεν έχει το καλύτερο παρελθόν όσον αφορά την ελευθερία λόγου. Οι αντιδράσεις του στην κριτική έχουν κυμανθεί από το να μπλοκάρει χρήστες από τον προσωπικό του λογαριασμό στο Twitter μέχρι το να αποκαλέσει έναν διασώστη που διαφώνησε μαζί του παιδόφιλο, ή να απολύει υπαλλήλους που δεν συμφωνούσαν μαζί του, όπως γράφεται στο βιβλίο του δημοσιογράφου της Wall Street Journal, Τιμ Χίγκινς, «Παιχνίδι ισχύος: Τέσλα, Ελον Μασκ, και το στοίχημα του αιώνα». «Αυτό που έχει κάνει ο Μασκ είναι να φέρει στο προσκήνιο ακόμα περισσότερα θέματα που αφορούν τα social media και την ελευθερία λόγου, και να ανυψώσει ακόμα μία φορά τη δική του σημασία, επιθυμώντας δημόσια προσοχή που μπορεί να είναι καλή για τις επιχειρήσεις του», λέει στην «Κ» ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Columbia, Ρόμπερτ Σαπίρο, τονίζοντας πως η απόφαση του Μασκ δυσκολεύει τη θέση του Τραμπ σχετικά με το ποια πλατφόρμα να χρησιμοποιήσει από εδώ και πέρα, αλλά και «σχετικά με αντιλήψεις αναφορικά με τη δική του επάρκεια, και το αποτυχημένο του ​​εγχείρημα στα social media».