Kathimerini.gr
Μανώλης Ανδριωτάκης
Εδώ και δύο χρόνια, από τον Νοέμβριο του 2022, συμβαίνει κάτι κοσμοϊστορικό: καθένας μας μπορεί να έχει στη διάθεσή του έναν ψηφιακό βοηθό για τις διανοητικές του εργασίες, ο οποίος δεν υποδεικνύει απλώς πηγές όπως οι μηχανές αναζήτησης, αλλά συνθέτει δομημένες απαντήσεις. Ουσιαστικά, έχει προστεθεί μια νέα διεπαφή μεταξύ ανθρώπου και δικτύων, η οποία αλλάζει τον τρόπο της πρόσβασής μας στην πληροφορία. Ενώ προηγουμένως, με τις μηχανές αναζήτησης, προστρέχαμε απευθείας στις πηγές που μας υποδείκνυαν εκείνες, τώρα έχουμε το ChatGPT, το Gemini, το Claude, το PerplexityAI και δεκάδες άλλα εργαλεία Παραγωγικής Τεχνητής Νοημοσύνης (Generative AI), τα οποία επεξεργάζονται όλες τις πηγές και μας προσφέρουν στο πιάτο έτοιμες απαντήσεις. Η αλλαγή είναι κολοσσιαία και γι’ αυτό είναι επιτακτικό να αρχίσουμε να εξοικειωνόμαστε με τις χρήσεις των διαλογικών αυτών μέσων. Οφείλουμε, δηλαδή, να γνωρίσουμε καλύτερα και να εξοικειωθούμε απόλυτα με τα Μεγάλα Γλωσσικά Μοντέλα.
Πανίσχυρη τεχνολογία, πειστικές απαντήσεις
Απ’ την πρώτη κιόλας επαφή με τα ΜΓΜ καταλαβαίνει κανείς ότι έχει να κάνει με μια πανίσχυρη τεχνολογία. Οι απαντήσεις τους είναι συγκλονιστικά πειστικές. Ο χρήστης γράφει απλώς ένα prompt (στα ελληνικά θα μπορούσαμε να το μεταφράσουμε ως «μια εντολή») και σε ελάχιστο χρόνο το μοντέλο της ΤΝ τού παραδίδει ένα κείμενο με αρχή, μέση, τέλος, το οποίο θα μπορούσε κάλλιστα να είχε γραφτεί από ανθρώπινο χέρι. Τα μοντέλα αυτά έχουν τη μορφή chatbots, επειδή μπαίνουν σε διάλογο με τον χρήστη. Η αίσθηση από την αλληλεπίδραση μαζί τους είναι ότι από πίσω βρίσκεται κάποιο είδος συνείδησης. Ωστόσο, δεν είναι παρά στατιστικά μοντέλα, τα οποία είναι πολύ καλά στην πρόβλεψη της επόμενης κατάλληλης λέξης μέσα σε ένα κείμενο. Εκπαιδεύονται σ’ έναν τεράστιο όγκο δεδομένων, δηλαδή πηγών, αξιοποιούν σημαντική υπολογιστική ισχύ και βελτιώνονται διαρκώς με τη χρήση.
Τα ΜΓΜ δεν σταματούν να μας εκπλήσσουν με την αποτελεσματικότητά τους και να μας δίνουν την εντύπωση ότι έχουν κάποιο είδος συνείδησης, γιατί η σκέψη μας τείνει αυτόματα προς τον ανθρωπομορφισμό. Όπως αποδίδουμε διαθέσεις στον καιρό, έτσι νομίζουμε ότι τα chatbots έχουν αποκτήσει βούληση. Επειδή δεν ισχύει κάτι τέτοιο, ας προσγειωθούμε. Από τα συγκεκριμένα στατιστικά μοντέλα είναι εντελώς απίθανο να προκύψει ένα πραγματικά αυτόνομο ον με λογική και ικανότητα εκπόνησης σχεδίων. Τα ΜΓΜ θα δίνουν επ’ άπειρον την εντύπωση ότι σκέφτονται, ενώ απλώς κάνουν προβλέψεις και συσχετισμούς. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι είναι ακίνδυνα.
Ψηφιακές ψευδαισθήσεις
Για να παίρνουμε καλύτερες απαντήσεις και να αποφεύγουμε τις παγίδες των ΜΓΜ, θα χρειαστεί να αποκτήσουμε κάποιες βασικές γνώσεις. Αρχικά, είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε ότι τα κείμενα που θα πάρουμε από το ChatGPT εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την ακρίβεια των εντολών μας. Η πρακτική ονομάζεται prompt engineering (σχεδιασμός εντολών) και ήδη κάποιοι την έχουν κάνει επάγγελμα. Με καθημερινή εξάσκηση, τα αποτελέσματα θα γίνονται όλο και πιο ακριβή, όλο και πιο ολοκληρωμένα. Ακόμα κι έτσι όμως, δεν θα πρέπει να τους έχουμε τυφλή εμπιστοσύνη. Τα ΜΓΜ κάνουν λάθη κι επινοούν πληροφορίες. Το φαινόμενο έχει ονομαστεί «ψευδαισθήσεις» (hallucinations, η τάση του ανθρωπομορφισμού που λέγαμε) κι έως τώρα δεν έχει βρεθεί λύση.
Σήμερα, τα περισσότερα εργαλεία παραθέτουν και τις πηγές στις οποίες στηρίζονται, αλλά δεν είναι πάντα εύκολο να τις αντιπαραβάλεις με το παραδοτέο κείμενο. Όπως δεν προχωράμε μετά την πρώτη σελίδα των αποτελεσμάτων στις μηχανές αναζήτησης, έτσι και στα ΜΓΜ σπάνια ανατρέχουμε στις πηγές για να επαληθεύσουμε την ορθότητα της παράθεσης. Για όλους αυτούς τους λόγους, είναι πολύ σημαντικό να βεβαιωνόμαστε για την εγκυρότητα των αποτελεσμάτων που λαμβάνουμε και να μην αφήνουμε να ατροφεί η δική μας νοημοσύνη. Τα ΜΓΜ διατυπώνουν συγκροτημένο λόγο με μεγάλη αυτοπεποίθηση κι είναι εύκολο να τα πάρει κανείς τοις μετρητοίς. Όπως λέει και το ChatGPT, «τα γλωσσικά μοντέλα είναι ισχυρά εργαλεία, αλλά δεν αντικαθιστούν την ανθρώπινη κρίση. Η κριτική σκέψη, η επαλήθευση και η σωστή χρήση είναι απαραίτητες για τη μέγιστη αξιοποίησή τους».
Σωστή χρήση ChatGPT, σύμφωνα με το ChatGPT
Εξήγησε λεπτομερώς το πλαίσιο της ερώτησής σου για να λάβεις πιο σχετικές απαντήσεις.
Εξέτασε κριτικά τις απαντήσεις για προκαταλήψεις ή ανάρμοστα σχόλια.
Προσοχή! Τα μοντέλα μπορεί να παρουσιάσουν λανθασμένες πληροφορίες με τρόπο που φαίνεται ακριβής.
Επαλήθευσε κρίσιμες πληροφορίες χρησιμοποιώντας αξιόπιστες πηγές.
Χρησιμοποίησε τις απαντήσεις ως σημείο εκκίνησης, όχι ως απόλυτη αλήθεια.
Σε νομικά ή ιατρικά θέματα, συμβουλεύσου επαγγελματίες.
Απόφυγε την πλήρη εξάρτηση από την ΤΝ για σημαντικές αποφάσεις.
