Kathimerini.gr
Από τον Christopher Clarey c.2022 The New York Times Company / Απόδοση: Γιώργος Τσίρος
O Ρότζερ Φέντερερ είναι ο πιο διάσημος εν ζωή πολίτης της Ελβετίας. «Δεν υπάρχει καν σύγκριση με δεύτερο», μου είχε πει κάποτε ο Νικολά Μπιντό, κυβερνητικός αξιωματούχος επιφορτισμένος με τη διεθνή προβολή της χώρας. Η Ελβετία, ως γνωστόν, έχει υιοθετήσει προ πολλού την αρχή της ουδετερότητας, αλλά ο Φέντερερ, όπου κι αν έπαιζε στον κόσμο, ένιωθε ότι βρίσκεται «εντός έδρας».
Αξίζει τη συμπάθειά μας όποιος Γάλλος τον αντιμετώπισε στο Ρολάν Γκαρός, εκεί όπου ο Φέντερερ, με τα άπταιστα γαλλικά του και τα ντράιβ του, υπήρξε ο επίσημος αγαπημένος του κοινού. Αξίζει τη συμπάθειά μας ο Αργεντίνος γίγαντας Χουάν Μαρτίν ντελ Πότρο, που έπαιξε με τον Φέντερερ σε αγώνα επίδειξης στα περίχωρα του Μπουένος Άιρες και αντιμετωπίστηκε ως ξένος. Αξίζει τη συμπάθειά μας και ο Σέρβος σούπερ σταρ Νόβακ Τζόκοβιτς, που έπρεπε στον τελικό του US Open το 2015 να ανέχεται τις ενθουσιώδεις επευφημίες του κοινού κάθε φορά που έχανε σερβίς και προσπαθούσε διά της αυθυποβολής να πιστέψει ότι φώναζαν το δικό του όνομα αντί του αντιπάλου του.
Σε ηλικία 17 ετών, με το πρώτο του τρόπαιο στο τουρνουά νέων του Γουίμπλεντον. © Ibrahim Ezzat/ Getty Images/ Ideal Image
Παρόμοια συνέβαιναν καθ’ όλη τη σταδιοδρομία του Φέντερερ στο κορυφαίο επίπεδο του παγκόσμιου τένις και, όταν έκανα την έρευνά μου για να γράψω τη βιογραφία του, μετά 20 ολόκληρα χρόνια που τον παρακολουθούσα για τους New York Times, ένας από τους στόχους μου ήταν να κατανοήσω πλήρως σε τι οφειλόταν αυτός ο τόσο στενός δεσμός του με το κοινό, ανεξαρτήτως χώρας και κουλτούρας.
Κατέληξα σε τέσσερις βασικούς λόγους.
Πρωτίστως και προφανέστατα ήταν η ομορφιά του παιχνιδιού του, που θύμιζε περισσότερο χορό παρά τένις, χάρη στα φτερωτά του πόδια, στην αστείρευτη «ροή» των βολών του αλλά και στο στοιχείο του αυτοσχεδιασμού, τότε δηλαδή που, προς τέρψιν του κοινού, ο Φέντερερ παρεξέκλινε από τη χορογραφία, πηδούσε ή βουτούσε για να σώσει μια μπάλα ή κατάφερνε μια βολή που ο κόσμος δεν είχε ξαναδεί, με ένα μικρό σπάσιμο του καρπού κι ένα χτύπημα με τη ρακέτα τόσο απαλό, που μόλις ακουγόταν.
H επιδεξιότητα του δεξιού του χεριού άφηνε τους αντιπάλους του άναυδους: Δείτε την έκφραση στο πρόσωπο του Άντι Ρόντικ το 2002, όταν «τιμωρήθηκε» στη φυσική έδρα του Ελβετού, την πόλη της Βασιλείας. Πάνω απ’ όλα, το τένις του Φέντερερ ήταν μια εμπειρία καθηλωτική, όπου ακόμα και μια σαρωτική επικράτηση επί ενός αντιπάλου μπορούσε να εξελιχθεί σε μια μοναδική παράσταση, χάρη στην αισθητική ποιότητα του «σφυροκοπήματος». Το σκορ μερικές φορές έμοιαζε εντελώς άνευ σημασίας. Δεν χρειαζόταν να είσαι φανατικός του τένις για να εκτιμήσεις την τέχνη του Φέντερερ, αλλά η τέχνη του μπορούσε σίγουρα να σε μετατρέψει σε φανατικό του τένις, κάτι που αποτελεί σημαντικό μέρος της κληρονομιάς του.
Δευτερευόντως, η αριστεία του Φέντερερ είχε διάρκεια και αντοχή και ο ίδιος παρέμενε στο προσκήνιο χωρίς δραματικές μεταπτώσεις ούτε στα αποτελέσματα ούτε στη δημοφιλία του. Για πάνω από είκοσι χρόνια ήταν μια σταθερή ατραξιόν επί της οθόνης: στην τηλεόραση, όταν πρωτοεμφανίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’90, και σε όλων των λογιών τις συσκευές, όταν έπαιξε το τελευταίο του μεγάλο τουρνουά, στο Γουίμπλεντον το 2021. Μπορεί ο Ναδάλ και ο Τζόκοβιτς να κατέρριψαν το δικό του ρεκόρ των 20 κερδισμένων τίτλων Γκραν Σλαμ, αλλά μια άλλη του επίδοση, των 23 συνεχόμενων ημιτελικών Γκραν Σλαμ στο ατομικό, μπορεί να μην ξεπεραστεί ποτέ. Κι έπειτα, είναι και το αξιοζήλευτο «κυρίως πιάτο» των στατιστικών του: ο Φέντερερ, επί συνόλου 1.526 αγώνων στο ατομικό και 223 στο διπλό, ουδέποτε αποχώρησε εξαιτίας τραυματισμού ή ασθένειας. Ο Τζίμι Κόνορς, ο μόνος τενίστας που έπαιξε περισσότερα ματς από τον Φέντερερ, μετρούσε 14 αποχωρήσεις στο ατομικό· ο Τζόκοβιτς 13, ο Ναδάλ 9. Το τένις του Φέντερερ δεν ήταν μόνο όμορφο, ήταν ψυχωμένο και ανθεκτικό.
Ο τρίτος λόγος είναι ότι υπήρξε κλασάτος, τόσο εντός όσο και εκτός γηπέδου. Έπειτα από ένα νευρικό ξεκίνημα, που περιλάμβανε σπασίματα ρακετών και κραυγές απογοήτευσης, ο Φέντερερ των αρχών της δεκαετίας του 2000 εξελίχθηκε σε κάτι σαν δάσκαλο του τενιστικού ζεν. Αυτό συνέβη εν μέρει επειδή συνειδητοποίησε, καθώς ανέβαινε τα σκαλοπάτια της κατάταξης, ότι δεν είχε λόγο να «αμαυρώνει» τη δημόσια εικόνα του με ξεσπάσματα του θυμικού, αλλά και γιατί κατάλαβε ότι έπαιζε καλύτερα όταν διατηρούσε τον απόλυτο έλεγχο. Ότι η εκτόνωση που του προσέφεραν κάποιες εκρήξεις για κάποιες «αδικίες» γενικά, ήταν ανώφελη συγκριτικά με την ακρίβεια και τη στοχοπροσήλωση που καλλιέργησε εξασκώντας τον έλεγχο επί των συναισθημάτων του, παρά το γεγονός ότι «εκείνη η παλιά φλόγα έκαιγε ακόμα κάτω από την επιφάνεια», όπως κάποτε μου είχε εκμυστηρευθεί.
Το κοινό του Ρολάν Γκαρός τον λάτρευε. © Popperfoto/ Getty Images/ Ideal Image
Ο ΚΑΝΟΝΙΚΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ
Εκτός γηπέδου, στις σχέσεις του με τους χορηγούς, τα μέσα ενημέρωσης, το κοινό και την εξαμελή του οικογένεια, έδωσε βάρος στο «τώρα», στη «στιγμή» (και αυτό δεν αφορά την παρουσία του στα σόσιαλ μίντια). Αφίχθη στον κόσμο του Instagram και του Τwitter σχετικά αργά και πόσταρε σποραδικά, πλην συνετά. Πάντα έδειχνε να προτιμά τη διαπροσωπική, απρόσκοπτη επαφή, γεγονός που τον έκανε κάποια στιγμή να μοιάζει παλιομοδίτης, αλλά μετά από κάποιο σημείο έδειξε πόσο μπροστά ήταν από τους άλλους.
Μια συνέντευξη με τον Φέντερερ, είτε στο τραπέζι ενός γεύματος είτε στο πίσω κάθισμα ενός αυτοκινήτου με οδηγό, εξελισσόταν συνήθως σαν μια φυσιολογική κουβέντα. «Ο λόγος που ο Ρότζερ είναι τόσο ενδιαφέρων είναι ότι ενδιαφέρεται», μου είχε πει κάποτε ο πρώην προπονητής του, Πολ Ανακόνε. Μου φαίνεται σωστή η παρατήρηση. Όντας «κανονικός άνθρωπος», και σε αντίθεση με ορισμένους από τους προκατόχους του όπως ο Στέφαν Έντμπεργκ ή ο Πιτ Σάμπρας, ο Φέντερερ είναι ένας εξωστρεφής χαρακτήρας που έπαιρνε ενέργεια από την αλληλεπίδραση. Την ίδια στιγμή, όμως, ήξερε τα όριά του: διαισθανόταν πότε βρισκόταν στο χείλος του «καψίματος» και τότε χάριζε στον εαυτό του ένα απαραίτητο διάλειμμα ιδιωτικού χρόνου.
Η βασική του αρχή –η οποία κάτι έχει να διδάξει και σε ανθρώπους που δεν έχουν εξωγήινο ταλέντο στο τένις– ήταν να αντλεί ευχαρίστηση, ή τουλάχιστον να ελαχιστοποιεί τη δυσφορία, από τις υποχρεώσεις που συνόδευαν τη δουλειά του και τη θέση του, είτε επρόκειτο για συνεντεύξεις μετά το ματς σε τρεις γλώσσες είτε να παρευρίσκεται και να χαιρετίζει σε εκδηλώσεις. Ο βίος του, όπως εύστοχα είχε παρατηρήσει ο Ρόντικ, έμοιαζε προ πολλού απαλλαγμένος από περισπασμούς και προστριβές, αλλά αυτό δεν οφειλόταν στη δυνατότητά του να πετά με ιδιωτικά τζετ ή να μένει στα πολυτελέστερα των θερέτρων. Είχε να κάνει καθαρά με τη νοοτροπία του, με την ειλικρινή αγάπη του για την ανακάλυψη και το «ταξίδι», τουλάχιστον στον βαθμό που μπορούσε να επιστρέφει στην ήρεμη Ελβετία όποτε χρειαζόταν, για να γεμίζει τις μπαταρίες του.
H πιο οδυνηρή ήττα, το 2019, στον τελευταίο του τελικό στο Γουίμπλεντον, όπου είχε κατακτήσει οκτώ τίτλους. © Andy Cheung/ Getty Images/ Ideal Image
Εντέλει, και αυτό ίσως αποτελεί την πιο ενδιαφέρουσα παράμετρο στην εξίσωση της δημοφιλίας του, ο Φέντερερ ήταν ένας κατά συρροήν πρωταθλητής, ένας από τους πιο παραγωγικούς στη μακρά ιστορία του αθλήματος, αλλά ήταν επίσης και ένας μεγάλος χαμένος. Μπορεί κανείς να επιχειρηματολογήσει αρκούντως πειστικά ότι απέτυχε να «πιει νερό» από τις πηγές των δύο από τους τρεις σημαντικότερους αγώνες του. Έχασε τον τελικό του Γουίμπλεντον το 2008 από τον Ναδάλ. Κέρδισε τον Ναδάλ στον τελικό του Αυστραλιανού Όπεν το 2017, εγκαινιάζοντας ένα ανέλπιστο επιτυχημένο σερί προς τη δύση της καριέρας του. Και –το πιο οδυνηρό για τους ορκισμένους οπαδούς του– έχασε από τον Τζόκοβιτς στον τελικό του Γουίμπλεντον το 2019, μετά από δύο ματς-πόιντ με δικά του σερβίς, στην ηλικία των 37.
Οι αληθινοί φαν του Φέντερερ (όπως και του Τζόκοβιτς) μπορούν να ξαναζήσουν στο μυαλό τους κάθε λεπτομέρεια εκείνων των φάσεων που έκριναν τον αγώνα – την κακή ισορροπία σε ένα ντράιβ, το διαγώνιο χτύπημα, το λάθος στην απάντηση. Μέσα σε ένα λεπτό, η πιο σημαντική νίκη της καριέρας του είχε ξεγλιστρήσει από τα χέρια του στο αγαπημένο του γήπεδο, το χορτάρινο θέατρο που ταίριαζε περισσότερο στο χορευτικό του παιχνίδι και όπου είχε κατακτήσει ένα τρομερό ρεκόρ οκτώ τίτλων στο ατομικό.
Παρόλο το ταλέντο του, τον συνετό του προγραμματισμό και την αγάπη του για το παιχνίδι, κι αυτός βίωσε οδυνηρές αποτυχίες που «μετρούσαν» – όχι συχνά, σε μια εικοσάχρονη καριέρα, αλλά όσο έπρεπε για να καταστεί πιο ανθρώπινος. Κι αυτός έχει χύσει δάκρυα, τόσο για νίκες όσο και για ήττες, αλλά πιο συχνά στην αρχή της καριέρας του παρά στο τέλος. Τέτοιες δημόσιες εκδηλώσεις ευαισθησίας κάποτε θα χλευάζονταν ως ενδείξεις μαλθακότητας, αλλά ο χρονισμός του Φέντερερ και σ’ αυτές υπήρξε πάντα σωστός, όπως ακριβώς και τα χτυπήματά του. Το παιχνίδι του ήταν μια οπτική πανδαισία, γεμάτο στιγμές μεγαλειώδεις, αλλά ο παίκτης ήταν φτιαγμένος από σάρκα και οστά, τρωτός, και γι’ αυτό τόσο προσιτός, παρά τα εκατομμύριά του σε κάποια ελβετική τράπεζα.
ΣΑΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ
Ένας ελβετικός θεσμός, όπως ο Φέντερερ, δεν θα μπορούσε παρά να αποτελεί ιδανικό πρεσβευτή για την κορυφαία ελβετική ωρολογοποιία Rolex, ήδη από το 2001, όταν το άστρο του άρχιζε να μεσουρανεί. Τώρα που αποχωρεί από την ενεργό δράση, η «βασίλισσα» των ρολογιών αποχαιρετά τον «βασιλιά» της εξαίροντας τη λαμπρή καριέρα, το ήθος, την ευγένεια και την τεράστια επιδραστικότητά του στον κόσμο του αθλητισμού.
