ΚΥΠΕ
Η βαρύτητα που αποδίδεται στον αθλητισμό υπογραμμίζει την υποχρέωση του Κράτους να λάβει τα κατάλληλα μέτρα που να διασφαλίζουν ότι τα παιδιά θα αποκομίσουν τα οφέλη του στον μέγιστο βαθμό και θα απολαμβάνουν όλα τα δικαιώματα που τους κατοχυρώνει η Σύμβαση, τονίζει η Επίτροπος Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού Δέσπω Μιχαηλίδου.
Η Επίτροπος, μετά από διερεύνηση παραπόνων για τη μεταχείριση παιδιών αθλητών, διατύπωσε μακροσκελή θέση με διαπιστώσεις και συστάσεις προς το Υπουργείο και τον Υπουργό Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας, τον Πρόεδρο του ΚΟΑ, τον Πρόεδρο της ΚΟΕ σειρά ομοσπονδιών και αθλητικών φορέων, για τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να εφαρμόζονται οι διεθνείς συμβάσεις και οι νομοθεσίες του κράτους προς όφελος των δικαιωμάτων των Παιδιών.
Η Επίτροπος αναφέρει ότι ο αθλητισμός είναι ένα τεράστιο θέμα, με πολλές πτυχές, το οποίο απασχολεί έντονα τον Θεσμό της Επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού (ΕΠΔΠ) από την έναρξη λειτουργίας του..
Προσθέτει ότι σκοπός της Θέσης που διατύπωσε είναι να εντοπίσει, μέσα από τη διερεύνηση και παρουσίαση περιπτώσεων που υποβλήθηκαν στο Γραφείο της, ανεπάρκειες και προβλήματα αναφορικά με τον τρόπο μεταχείρισης των παιδιών αθλητών στον χώρο του αθλητισμού, καθώς και να υποβάλει συστάσεις που θα συμβάλουν στη βελτιστοποίηση της ενασχόλησης των παιδιών με τον αθλητισμό, στο πλαίσιο των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού (Σύμβαση) ιδιαίτερα όσον αφορά την προστασία τους και την ιδιαίτερη μεταχείριση της οποίας θα πρέπει να τυγχάνουν ως παιδιά.
Αναφέρει ότι το Γραφείο της από το 2010 έως σήμερα έχει λάβει 48 παράπονα σχετικά με τη μεταχείριση παιδιών αθλητών στον χώρο του αθλητισμού και κατά καιρούς έχει προβεί σε αριθμό γραπτών παρεμβάσεων προς τις αρμόδιες Αρχές για διερεύνηση των σχετικών παραπόνων.
Διευκρινίζει ότι τα παράπονα που αφορούσαν μη ενδεδειγμένη συμπεριφορά προπονητή απέναντι σε παιδιά αθλητές είτε κατά τη διάρκεια αγώνα είτε κατά την προπόνηση, μη ενδεδειγμένη συμπεριφορά και έλλειψη προσόντων από άτομα που εργάζονται στον χώρο του αθλητισμού και έρχονται σε επαφή με παιδιά, συμπεριφορά φιλάθλων, γονιών, παραγόντων σωματείων και άλλων ενηλίκων προς παιδιά αθλητές κατά τη διάρκεια αγώνων ή/και προπονήσεων, που αφορούσαν καταλληλότητα αθλητικών εγκαταστάσεων, αποκλεισμό παιδιών από αθλητικές δραστηριότητες λόγω διαφορών ή/και διαφωνιών των γονιών τους με παράγοντες των σωματείων τους, αποκλεισμό αθλητών από αγώνες κολύμβησης στο διάστημα που μεσολαβούσε μεταξύ της αίτησής τους για μεταγραφή από τον Ναυτικό Όμιλο στον οποίο ήταν εγγεγραμμένοι και της ημερομηνίας που τέθηκε σε ισχύ η ελευθέρα μεταγραφή που τους παραχώρησε.
Αφορούσαν επίσης παράπονα για μη διασφάλιση της ανεξαρτησίας και της αντικειμενικότητας διαιτητών, τεχνικών συμβούλων ομοσπονδιών, υπευθύνων για κληρώσεις πρωταθλημάτων, κριτών σε κριτικές επιτροπές, αδιαφανείς διαδικασίες επιλογής παιδιών αθλητών για συμμετοχή στις Εθνικές ομάδες και για εκπροσώπηση της Κύπρου σε διεθνείς αγώνες και επιβολή προστίμου και άλλων ποινών σε παιδιά αθλητές από Δικαστικές Επιτροπές αθλητικών ομοσπονδιών.
Στις συστάσεις η κ. Μιχαηλίδου αναφέρει ότι ο Νόμος του ΚΟΑ, οι κανονισμοί των ομοσπονδιών/σωματείων και η πρακτική εφαρμογή τους θα πρέπει να προάγουν τα δικαιώματα του παιδιού και σημειώνει ότι θεωρεί "υποχρέωση του ΚΟΑ την ανάληψη πρωτοβουλίας για άμεση τροποποίηση του σχετικού Νόμου ή/και την έκδοση Κανονισμών βάσει των οποίων θα τίθενται οι προϋποθέσεις και όροι για την έγκριση των σωματείων, ομοσπονδιών και συνομοσπονδιών, θα ελέγχεται ο τρόπος λειτουργίας τους, τα καταστατικά και οι εσωτερικοί κανονισμοί λειτουργίας τους και οι οποίοι θα πρέπει απαραιτήτως να συμπεριλαμβάνουν ειδικές διατάξεις για τα δικαιώματα των παιδιών και τον τρόπο εφαρμογής των αρχών της Σύμβασης. Θα πρέπει επίσης να υπάρχουν διαφανείς μηχανισμοί ελέγχου, οι οποίοι να μπορούν να οδηγήσουν δυνητικά σε διαγραφή από τα σχετικά μητρώα σε περίπτωση συστηματικής παραβίασης των δικαιωμάτων των παιδιών".
Προσθέτει πως μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η κάθε ομοσπονδία θα έχει μεν το δικαίωμα να αυτορυθμίζεται, στη βάση των προνοιών των ευρωπαϊκών και παγκόσμιων κανονισμών του εκάστοτε αθλήματος αλλά και να ελέγχεται επαρκώς από την κεντρική αρχή, τον ΚΟΑ, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα τα δικαιώματα όλων των παιδιών που ασχολούνται με τον αθλητισμό. Ταυτόχρονα, αυτό το πλαίσιο αρχών θα πρέπει να στηρίζεται στις πρόνοιες της Σύμβασης, προνοώντας δηλαδή, διαδικασίες και πρακτικές που να διασφαλίζουν το συμφέρον του παιδιού, να παρέχει ευκαιρίες να ακούγεται η άποψη του παιδιού σύμφωνα με την ηλικία και το βαθμό ωριμότητάς του και να το προστατεύει από κάθε μορφή βίας ή εκμετάλλευση».
Η Επίτροπος διαπίστωσε έντονα την απουσία συμμετοχής και έκφρασης της άποψης των ίδιων των παιδιών κατά το στάδιο της καταγγελίας, κατά τη διαδικασία διερεύνησης παραπόνων και κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων για θέματα που τα αφορούν.
Παραθέτοντας τις διαπιστώσεις και συστάσεις σε σχέση με τα παράπονα που διερεύνησε σχετικά με μη ενδεδειγμένη συμπεριφορά προπονητή απέναντι σε παιδιά αθλητές είτε κατά τη διάρκεια αγώνα είτε κατά την προπόνηση, διαπίστωσε ότι οι κανονισμοί ομοσπονδιών και σωματείων δεν περιλαμβάνουν πρόνοιες πρόληψης, για κάθε μορφή μη ενδεδειγμένης μεταχείρισης παιδιών, που να καθορίζουν σαφώς τα ειδικά προσόντα και τον κώδικα δεοντολογίας και επαγγελματικής/ηθικής συμπεριφοράς ατόμων που ασχολούνται με παιδιά στον αθλητισμό, τις εσωτερικές διαδικασίες που τηρεί κάθε σωματείο για την εξέταση παραπόνων παιδιών, τις διαδικασίες βάσει των οποίων θα διασφαλίζεται η άσκηση του δικαιώματος των παιδιών στη συμμετοχή και το δικαίωμα αυτά να ακούγονται σύμφωνα με την ηλικία και τον βαθμό ωριμότητάς τους.
Στη βάση των ανωτέρω διαπιστώσεων η κ Μιχαηλίδου συστήνει, μεταξύ άλλων, καθορισμό των προσόντων των προπονητών που ασχολούνται με παιδιά, διευκρινίζοντας ότι τα προσόντα αυτά, πέραν της συμπερίληψης τους σε προκηρύξεις για πλήρωση θέσεων προπονητών, πρέπει να αναγράφονται και στους κανονισμούς των ομοσπονδιών και των σωματείων. Τονίζει επίσης ότι οι προπονητές, πέραν από την αθλητική τους κατάρτιση, θα πρέπει να διαθέτουν και την απαραίτητη παιδαγωγική κατάρτιση που θα τους επιτρέπει να εντοπίζουν ποιες είναι οι ανάγκες των παιδιών αθλητών σε κάθε ηλικία, ποια είναι η κατάλληλη προσέγγιση, τι χρειάζεται να τους καλλιεργηθεί και πώς επιτυγχάνεται αυτό, πώς ανταποκρίνονται καλύτερα οι αθλητές, ποιοι είναι οι τρόποι μάθησης, πώς αναπτύσσονται υγιείς προσωπικότητες, πώς αποφεύγεται η αναπαραγωγή στερεοτύπων.
Σχετικά με μη ενδεδειγμένη συμπεριφορά και έλλειψη προσόντων από άτομα που εργάζονται στον χώρο του αθλητισμού και έρχονται σε επαφή με παιδιά, συστήνει όπως όλα τα άτομα που εργάζονται στον αθλητισμό και έρχονται σε επαφή με παιδιά, είτε κατά τη διάρκεια αγώνων είτε κατά τη διάρκεια προπονήσεων, προσλαμβάνονται κατόπιν σαφούς και διαφανούς διαδικασίας (για εκτενή αναφορά βλ. παράγραφο 15.2.i).
«Κατανοώ ότι για κάποια καθήκοντα δεν μπορούν να απαιτούνται από τους εργαζόμενους προσόντα (είτε ακαδημαϊκά είτε άλλα) που να έχουν σχέση με παιδιά, αλλά είναι απαραίτητη η συνεχής επιμόρφωσή τους σε θέματα εφηβικής ανάπτυξης, φιλικής προσέγγισης και μεταχείρισης παιδιών», τονίζει συγκεκριμένα.
Επίσης, αναφέρει, «όπως έχω ήδη τονίσει (βλ. παράγραφο 15.2.ii) θα πρέπει να αποκλείονται άτομα που έχουν καταδικαστεί για οποιοδήποτε σοβαρό αδίκημα και ειδικότερα αδικήματα που αφορούν σε βία, σεξουαλική κακοποίηση ή/και εκμετάλλευση ή/και εμπορία παιδιών». Υποχρεωτικά θα πρέπει να προσκομίζεται επικαιροποιημένο πιστοποιητικό λευκού ποινικού μητρώου και το πιστοποιητικό το οποίο εκδίδεται δυνάμει του περί της Πρόληψης και της Καταπολέμησης της Σεξουαλικής Κακοποίησης, της Σεξουαλικής Εκμετάλλευσης Παιδιών και της Παιδικής Πορνογραφίας Νόμο [Ν.91(I)/2014, άρθρο 22(6)]).
Σχετικά με τη συμπεριφορά φιλάθλων, γονιών, παραγόντων σωματείων και άλλων ενηλίκων προς παιδιά αθλητές κατά τη διάρκεια αγώνων ή/και προπονήσεων, ως μέτρο πρόληψης η αρμόδια Επίτροπος συστήνει όπως κατά την εγγραφή σε ομάδα να γίνεται ενημέρωση προς το παιδί και τους γονείς του για τους κανονισμούς της ομοσπονδίας, τους κανονισμούς του σωματείου και τον Κώδικα δεοντολογίας και επαγγελματικής/ηθικής συμπεριφοράς που θα ορίζει τις υποχρεώσεις των προπονητών και άλλων ενηλίκων κατά την επαφή τους με παιδιά στις προπονήσεις και στους αγώνες. Σημειώνει ότι ο Κώδικας θα πρέπει να τους δίνεται σε έντυπη μορφή, ενώ ταυτόχρονα να διατίθεται στους αθλητικούς χώρους που χρησιμοποιούν τα σωματεία ανά πάσα στιγμή. Τονίζει, επίσης, την υποχρέωση των γονιών να γνωρίζουν τους κανονισμούς και τον Κώδικα δεοντολογίας και επαγγελματικής/ηθικής συμπεριφοράς της ομοσπονδίας και του σωματείου που αγωνίζεται το παιδί τους, στα πλαίσιο της ευθύνης τους για προστασία και της ευρύτερης τους προσπάθειας για διασφάλιση του συμφέροντος των παιδιών τους.
Σχετικά με την καταλληλότητα αθλητικών εγκαταστάσεων και για σκοπούς προστασίας των παιδιών συστήνει συμπερίληψη στον Νόμο του ΚΟΑ και στους κανονισμούς ομοσπονδιών και ακαδημιών/ομίλων/σωματείων των προδιαγραφών ασφάλειας και προστασίας που πρέπει να πληρούνται στις αθλητικές εγκαταστάσεις του κάθε αθλήματος που θα χρησιμοποιούνται τόσο κατά τη διάρκεια των αγώνων όσο και των προπονήσεων (με αναφορές σε ιδιαίτερες προσαρμογές στις ανάγκες των παιδιών). Σημειώνει ότι οι κανονισμοί αυτοί θα πρέπει να καθορίζουν τον τρόπο και τη συχνότητα ελέγχου των απαραίτητων προδιαγραφών και παραθέτει περαιτέρω σειρά εισηγήσεων.
Σχετικά με τον αποκλεισμό παιδιών από αθλητικές δραστηριότητες λόγω διαφορών ή/και διαφωνιών των γονιών τους με παράγοντες των σωματείων τους, αφού διαπίστωσε ότι λήφθηκαν αποφάσεις που αφορούσαν παιδιά, χωρίς αυτά να κληθούν να εκφράσουν την άποψή τους, συστήνει όπως οι οποιεσδήποτε διαφορές ή/και διαφωνίες προκύπτουν μεταξύ γονιών και σωματείου/ομίλου/ακαδημίας δεν θυματοποιούν ή χρησιμοποιούν τα παιδιά ως μοχλό πίεσης και να γίνεται αξιολόγηση και προσδιορισμός του συμφέροντος του παιδιού, που προϋποθέτει ότι για κάθε διαδικασία λήψης απόφασης που αφορά παιδί θα πρέπει να αξιολογούνται οι πιθανές επιπτώσεις της (θετικές και αρνητικές) για το παιδί.
Σχετικά με τον αποκλεισμό αθλητών από αγώνες κολύμβησης στο διάστημα που μεσολαβούσε μεταξύ της ημερομηνίας αίτησής τους για μεταγραφή από τον Ναυτικό Όμιλο στον οποίο ήταν εγγεγραμμένοι και της ημερομηνίας που τέθηκε σε ισχύ η ελευθέρα μεταγραφή που τους παραχώρησε, η Επίτροπος θεωρεί ότι κατά το διάστημα που μεσολαβεί μεταξύ της ημερομηνίας αίτησης παιδιών για μεταγραφή και της ημερομηνίας που η μεταγραφή τίθεται σε ισχύ, οι αθλητές εξακολουθούν να είναι μέλη του σωματείου/ομίλου που ήταν εγγεγραμμένοι και θα πρέπει να διατηρούν το δικαίωμά τους να λαμβάνουν μέρος σε παγκύπριους και διεθνείς αγώνες.
Σχετικά με μη διασφάλιση της ανεξαρτησίας και της αντικειμενικότητας διαιτητών, τεχνικών συμβούλων ομοσπονδιών, υπευθύνων για κληρώσεις πρωταθλημάτων, κριτών σε κριτικές επιτροπές, η Επίτροπος διαπιστώνει ότι η οποιαδήποτε συμμετοχή ιδιοκτητών σχολών ή/και προπονητών στη θέση υπευθύνου για κληρώσεις πρωταθλημάτων, διαιτητή, τεχνικού συμβούλου ομοσπονδίας, κριτή σε κριτικές επιτροπές διαγωνισμών, όταν λαμβάνουν μέρος παιδιά που είναι ή υπήρξαν μαθητές τους, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για παραβίαση της Αρχής της Μη Διάκρισης. Προσθέτει πως έστω και αν οι υπεύθυνοι κληρώσεων/διαιτητές/κριτές εκτελούν τα καθήκοντά τους βάσει αντικειμενικών κριτηρίων, η μη διασφάλιση της ανεξαρτησίας τους μειώνει την εμπιστοσύνη των συμμετεχόντων σε αγώνες ή/και διαδικασίες αξιολόγησης και συστήνει όπως συμπεριληφθούν στους κανονισμούς των ομοσπονδιών, διατάξεις που να παρέχουν τα εχέγγυα για αδιάβλητη, διαφανή και αμερόληπτη διαδικασία κληρώσεων και προβλέπουν αποκλεισμό νυν ή τέως ιδιοκτήτων σχολών ή/και προπονητών από τις ως άνω θέσεις όταν συμμετέχουν σε διαδικασίες που αφορούν παιδιά που είναι ή υπήρξαν μαθητές τους. Τονίζει μάλιστα, ότι πρέπει να προβλέπεται ρητά υπεύθυνη δήλωση προκειμένου σε ενδεχόμενο ύπαρξης συγκρουόμενων συμφερόντων να απέχουν ή να αντικαθίστανται σε ad hoc βάση, με τις ανάλογες κυρώσεις σε περίπτωση απόκρυψης της αλήθειας.
Σχετικά με αδιαφανείς διαδικασίες επιλογής παιδιών αθλητών για συμμετοχή στις Εθνικές ομάδες και για εκπροσώπηση της Κύπρου σε διεθνείς αγώνες αφού διαπιστώνει ότι τα θεσμοθετημένα κριτήρια επιλογής δεν καθορίζουν τη βαρύτητα που δίνεται στην άποψη του εκάστοτε προπονητή σε σχέση με τα υπόλοιπα κριτήρια και δεν καθορίζουν τη βαρύτητα που έχουν τα αποτελέσματα της συμμετοχής αθλητών σε πρόσφατα τουρνουά σε σχέση με τη βαθμολογία τους στον πίνακα αξιολόγησης της ΚΟΜ και τα υπόλοιπα κριτήρια, συστήνει όπως η απόφαση επιλογής αθλητών για συμμετοχή στις Εθνικές ομάδες και σε διεθνείς αγώνες να λαμβάνεται στη βάση ενός αριθμού ξεκάθαρων και προκαθορισμένων κριτηρίων, εφόσον με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται τόσο η διαφανής και αξιοκρατική μεταχείριση όλων των παιδιών αθλητών, όσο και η επιλογή των αρίστων των υποψηφίων. Συστήνει επίσης παροχή έγκαιρης, διαφανούς και περιεκτικής ενημέρωσης στα παιδιά και στους γονείς/κηδεμόνες τους αναφορικά με τα κριτήρια επιλογής. Σημειώνεται ότι, στο περιεχόμενο της ενημέρωσης πρέπει να συμπεριληφθούν επεξηγήσεις, επαρκής και τεκμηριωμένη αιτιολόγηση.
Στην κατακλείδα της διατυπωθείσας θέσης η Επίτροπος σημειώνει ότι η επιλογή ενασχόλησης με τον αθλητισμό προσφέρει στα παιδιά πολλές ευκαιρίες για υγιή ανάπτυξη και ευημερία και ότι η βαρύτητα που αποδίδεται στον αθλητισμό υπογραμμίζει την υποχρέωση του Κράτους να λάβει τα κατάλληλα μέτρα που να διασφαλίζουν ότι τα παιδιά θα αποκομίσουν τα οφέλη του στον μέγιστο βαθμό και θα απολαμβάνουν όλα τα δικαιώματα που τους κατοχυρώνει η Σύμβαση. Σημειώνει δε ότι σε αυτό το πλαίσιο, ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στη μεταχείριση των παιδιών αθλητών, ως σημαντικού παράγοντα που κρίνει την παραμονή τους στον χώρο του αθλητισμού.
