Την απάντηση στο ερώτημα πότε θα σταματήσει ο αιματηρός πόλεμος στην Ουκρανία, μάλλον, δεν τη γνωρίζει κανείς. Ούτε ο ίδιος ο πρόεδρος της Ρωσίας, που τον ξεκίνησε και έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων, ως επιτιθέμενος. Είναι πιθανόν ο αρχικός σχεδιασμός του να ήταν διαφορετικός, και το χρονοδιάγραμμα που είχε στο μυαλό του πιο σύντομο. Ωστόσο, αυτό θα συνέβαινε αν είχαν ισχύσει κάποιες βασικές προϋποθέσεις.
Πρώτη προϋπόθεση, η κατάρρευση του μετώπου των Ουκρανών στο Ντονμπάς, ώστε η προέλαση του ρωσικού στρατού να έφθανε γρήγορα στα διοικητικά όρια των δύο περιφερειών, του Ντονιέτσκ και του Λουγκάνσκ, που τμήματά τους είχαν αποσχιστεί ήδη από το 2014. Ο στόχος αυτός ήταν ένας από τους πέντε που έθεσε το Κρεμλίνο για την εισβολή που εξαπέλυσε στο ουκρανικό έδαφος. Κάτι τέτοιο, όμως, δεν συνέβη. Όπως αποδείχθηκε, στα οκτώ χρόνια που μεσολάβησαν από τον εμφύλιο πόλεμο στην ανατολική Ουκρανία, ο ουκρανικός στρατός ανασυγκροτήθηκε ταχέως, εκπαιδεύθηκε και εξοπλίστηκε από δυτικές δυνάμεις, και ήταν ιδιαίτερα αξιόμαχος. Από τη Μαριούπολη μέχρι το Χάρκοβο είχε δημιουργηθεί μια ισχυρή γραμμή άμυνας, με την κατασκευή απόρθητων οχυρών. Εξάλλου, οι Ουκρανοί στρατιώτες, που ανάμεσά τους συγκαταλέγονταν χιλιάδες μέλη των εθνικιστικών ταγμάτων, δεν είχαν σταματήσει τις επιθέσεις κατά των αυτοανακηρυχθεισών δημοκρατιών. Το αποτέλεσμα ήταν οι ρωσικές δυνάμεις να βρεθούν απέναντι σε έναν σοβαρό αντίπαλο, καταβάλλοντας μεγάλο αντίτιμο σε απώλειες έμψυχου δυναμικού και άψυχου υλικού. Ακόμη και η κατάληψη της Μαριούπολης επιτεύχθηκε, αφού καταστράφηκε σχεδόν ολοκληρωτικά το σημαντικό αυτό επίνειο που θεμελίωσαν οι Έλληνες της Κριμαίας το 1780.
Ο πρόεδρος Πούτιν ο Πούτιν διαπιστώνει ήδη τα εσωτερικά ρήγματα στο δυτικό στρατόπεδο
Δεύτερη προϋπόθεση, η επίτευξη της περικύκλωσης από τον ρωσικό στρατό του Κιέβου, εξαναγκάζοντας την ουκρανική ηγεσία είτε σε παραίτηση είτε σε μια επονείδιστη συμφωνία. Ωστόσο, η κύκλωση της ουκρανικής πρωτεύουσας δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Οι απώλειες για τη ρωσική πλευρά ήταν μεγάλες. Ο πρόεδρος Ζελένσκι και η ουκρανική κυβέρνηση κέρδισαν το ηθικό πλεονέκτημα. Η πλειοψηφία των Ουκρανών πολιτών συντάχθηκε με το κράτος τους. Ως εκ τούτου, η ρωσική αποχώρηση από το βόρειο μέτωπο πρέπει να εκληφθεί ως ήττα, και όχι ως τακτική κίνηση.
Παρ’ όλα αυτά, η πρώτη φάση του πολέμου βρήκε τους Ρώσους με τεράστια κέρδη στον νότο, καθώς κατέλαβαν σχεδόν ολόκληρη την περιφέρεια της Χερσώνας και το μεγαλύτερο τμήμα της Ζαπαρόζιε. Κομβικές περιοχές, που εξασφαλίζουν την ενδοχώρα της, προσαρτημένης από το 2014 στη Ρωσία, Κριμαίας, αποκλείουν περαιτέρω την έξοδο της Ουκρανίας στη θάλασσα και καθηλώνουν σημαντικές ουκρανικές δυνάμεις για την άμυνα της Οδησσού.
Σε κάθε περίπτωση, στη δεύτερη φάση του πολέμου η Μόσχα επικεντρώθηκε στο Ντονμπάς, και μετά την κατάληψη του Αζοφστάλ, ο ρωσικός στρατός προχωρά αργά αλλά σταθερά στην προέλαση εντός του υπόλοιπου εδάφους του Λουγκάνσκ και του Ντονιέτσκ, 5% και 45% αντίστοιχα, που είναι ακόμη υπό την κυριότητα των Ουκρανών. Παρά τη συνεχή αποστολή στρατιωτικού υλικού από τη Δύση, θα αποτελέσει έκπληξη αν οι Ρώσοι δεν ολοκληρώσουν την αποστολή τους στις συγκεκριμένες περιοχές.
Μόνον, εφόσον φθάσουμε σε αυτό το σημείο, ο Πούτιν θα μπορούσε να σταματήσει τις εχθροπραξίες. Γιατί τότε μόνον θα μπορούσε να προσέλθει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, υποστηρίζοντας ότι πέτυχε ήδη τους τρεις από τους αρχικούς στόχους του. Δηλαδή: α. την πλήρη κατάληψη των εδαφών του Ντονιέτσκ και του Λουγκάνσκ, β. την αποναζιστικοποίηση της Ουκρανίας, μέσω της εξολόθρευσης των πιο αξιόμαχων τμημάτων του στρατού της, και γ. τη μερική αποστρατιωτικοποίηση του Κιέβου. Θα μένει ασφαλώς η δήλωση ουδετερότητας της Ουκρανίας, που τελικά ήταν εξ αρχής προδιαγεγραμμένη, και η αναγνώριση της Κριμαίας ως ρωσικής επαρχίας. Γνωρίζει, όμως, ο Ρώσος πρόεδρος ότι καμία ουκρανική ηγεσία δεν θα υπέγραφε την απώλεια εθνικών εδαφών, καθώς είναι βέβαιη η διαδικασία ενσωμάτωσης στη ρωσική ομοσπονδία όχι μόνον του Ντονμπάς αλλά και των εδαφών που έχουν καταληφθεί σε Χερσώνα, Ζαπαρόζιε και Χάρκοβο. Άρα, θα οδηγηθούμε σε παρατεταμένο αδιέξοδο. Μία προοπτική που όχι μόνον την προβλέπουν αλλά μάλλον την επιδιώκουν και οι ΗΠΑ, που προσβλέπουν στην οικονομική εξουθένωση της Μόσχας, αλλά και ο ίδιος ο Πούτιν. Κι αυτό γιατί, προφανώς, διαπιστώνει ήδη τα εσωτερικά ρήγματα στο δυτικό στρατόπεδο, λόγω των σοβαρών συνεπειών από την έκρηξη των τιμών της ενέργειας και της επισιτιστικής κρίσης. Το ερώτημα που εγείρεται, όμως, είναι μήπως στον σχεδιασμό του Ρώσου προέδρου, η τρίτη φάση του πολέμου περιλαμβάνει και μια επιχείρηση κατάληψης της Οδησσού και προέλαση μέχρι την Υπερδνειστερία της Μολδαβίας; Αν αυτό συμβεί θα συνεπαγόταν, σε κάθε περίπτωση, τη συντριβή της Ουκρανίας, που θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να διαχειριστούν οι δυτικοί της σύμμαχοι.
*Ο κ. Σωτήρης Δημόπουλος είναι πτυχιούχος Διεθνών Σχέσεων Πανεπιστημίου Κιέβου και δρ Κοινωνιολογίας Παντείου Πανεπιστημίου και πολιτικός αναλυτής.
