Βήμα στην άποψη που πάει ενάντια στο ρεύμα

«Η 22η έκδοση του φεστιβάλ καθοδηγείται από τη θεματική του “ανεξάρτητου”. Με αυτό αναφερόμαστε όχι μόνο στην παράδοση τού ανεξάρτητου κινηματογράφου, αλλά και στους ανεξάρτητους, χειραφετημένους χαρακτήρες που τόσο απολαμβάνουμε να βλέπουμε στη μεγάλη οθόνη» λένε στη συνέντευξή τους στην «Κ» οι καλλιτεχνικοί διευθυντές του φεστιβάλ Κινηματογραφικές Μέρες Κύπρος, Αργυρώ Νικολάου και Μάριος Λιζίδης, οι οποίοι για δεύτερη χρονιά βρίσκονται στο πηδάλιό του. Λένε επίσης πως στόχος τους πάντα είναι να παρουσιάζουν ένα πρόγραμμα εκλεκτικό, με ταινίες από διαφορετικά μέρη του κόσμου, ένα πρόγραμμα με κοινωνικοπολιτικές ευαισθησίες, αιχμηρό αλλά και λυρικό, με ταινίες από σκηνοθέτες και σκηνοθέτριες σε διάφορα στάδια της καριέρας τους. Το φετινό φεστιβάλ διοργανώνεται από τις 12 έως τις 20 Απριλίου, με τις προβολές να γίνονται στο Θέατρο Ριάλτο στη Λεμεσό και το Κινηματογράφο Ζήνα στη Λευκωσία.

–Ξαναμιλάμε για το 22ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογραφικές Μέρες Κύπρος 2024, πώς έγινε η επιλογή του προγράμματος του φετινού Φεστιβάλ;
–Φέτος είχαμε ρεκόρ υποβολών στο φεστιβάλ, με πολλές αξιόλογες και βραβευμένες ταινίες να διεκδικούν μια θέση στο διεθνές διαγωνιστικό τμήμα του Cyprus Film Days. Αυτό σε συνδυασμό με το γεγονός ότι το 2023 ήταν μια δυνατή χρονιά για τον κινηματογράφο στην Ευρώπη και παγκόσμια, έκανε τη διαδικασία της επιλογής αρκετά δύσκολη. Η δυσκολία όμως φέρνει και ένα συναίσθημα επιβράβευσης, μιας και το πρόγραμμα φέτος είναι πολυεπίπεδο και ιδιαίτερα ποιοτικό, κάτι που ελπίζουμε να νιώσει και το κοινό του φεστιβάλ. Η 22η έκδοση του φεστιβάλ καθοδηγείται από τη θεματική του «ανεξάρτητου». Με αυτό αναφερόμαστε όχι μόνο στην παράδοση τού ανεξάρτητου κινηματογράφου, αλλά και στους ανεξάρτητους, χειραφετημένους χαρακτήρες που τόσο απολαμβάνουμε να βλέπουμε στη μεγάλη οθόνη. Γενικά φέτος δίνουμε βήμα στην άποψη που πάει ενάντια στο ρεύμα, στην ελευθερία της σκέψης, και στην επιμονή, όλα στοιχεία που γίνονται κινητήριες δυνάμεις για τους δημιουργούς, ειδικά σε συνθήκες οικονομικών, κοινωνικοπολιτικών ή άλλων περιορισμών.

–Δεύτερη χρονιά στο πηδάλιο του φεστιβάλ, στην περυσινή κουβέντα μας μου είχατε πει ευχόσαστε πως με κάθε επόμενη έκδοση το πρόγραμμα του φεστιβάλ θα συνεχίσει να γίνεται όλο και πιο πολυφωνικό και πολυπολιτισμικό, όπως παράλληλα και το κοινό. Φέτος, νιώθετε ότι αρχίζουν να συμβαίνουν τα παραπάνω;
–Το κοινό του φεστιβάλ αγκάλιασε το περσινό πρόγραμμα, κι έτσι φέτος συνεχίζουμε στην ίδια κατεύθυνση, με μερικές προσθήκες και αλλαγές βάση κάποιων αναγκών που εντοπίσαμε μέσα από τη συζήτηση με σινεφίλ και άτομα της κυπριακής κινηματογραφικής βιομηχανίας. Στόχος μας πάντα είναι να παρουσιάζουμε ένα πρόγραμμα εκλεκτικό, με ταινίες από διαφορετικά μέρη του κόσμου, ένα πρόγραμμα με κοινωνικοπολιτικές ευαισθησίες, αιχμηρό αλλά και λυρικό, με ταινίες από σκηνοθέτες και σκηνοθέτριες σε διάφορα στάδια της καριέρας τους. Το φετινό πρόγραμμα είναι σαφώς διευρυμένο, με 27 ταινίες στο σύνολο, με το Κυπριακό Διαγωνιστικό τμήμα που προβλέπεται να γίνει σημείο αναφοράς και με ταινίες από τουλάχιστον 20 διαφορετικές χώρες.
Ένας σημαντικός τρόπος που η φετινή έκδοση στοχεύει στην πολυφωνικότητα και στην περαιτέρω ανάπτυξη του κοινού του φεστιβάλ είναι ο υποτιτλισμός του κυπριακού διαγωνιστικού προγράμματος στην τουρκική γλώσσα, ενώ είμαστε πραγματικά χαρούμενοι και για τις νέες μας συνεργασίες, όπως αυτή με το Queer Wave, το φεστιβάλ ΛΟΑΤΚΙΑ+ κινηματογράφου της Κύπρου, με το οποίο συνδιοργανώνουμε ένα Kick-off event την εβδομάδα πριν από την έναρξη του φεστιβάλ μας, την Κυριακή 7 Απριλίου στο ARTos στη Λευκωσία. Επίσης, φέτος συνεργαζόμαστε και με το Mall of Cyprus, που φέτος θα φιλοξενήσει τις προβολές του παιδικού και νεανικού μας προγράμματος στο K-Cineplex. Να σημειώσουμε πως μαζί με τις ταινίες προσφέρουμε και φέτος ένα δυναμικό πρόγραμμα εργαστηρίων και masterclasses που απευθύνονται σε ντόπιους δημιουργούς και επαγγελματίες του κινηματογράφου, με ανάπτυξη δεξιοτήτων και τη δικτύωση υπό την καθοδήγηση διεθνώς διακεκριμένων εκπαιδευτών και κινηματογραφιστών. Το ολοήμερο εργαστήρι «I’m Your Staff Writer» αξιοποιεί τη δύναμη της τεχνολογίας να ενισχύει την ανθρώπινη αφήγηση, ενώ το masterclass «Η Τέχνη της Γλώσσας του Σώματος: Αφήγηση μέσω της Κίνησης» εξερευνά πώς ο κινηματογράφος ενσωματώνει την κίνηση, φέρνοντας χορευτές και ηθοποιούς μαζί. Θα έχουμε, επίσης, την τιμή να φιλοξενήσουμε τον Emre Erkmen, βραβευμένο διευθυντή φωτογραφίας και μέλος της Κριτικής Επιτροπής, και τη σκηνοθέτρια Aslı Özge, οι οποίοι μέσα από το masterclass τους θα μας διαφωτίσουν για τη διασύνδεση σκηνοθεσίας και διεύθυνσης φωτογραφίας στο σινεμά μέσα από τη μακρόχρονη επαγγελματική τους σχέση. 

Ένας σημαντικός τρόπος που η φετινή έκδοση στοχεύει στην πολυφωνικότητα και στην περαιτέρω ανάπτυξη του κοινού του φεστιβάλ είναι ο υποτιτλισμός του κυπριακού διαγωνιστικού προγράμματος στην τουρκική γλώσσα, αλλά και οι νέες συνεργασίες, όπως αυτή με το Queer Wave, το φεστιβάλ ΛΟΑΤΚΙΑ+ κινηματογράφου της Κύπρου.

Η 22η έκδοση του φεστιβάλ καθοδηγείται από τη θεματική του «ανεξάρτητου»

–Ξεχωρίζω τις παλαιστινιακές συν-συμμετοχές «The Teacher» (ΗΒ, Παλαιστίνη, Κατάρ) και η ειδική προβολή του ντοκιμαντέρ της Lina Soualem «Βye Bye Tiberias» (2023, Γαλλία, Παλαιστίνη, Βέλγιο, Κατάρ), αλλά και το «Mussolini’s Sister»… πρόκειται για μία κινηματογραφική «Αμάλθεια»;
–Θα προτιμούσαμε να μην κάνουμε τέτοιες συγκρίσεις, για πολλούς λόγους. Σαν δημιουργοί και πρωτίστως σαν άνθρωποι, δεν μπορούμε να παραμείνουμε αμέτοχοι μπροστά στις εικόνες φρίκης από τη Γάζα, τους βομβαρδισμούς, τους νεκρούς, τον εκτοπισμό, και τον ανθρωπογενή λιμό που βλέπουμε να εξελίσσεται εδώ και μήνες. Είναι ένα θέμα που μας αφορά άμεσα, όχι μόνο επειδή συμβαίνει σε απόσταση αναπνοής από την Κύπρο, αλλά γιατί ο πόλεμος και τα άλλα παράγωγα του φονταμενταλισμού που στοχοποιούν αθώους αμάχους, δεν συμφωνούν ούτε με τις προσωπικές μας αξίες ούτε με το τι πρεσβεύει το φεστιβάλ, σαν ένα πολιτιστικό γεγονός που βάζει τον άνθρωπο, την ενσυναίσθηση και την δημιουργία πάνω απ’ όλα.
Γι’ αυτό τον λόγο, φέτος, περισσότερο από ποτέ, θεωρήσαμε σημαντικό να δώσουμε έμφαση στον κινηματογράφο της Παλαιστίνης. Οι τρεις ταινίες που θα προβάλουμε– το The Teacher της Farah Nabulsi, το Bye Bye Tiberias της Lina Soualem, και το Mussolini’s Sister της Juna Suleiman, που είναι και μέλος της Κριτικής Επιτροπής–αντικατοπτρίζουν διάφορες πτυχές της σύγχρονης Παλαιστινιακής εμπειρίας.

–Επιστρέφει και το Κυπριακό Διαγωνιστικό Τμήμα, σημαίνει ότι πάμε καλά στο κυπριακό σινεμά;
–Παρατηρούμε μια συνεχή ανάπτυξη και εξέλιξη όσον αφορά το κυπριακό σινεμά. Βλέπουμε τους Κύπριους σκηνοθέτες και σκηνοθέτριες να προχωρούν, να παίρνουν ρίσκα, να εξερευνούν νέες ιδέες και να καταπιάνονται με βαθυστόχαστα οικουμενικά θέματα. Είχαμε επίσης κάποια αύξηση στο κονδύλι του κινηματογράφου που σίγουρα θα βοηθήσει περαιτέρω, ενώ πρόσφατα είχαμε και την πρώτη κυπριακή ταινία που αγοράστηκε από το Netflix (το Find me Falling, της Στελάνας Κληρή). Οπότε ναι! Μας φαίνεται πως πάμε καλά!

–Στη φετινή διοργάνωση υπάρχει και τμήμα για τον ανεξάρτητο, χαμηλού προϋπολογισμού κινηματογράφο με τίτλο «Taste of Indie», με δύο ταινίες, τι σας ώθησε να συμπεριλάβετε και αυτό το είδος.
–Όπως αναφέραμε, η φετινή μας διοργάνωση εστιάζει στη θεματική του «ανεξάρτητου», σε όλες τις εκφάνσεις του. Το μικρό αυτό τμήμα ήταν η πηγή έμπνευσης της φετινής θεματικής, και είναι όντως μια πολύ μικρή γεύση του τι μπορούν να παράγουν οι δημιουργοί καθαρά με την επινοητικότητα και την ικανότητά τους να υπερβαίνουν διάφορα όρια, οικονομικά και μη, που περιορίζουν τη δράση τους. Η ίδια η ύπαρξη τέτοιων ταινιών είναι απόδειξη ότι μπορούμε μόνο με ό,τι έχουμε στα χέρια μας να δημιουργήσουμε, να προβάλουμε και να υπερασπιστούμε τις ιδέες και τα ιδανικά μας. Στο τμήμα αυτό παίζουν δύο ταινίες: Το «Smithereens» (1982) της Susan Seidelman, που κινείται στον ρυθμό της πανκ σκηνής στη Νέα Υόρκη της δεκαετίας του ’80, είχε αρχικά έναν προϋπολογισμό 25.000 δολάρια (!) και ήταν η πρώτη ανεξάρτητη ταινία από τις ΗΠΑ που προτάθηκε για Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες. To «Baghead» (2008) των αδελφών Duplass–που προβάλλεται σε μεταμεσονύχτια προβολή την Παρασκευή 19 Απρίλη στο Ζήνα Πάλας–γυρίστηκε με μια ομάδα ηθοποιών οι οποίοι ήταν φίλοι των σκηνοθετών.

–Ο κινηματογράφος σήμερα ακολουθεί δημιουργικά τις κοινωνικές καταστάσεις ή έχουμε ταινίες που προχωράνε πιο κάτω τη σκέψη μας, ανοίγοντας νέους δρόμους;
–Μάριος Λιζίδης: Συμβαίνουν και τα δύο. Ο κινηματογράφος συχνά αντανακλά και ακολουθεί τις κοινωνικές καταστάσεις, αφού οι ταινίες είναι προϊόντα του πολιτισμού μέσα στον οποίο δημιουργούνται. Ωστόσο, οι δημιουργοί έχουν πάντα την ευκαιρία, εάν το θελήσουν, να κάνουν υπέρβαση και να εγείρουν θέματα ταμπού στα οποία η κοινωνία κλείνει τα μάτια. Με αυτό τον τρόπο πυροδοτούν συζητήσεις οι οποίες μπορούν να επιφέρουν ακόμη και κοινωνικές αλλαγές. Υπάρχουν και σκηνοθέτες/τριες όπως τον Radu Jude, τον Ρουμάνο auteur του οποίου έχουμε και την ταινία «Do Not Expect Too Much From the End of the World» στο φετινό μας πρόγραμμα, αλλά και σεναριογράφοι (π.χ. Charlie Kaufman – «I’m Thinking of Ending Things») που πειραματίζονται και συνεισφέρουν στην εξέλιξη της τέχνης και γλώσσας του κινηματογράφου.
–Αργυρώ Νικολάου (Α.Ν.): Σαν ακόλουθος του εικαστικού και πειραματικού σινεμά, να προσθέσω επίσης πως οι εναλλακτικές και πειραματικές πρακτικές ωθούν και τα πιο «παραδοσιακά» κινηματογραφικά έργα προς πιο τολμηρές κατευθύνσεις όσον αφορά τη φόρμα αλλά και τις θεματικές τους. Η χρήση αρχειακού υλικού, η ανορθόδοξη σχέση ήχου και εικόνας, οι αναπαραστάσεις, το αγκάλιασμα του υβριδικού στυλ (μεταξύ μυθοπλασίας και τεκμηρίωσης), κάποια πιο «προχωρημένα» στοιχεία που βλέπουμε πλέον και στον πιο mainstream κινηματογράφο πηγάζουν συχνά από πιο εναλλακτικές «υποκουλτούρες» (subcultures) του σινεμά και των οπτικοακουστικών τεχνών γενικότερα.

–Ως δημιουργοί και εσείς θα λέγατε πως εν αρχή είναι η εικόνα ή η ιστορία που θέλει να μετουσιώσει σε ταινία ο δημιουργός;
–A.Ν.: Για μένα και τη δική μου δημιουργική διαδικασία, το γράψιμο, το κείμενο και η ιστορία έρχονται πάντα πρώτα, ίσως επειδή οι σπουδές μου ήταν και στον χώρο της λογοτεχνίας. Φυσικά αυτό δεν σημαίνει ότι μια εικόνα δεν μπορεί να είναι το έναυσμα μιας ιστορίας. Τουναντίον, συχνά αυτό συμβαίνει, κι είναι αυτό που κάνει μια ιδέα ή ένα πρότζεκτ «κινηματογραφικό». Όπως και να ’χει, για μένα κινηματογράφος σημαίνει πως ιστορία και εικόνα είναι αλληλένδετα. Είναι στο χέρι της κάθε σκηνοθέτριας/τη σε ποιο βαθμό και πώς…

Πληροφορίες

Κινηματογραφικές Μέρες Κύπρος 2024, 12-20 Απριλίου, προβολές Θέατρο Ριάλτο, Λεμεσός και Κινηματογράφος Ζήνα, Λευκωσία. Περισσότερες πληροφορίες

www.cyprusfilmdays.com