Του Παύλου Ξανθούλη
Μια κυπριακή ιδέα, η οποία στιγμάτισε τις συζητήσεις στους κόλπους της Ε.Ε. αναφορικά με «τη σταδιακή άρση των ευρωπαϊκών κυρώσεων στη Συρία», επιχειρήθηκε σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», να τύχει εκμετάλλευσης από την Τουρκία, προκειμένου να εξασφαλίσει με συνοπτικές διαδικασίες την επανενεργοποίηση/ αναζωογόνηση της ενταξιακής της πορείας, η οποία βρίσκεται στο ψυγείο εδώ και επτά σχεδόν χρόνια, από το 2018.
Όπως πληροφορούμαστε, αφετηρία του παρασκηνίου που εκτυλίχθηκε, αποτέλεσε η προσπάθεια της Λευκωσίας να εξασφαλίσει εκ προοιμίου, δέσμευση της Ε.Ε. ότι οι ευρωπαϊκές κυρώσεις κατά της Συρίας, που επιχειρείται να αρχίσουν να αίρονται σταδιακά, «θα δύνανται να επανέλθουν, με αυτοματοποιημένες διαδικασίες». Δηλαδή χωρίς να απαιτείται νέα απόφαση του Συμβουλίου, ήτοι των κρατών-μελών της Ε.Ε., εάν και εφόσον η νέα ηγεσία της Δαμασκού υπαναχωρήσει από τις δεσμεύσεις προς την Ε.Ε. και «κυρίως εάν προχωρήσει στη συνομολόγηση μνημονίου με την Άγκυρα, ανάλογου με το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο».
Όπως είχαμε δημοσιεύσει, η κίνηση της Λευκωσίας να εξασφαλίσει «αυτοματοποιημένες διαδικασίες» προκάλεσε κύκλο συζητήσεων στην Ε.Ε., ενώ ανάγκασε και τη Νομική Υπηρεσία του Συμβουλίου να παρέμβει, εξηγώντας ότι τέτοια δυνατότητα λήψης εκ προοιμίου αυτοματοποιημένων αποφάσεων δεν υφίσταται με βάση την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Ωστόσο, η εκδήλωση των προσπαθειών δρομολόγησης μιας τέτοιας διαδικασίας από πλευράς της Λευκωσίας, η οποία διήρκεσε αρκετές μέρες, δεν πέρασε απαρατήρητη από την Άγκυρα, η οποία όπως είναι σε θέση να γνωρίζει η «Κ», «βολιδοσκόπησε» κύκλους της Ε.Ε., σε διπλωματικό επίπεδο, για την επανέναρξη της ενταξιακής της διαδικασίας, στο πλαίσιο επίσης αυτοματοποιημένων διαδικασιών. Όπως ακριβώς ζητούσε η κυπριακή κυβέρνηση για την περίπτωση των κυρώσεων στη Συρία, χωρίς δηλαδή να απαιτείται νέα απόφαση του Συμβουλίου!
«Mission impossible»
Όπως είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε, κοινοτικοί διπλωματικοί κύκλοι διευκρίνισαν προς Τούρκους ομολόγους τους, ότι τέτοια δυνατότητα λήψης αποφάσεων με αυτοματοποιημένες διαδικασίες, εκ προοιμίου και χωρίς τη σύγκληση των αρμοδίων θεσμικών οργάνων της Ε.Ε., δεν μπορεί να υπάρξει, για κανένα απολύτως ζήτημα. Διότι δεν προβλέπεται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Επικαλέστηκαν μάλιστα τη θέση της Νομικής Υπηρεσίας του Συμβουλίου της Ε.Ε., η οποία αναγκάστηκε να παρέμβει στην περίπτωση του αιτήματος της Κυπριακής Δημοκρατίας για αυτοματοποιημένη διαδικασία επαναφοράς των κυρώσεων στη Συρία, σημειώνοντας ότι σε καμιά περίπτωση δεν προβλέπεται μια τέτοια δυνατότητα, σε ευρωπαϊκό πεδίο.
Σύμφωνα με άριστα ενημερωμένη ξένη διπλωματική πηγή, σε όλες τις περιπτώσεις εξηγήθηκε ότι η προσπάθεια λήψης αυτοματοποιημένων αποφάσεων στην Ε.Ε., κινείται εκτός κοινοτικού πλαισίου και ως εκ τούτου θεωρείται «mission impossible». Η ίδια κοινοτική πηγή, η οποία μίλησε στην «Κ», σημείωσε ότι «από τις συζητήσεις που έγιναν, θα μπορούσε κάποιος να πει με βεβαιότητα, ότι η Άγκυρα επιχειρούσε να εξασφαλίσει ένα ανάλογο καθεστώς με αυτό που απαιτούσε η Λευκωσία στη Συρία, ώστε να επιτύχει την αυτόματη επανενεργοποίηση της ενταξιακής της πορείας από την Ε.Ε.».
Με άλλα λόγια, η άστοχη κίνηση της Λευκωσίας να αξιώσει την εγκαθίδρυση ενός αυτοματοποιημένου καθεστώτος επαναφοράς των κυρώσεων στη Συρία, εάν η χώρα παρεκκλίνει από τις ευρωπαϊκές υποδείξεις, άνοιξε την όρεξη της Τουρκίας, η οποία επιχείρησε να εκμεταλλευθεί την κατάσταση και να εξασφαλίσει ένα ανάλογο καθεστώς, για ίδιο όφελος, σε σχέση με την επανενεργοποίηση της ενταξιακής της διαδικασίας, που εξακολουθεί να αποτελεί στρατηγικό στόχο της Άγκυρας.
Πάντως, σε ό,τι αφορά στην Κύπρο, το ζήτημα του αιτήματος για αυτοματοποιημένες αποφάσεις επαναφοράς των κυρώσεων στη Συρία, δεν φαίνεται πλέον να υφίσταται. Άλλωστε, όπως είχαμε αποκαλύψει, η Λευκωσία που «έσπασε τη σιωπηρή διαδικασία» της Ε.Ε. μπλοκάροντας αρχικά τη σταδιακή άρση των κυρώσεων, εντέλει έκανε πίσω και την προσυπέγραψε σε δεύτερο χρόνο (δίνοντας τη συγκατάθεσή της στο πλαίσιο δεύτερης σιωπηρής διαδικασίας), χωρίς πλέον να απαιτεί αυτόματη επαναφορά κυρώσεων, εάν η Συρία παρεκκλίνει από τις υποχρεώσεις έναντι της Ε.Ε.
Ο ΥΠΕΞ Κωνσταντίνος Κόμπος, δήλωσε στο πρόσφατο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων ότι «η Κύπρος έχει συναινέσει με την αναστολή των κυρώσεων της Ε.Ε. κατά της Συρίας, σε συγκεκριμένους οικονομικούς τομείς, με σταδιακή και αναστρέψιμη προσέγγιση όπως προνοούν τα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Δεκεμβρίου 2024 και στη βάση του σεβασμού του Διεθνούς Δικαίου, συμπεριλαμβανομένης της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS)».
Δεν κάνει πίσω
Την ίδια ώρα, η κυβέρνηση Ερντογάν καθιστά σαφές με κάθε ευκαιρία, ότι δεν πρόκειται να υπαναχωρήσει από τον «στρατηγικό στόχο» της πλήρους ένταξης, ανεξαρτήτως των δέλεαρ που επιστρατεύει η Ε.Ε., στη λογική μιας ειδικής εναλλακτικής ευρωτουρκικής σχέσης, εμπορικοοικονομικού περιεχομένου. Ο Τούρκος πρόεδρος φέρεται μάλιστα να κατέστησε σαφές τόσο προς την πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, όσο και προς τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα, ότι η Άγκυρα προσβλέπει στην αναζωογόνηση των ευρωτουρκικών σχέσεων, σε όλο τους το φάσμα, περιλαμβανομένης βεβαίως και της ενταξιακής πορείας που βρίσκεται επισήμως σε αδιέξοδο, από το 2018. Όπως δημοσίευσε η «Κ» στην κυριακάτικη έκδοσή της, ο Τούρκος πρόεδρος ζήτησε από την ίδια την Ε.Ε., σε επίπεδο ηγεσίας, να προχωρήσει στην εκπόνηση ενός «οδικού χάρτη» για ολική επαναφορά των ευρωτουρκικών σχέσεων, αλλά και να διασφαλίσει τη συμμετοχή της Άγκυρας στον σχεδιασμό της αμυντικής πολιτικής και της πολιτικής ασφάλειας της Ε.Ε. Διατυπώνοντας τον ισχυρισμό, τόσο διμερώς όσο και δημοσίως, ότι η Ε.Ε. έχει πολύ μεγαλύτερη ανάγκη την Τουρκία από ό,τι η Τουρκία την Ένωση και ότι η Άγκυρα μπορεί να παράσχει «σωτήριες υπηρεσίες» προς την ενωμένη Ευρώπη. Ασκώντας την επιρροή της (!) και αναλαμβάνοντας ρόλο διαμεσολαβητή εκεί που διαπιστώνονται «κενά». Στα οποία προφανώς συγκαταλέγονται οι προβληματικές σχέσεις Ε.Ε.-Ηνωμένων Πολιτειών, όπως άλλωστε προκύπτει από τη ρητορική Τραμπ και τη στόχευση επιβολής φόρων στα ευρωπαϊκά προϊόντα, ως επίσης και στο Ουκρανικό, στο οποίο η Ε.Ε. κινδυνεύει να μείνει εκτός, αλλά και στο ζήτημα της Μέσης Ανατολής, όπου η Ένωση δεν έχει καταφέρει να ασκήσει ουσιαστική εξωτερική πολιτική.
Όλες αυτές οι «υπηρεσίες σωτηρίας» που εμφανίζεται έτοιμος να παράσχει ο Ερντογάν στην Ε.Ε., ακόμη και για το θιγμένο ευρωπαϊκό κύρος, διεθνώς, έχουν βεβαίως τίμημα, το οποίο κοστολογείται στην πλήρη επανενεργοποίηση των ευρωτουρκικών σχέσεων, σε όλο τους το φάσμα, περιλαμβανομένης της ευρωπαϊκής προοπτικής. Και σε κάθε περίπτωση, με απαλλαγή από «πολιτικά εμπόδια», περιλαμβανομένου βεβαίως του Κυπριακού, το οποίο τίθεται μεν καθηκόντως από αξιωματούχους της Ε.Ε. προς τον Τούρκο πρόεδρο, αλλά σε ένα γενικό, τυπικό πλαίσιο. Χωρίς ιδιαίτερες προσδοκίες και χωρίς βεβαίως κανένα μοχλό πίεσης που θα μπορούσε να μετακινήσει την Άγκυρα από τις θέσεις της για λύση δύο χωριστών κρατών ή δύο χωριστών κυρίαρχων οντοτήτων και να την επαναφέρει σε τροχιά «συμφωνημένου πλαισίου λύσης», δηλαδή της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας.
