Του ΜΙΧΑΛΗ ΒΡΥΩΝΙΔΗ*
Οδεύουμε προς το τέλος του πρωτοφανούς εκλογικού μαραθώνιου που ξεκίνησε πρώρα και αδόκιμα από τον Ιανουάριο του 2022. Τα αποτελέσματα της κυλιόμενης δημοσκόπησης της Symmetron για την «Καθημερινή» καταγράφουν μια αποκρυστάλλωση των τάσεων του εκλογικού σώματος. Ο Χριστοδουλίδης διατηρεί ένα αδιαμφισβήτητο προβάδισμα έντεκα μονάδων και η εκλογική του επιρροή έχει σταθεροποιηθεί σε ποσοστό άνω των τριάντα μονάδων. Η δεύτερη θέση θα κριθεί στα τελευταία μέτρα με τους δύο υποψήφιους να αγωνίζονται σ’ ένα σκληρό και συγκλονιστικό «μπρα ντε φερ», διεκδικώντας και την τελευταία ψήφο που θα τους δώσει το εισιτήριο εισόδου στο δεύτερο γύρο.
Ο Χριστοδουλίδης παρά τις επιθέσεις, την αμφισβήτηση και την προσπάθεια δημιουργίας πολωτικού κλίματος, κράτησε αδιάλειπτα την πρώτη θέση. Επιπλέον φαίνεται ότι τις τελευταίες μέρες ανακόπτει και τη μικρή πτωτική τάση που εμφανίστηκε στις αρχές του μήνα. Αυτό που χαρακτηρίζει την υποψηφιότητα Χριστοδουλίδη είναι η ικανότητα διεμβολισμού των δύο μεγάλων κομμάτων που στηρίζουν επίσημα άλλους υποψήφιους. Είναι μια πολυσυλλεκτική υποψηφιότητα, με εκτεταμένες εισροές από όλο το ιδεολογικό φάσμα. Οι ψηφοφόροι του ΔΗΣΥ που επέλεξαν από τα πρώτα στάδια της εκστρατείας τον Χριστοδουλίδη ακολουθούν απαρέγκλιτά την επιλογή τους και δεν εισακούουν τα κελεύσματα της κομματικής ηγεσίας. Δεύτερο βασικό του στήριγμα η σημαντική συσπείρωση των ψηφοφόρων του ΔΗΚΟ και οι εισροές από τους ανένταχτους. Ωστόσο, φαίνεται να αντιμετωπίζει προβλήματα στην είσπραξη των αναμενόμενων εισροών από την ΕΔΕΚ και ειδικότερα τη ΔΗΠΑ.
Τα αποτελέσματα της δημοσκόπησης επιβεβαιώνουν ότι οι Νεοφύτου και Μαυρογιάννης διεκδικούν με τις ίδιες πιθανότητες τη δεύτερη θέση με τη διαφορά που τους χωρίζει να είναι βραχεία. Η πλάστιγγα, δύο εβδομάδες πριν από τις εκλογές, δεν κλίνει οριστικά προς όφελος ενός εκ των δύο. Παρατηρούμε αύξηση της εκλογικής τους επιρροής, ωστόσο κινείται με πολύ αργούς ρυθμούς και δεν μεταβάλλει τις τάσεις, ούτε ως προς τη σμίκρυνση της διαφοράς με τον πρώτο ούτε στο άνοιγμα της ψαλίδας μεταξύ τους.
Ο Μαυρογιάννης κατέγραψε σημαντική αύξηση στο προηγούμενο κύμα της κυλιόμενης, όμως δεν είχε την ανάλογη συνέχεια. Ακριβώς η αντίθετη τάση ισχύει για τον Νεοφύτου, που στο τρίτο κύμα της δημοσκόπησης μείωσε τη διαφορά από τον Μαυρογιάννη στο 0,4. Ο Νεοφύτου παρόλο που αυξάνει μερικώς τη συσπείρωση στον ΔΗΣΥ έχει σοβαρές απώλειες προς τον Χριστοδουλίδη αλλά και άλλους υποψήφιους. Σε σύγκριση με προηγούμενες δημοσκοπήσεις κερδίζει εισροές από άλλους χώρους, κυρίως το ΕΛΑΜ, τη ΔΗΠΑ και τους ανένταχτους. Ο Μαυρογιάννης καταγράφει ικανοποιητικό ύψος συσπείρωσης στο ΑΚΕΛ, ωστόσο, φαίνεται ότι εξαντλεί το ανώτατο όριο εισροών. Σημαντικοί τροφοδότες της υποψηφιότητάς του οι ανένταχτοι, οι Οικολόγοι και η ΕΔΕΚ.
Πρόθεση ψήφου
Η εκλογική επιρροή του Χριστοδουλίδη αυξήθηκε οριακά από 32,7% σε 32,9% εξασφαλίζοντας του μια διψήφια διαφορά έντεκα μονάδων από τους δύο ανθυποψήφιους. Οι εισροές από τον ΔΗΣΥ παραμένουν σημαντικές και σταθερές της τάξης του 33%. Το κόμμα της Δεξιάς είναι βασικός αιμοδότης της υποψηφιότητας Χριστοδουλίδη, χωρίς οι εισροές να έχουν μεταβληθεί ουσιαστικά από την έναρξη της εκστρατείας. Επιπλέον, κερδίζει ένα σημαντικό ποσοστό από το ΑΚΕΛ γύρω στο 12%, ενώ η συσπείρωση στο ΔΗΚΟ ανέρχεται στο 71%. Οι εισροές από την ΕΔΕΚ έχουν αυξηθεί στο 59% από 55%, ωστόσο στη ΔΗΠΑ καταγράφει μείωση από 55% σε 52%. Στην ΕΔΕΚ έχει να αντιμετωπίσει τις διαρροές προς Μαυρογιάννη και Κολοκασίδη και στη ΔΗΠΑ τις μετακινήσεις προς Νεοφύτου.
Ο Μαυρογιάννης κερδίζει 21,9% καταγράφοντας άνοδο δύο μονάδων από τον Δεκέμβριο. Όμως, η αύξηση δεν είναι τέτοιας έντασης ώστε να του προσφέρει σημαντικό προβάδισμα έναντι του Νεοφύτου. Η συσπείρωση στο ΑΚΕΛ φθάνει στο 76%, ωστόσο, φαίνεται να προσεγγίζει το ανώτατο όριό της, εάν λάβουμε υπόψη τις διαρροές προς Χριστοδουλίδη (12%) και άλλους υποψήφιους (αθροιστικά 6%). Οι πολίτες που δεν ψήφισαν στις βουλευτικές είναι μια σημαντική δεξαμενή ψήφων σε ποσοστό περίπου 20%. Προφανώς πρόκειται για πρώην ψηφοφόρους του ΑΚΕΛ. Επίσης, λαμβάνει σημαντικές εισροές από τους Οικολόγους 31%, την ΕΔΕΚ 12% και το ΔΗΚΟ 9%. Για να κρατήσει τη δεύτερη θέση ο Μαυρογιάννης πρέπει εκτός από το ΑΚΕΛ να αυξηθούν οι εισροές από άλλους χώρους. Αυτό δεν έχει επιτευχθεί στον απαιτούμενο βαθμό. Επίσης, η συσπείρωση στο ΑΚΕΛ παρόλο που έχει αυξητική τάση, δεν προσεγγίζει τη συσπείρωση που επωφελήθηκε ο Μαλάς περίπου την αντίστοιχη περίοδο του 2018 και έφθανε το 83%.
Η εκλογική δύναμη του Νεοφύτου αυξήθηκε στο 21,5% σε σύγκριση με 19% τον Δεκέμβριο, με αποτέλεσμα να μειώσει τη διαφορά από τον Μαυρογιάννη σε 0,4 σε περίοδο λίγων ημερών. Το κύριο ζητούμενο είναι εάν θα συνεχισθεί η ανοδική τάση και σε ποια έκταση. Εκεί που πλεονεκτεί σήμερα ο Νεοφύτου έναντι του Μαυρογιάννη είναι η σημαντική εισροή ψήφων από τη δεξαμενή της αστικής Λευκωσίας, μια σημαντική πηγή της δεξιάς παράταξης. Ο Νεοφύτου αύξησε οριακά τη συσπείρωση στο ΔΗΣΥ από 50% σε 53%. Επίσης, φαίνεται ότι έχει διεισδύσει με επιτυχία στη σφαίρα επιρροής των ψηφοφόρων της ΔΗΠΑ αυξάνοντας τις εισροές από 20% σε 26%, ενώ κερδίζει 16% από το ΕΛΑΜ και 13% από τους ανένταχτους. Το μεγάλο στοίχημα για τον Νεοφύτου είναι ασφαλώς η συσπείρωση στον ΔΗΣΥ που ναι μεν αυξάνεται, όχι όμως καθοριστικά. Για να διασφαλίσει τη δεύτερη θέση πρέπει η συσπείρωση να προσεγγίσει τουλάχιστον το 70%-75%. Είναι ένα εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα, αφού τα χρονικά περιθώρια στενεύουν και 33% των ψηφοφόρων του κόμματος παραμένουν αφοσιωμένοι στον Χριστοδουλίδη ενώ ένα πρόσθετο ποσοστό 8% περίπου επιλέγουν άλλους υποψήφιους. Η ευστοχία ή δυστοκία των προσπαθειών συσπείρωσης τις επόμενες δύο εβδομάδες θα κρίνουν αποφασιστικά την είσοδο του Νεοφύτου στο δεύτερο γύρο.
Ο Χριστοδουλίδης συνεχίζει απρόσκοπτα την πορεία του προς τις εκλογές χωρίς ιδιαίτερα σημαντικά προβλήματα. Όμως σε σύγκριση με προηγούμενες δημοσκοπήσεις εμφανίζονται δύο νέες τάσεις που ενδεχομένως να έχουν συνέπειες, όχι ασφαλώς για την κατάκτηση της πρώτης θέσης αλλά για το μέγεθος της εκλογικής του επιρροής και το εύρος της διαφοράς από τον δεύτερο. Η πρώτη και κρισιμότερη τάση αφορά τις μετακινήσεις ψηφοφόρων της ΔΗΠΑ προς Νεοφύτου και η δεύτερη τη μετακίνηση ψηφοφόρων της ΕΔΕΚ προς Μαυρογιάννη και Κολοκασίδη. Εάν το επιτελείο του Χριστοδουλίδη κατορθώσει να αναστρέψει τις δύο τάσεις κατά τις τελευταίες κρίσιμες μέρες των εκλογών, τότε δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για μεγάλο ποσοστό και σημαντική διαφορά από τον δεύτερο.
Οι διαδοχικές ανακατατάξεις στις εκλογικές τάσεις καθιστούν επισφαλείς τις οποιεσδήποτε προβλέψεις για τη δεύτερη θέση. Οι εκλογές χαρακτηρίζονται από ακραίες και ανεξήγητες τιμές, που σίγουρα προκαλούνται μεταξύ άλλων από το εύρος της αποχής και της απόκρυψης ψήφου από ένα σημαντικό κομμάτι του εκλογικού σώματος. Το μέγεθος της διαφοράς μεταξύ των δύο δεν διασφαλίζει το εισιτήριο για τον δεύτερο γύρο και ουσιαστικά βαδίζουν βήμα με βήμα σε ένα αγώνα που θα κριθεί στο νήμα του τερματισμού.
Οι προεδρικές εκλογές του 2023 διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό από προηγούμενες αναμετρήσεις, αφού κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου ανατράπηκαν αρκετά στερεότυπα που για πολλά χρόνια παρέμειναν αμετάβλητα στην πολιτική ζωή και διαδραμάτιζαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του τελικού αποτελέσματος. Οι δραστικότερες διαφοροποιήσεις αφορούν κυρίως τη μεταβολή των πολιτικών προτεραιοτήτων και την αποστασιοποίηση των πολιτών από τα κόμματα.
Οι εκλογές αντικατοπτρίζουν τις σημαντικές αλλαγές στο κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον. Το χάσμα μεταξύ των κοινωνικών τάξεων διευρύνεται, οι πολίτες αποκαθηλώνουν κόμματα και θεσμούς, επιζητούν λύσεις στα προβλήματα που δεν μπορεί να τους προσφέρει η πολιτική ηγεσία. Ο κομματικός πατριωτισμός εξασθενεί, όχι μόνο στα μικρότερα κόμματα αλλά και στα δύο μεγάλα, που καθόριζαν για έτη την πολιτική ατζέντα. Ως αποτέλεσμα, μετά τη μείωση της εκλογικής δύναμης και των δύο μεγάλων κομμάτων στις βουλευτικές εκλογές του 2021, τώρα εμφανίζεται έντονα και το φαινόμενο ψήφου αποδοκιμασίας και στις προεδρικές εκλογές. Το αντίδοτο της πόλωσης δεν αναχαιτίζει πλέον τις διαρροές προς άλλες επιλογές.
Ταυτότητα έρευνας
Ανάθεση: Καθημερινή Κυπριακή Πολιτική & Οικονομική Εφημερίδα ΛΤΔ. Γραφείο: Symmetron Market Research, μέλος ESOMAR. Ημερομηνία Διεξαγωγής: 14-19 Ιανουαρίου 2023. Κάλυψη: Παγκύπρια αστικές και αγροτικές περιοχές, άνδρες και γυναίκες 18 ετών και άνω με δικαίωμα ψήφου. Μέγεθος Δείγματος: 1200 άτομα. Μέθοδος Δειγματοληψίας: Τυχαία στρωματοποιημένη δειγματοληψία. Συλλογή Δεδομένων: Τηλεφωνικές συνεντεύξεις με τη χρήση δομημένου ερωτηματολογίου. Τυπικό Περιθώριο Απόκλισης: 95% βαθμός εμπιστοσύνης, περιθώριο απόκλισης +/- 2,8.
*Ο κ. Μιχάλης Βρυωνίδης είναι διευθύνων σύμβουλος της Symmetron Market Research.
