Kathimerini.com.cy
Ως καθημερινή συνήθεια μπορούμε να χαρακτηρίσαμε πλέον την σκόνη στην ατμόσφαιρα της Κύπρου, καθώς το τελευταίο διάστημα έγινε αναπόσπαστο μέρος της ζωής μας.
Ορυκτά χαλαζία, άστριο, είναι μεταξύ άλλων μερικά από τα συστατικά που εμπεριέχονται στη σκόνη, όπως επίσης σωματίδια θαλασσινού αλατιού επισημαίνουν στην «Κ» ειδικοί.
Κληθείς να απαντήσει, σε σειρά ερωτημάτων στην «Κ», ο Ανώτερος Μετεωρολογικός Λειτουργός Φίλιππος Τύμβιος, επισήμανε ότι οι υψηλές συγκεντρώσεις αεροσωματιδίων στη Λευκωσία, πολλές φορές προέρχονται από μακρινές αποστάσεις αλλά επίσης προέρχονται και από την ξηρή επιφάνεια της Μεσαορίας.
Ο ίδιος μάλιστα τονίζει πως δεν μπορούν να γίνουν άμεσες προβλέψεις σε κλιματική κλίμακα είναι αδύνατο να γίνουν με βάση τα κλιματικά μοντέλα πρόγνωσης τα οποία δεν έχουν τη δυνατότητα να προσεγγίσουν την μεταφορά σκόνης με τη λεπτομέρεια που χρειάζεται, ωστόσο αναμένεται ότι θα υπάρξει μικρή αύξηση των επεισοδίων παγκόσμια.
Μάλιστα σκόνη αναμένεται να φθάνει μέχρι και τον αρκτικό κύκλο συχνότερα από 'τι τώρα, προσθέτει.
Οι μετεωρολογικούς παράγοντες που ευνοούν την ύπαρξη σκόνης στην Κύπρο
Για την εμφάνιση επεισοδίου αυξημένης σκόνης στην ατμόσφαιρα χρειάζονται να συνυπάρξουν δύο μηχανισμοί: Ο πρώτος είναι ο μηχανισμός ανύψωσης της σκόνης στην ατμόσφαιρα ο οποίος είναι ο ισχυρός άνεμος στην επιφάνεια και στη συνέχεια μία ατμοσφαιρική κυκλοφορία τέτοια η οποία να μεταφέρει τη σκόνη από την περιοχή ανύψωσης στην περιοχή ενδιαφέροντος. Για την ανατολική μεσόγειο, ο συνηθέστερος τρόπος είναι μία ισχυρή διαταραχή στην ανώτερη ατμόσφαιρα η οποία θα δημιουργήσει ένα χαμηλό βαρομετρικό στην επιφάνεια της ερήμου το οποίο θα προκαλέσει ανύψωση σκόνης και μεταφορά της στην περιοχή μας.
Πότε εντείνεται το φαινόμενο
Οι συνηθέστερες περίοδοι αυξημένης επιβάρυνσης από τη σκόνη, είναι οι μεταβατικές περίοδοι δηλαδή το φθινόπωρο και η άνοιξη όπου η επιφάνεια της ερήμου είναι αρκετά θερμή και ξηρή ώστε η άμμος να αποκολληθεί ευκολότερα από το έδαφος (κάτι που δεν συμβαίνει το χειμώνα) και παράλληλα τα συστήματα που συνοδεύονται από ισχυρούς επιφανειακούς ανέμους είναι συχνά (κάτι που δεν ευνοεί η καλοκαιρινή περίοδος).
Ο ρόλος του ανθρώπινου παράγοντα που «βοηθά» την σκόνη
Έχει παρατηρηθεί ότι η επιφάνεια των ερήμων παίζει καθοριστικό ρόλο στην ευκολία με την οποία η σκόνη της ερήμου θα αποκολληθεί από την επιφανειακή κρούστα που σχηματίζεται στις ερήμους, άρα και η οποιαδήποτε ανθρώπινη δραστηριότητα που διαφοροποιεί τις φυσικές ιδιότητες της επιφάνειας αυτής θα δημιουργήσει ευκολότερα επεισόδια σκόνης. Παραδείγματα, τα σαφάρι που γίνονται για τουριστικούς λόγους στις ερήμους αλλά και τα πολεμικά οχήματα με ερπύστριες που καταστρέφουν εντελώς αυτό το φυσικό κέλυφος των αμμόλοφων.
Υπάρχουν ασφαλείς προβλέψεις για τα επόμενα χρόνια και τα επεισόδια σκόνης
Οι άμεσες προβλέψεις σε κλιματική κλίμακα είναι αδύνατο να γίνουν με βάση τα κλιματικά μοντέλα πρόγνωσης τα οποία δεν έχουν τη δυνατότητα να προσεγγίσουν την μεταφορά σκόνης με τη λεπτομέρεια που χρειάζεται. Οι υπολογισμοί γίνονται εμμέσως, με υποθετικά σενάρια τα (οποία βεβαίως υποστηρίζονται από τα κλιματικά μοντέλα) τα οποία δίνουν προγνώσεις για τις ατμοσφαιρικές συνθήκες που θα επικρατούν στο μέλλον. Με αυτή την έμμεση προσέγγιση φαίνεται ότι τα συστήματα αστάθειας που ανυψώνουν τις αέριες μάζες θα είναι συχνότερα ενώ η ατμοσφαιρική κυκλοφορία μεταβάλλεται επίσης αναφορικά με την πορεία που θα ακολουθήσει η σκόνη και επίσης ισχυροποιούνται. Γενικά παγκόσμια αναμένεται ότι θα υπάρξει μικρή αύξηση των επεισοδίων παγκόσμια (σκόνη αναμένεται να φθάνει μέχρι και τον αρκτικό κύκλο συχνότερα) εκτός από τις ερημικές περιοχές της κεντρικής Ασίας όπου φαίνεται ότι τα επεισόδια εξασθενούν αριθμητικά.
Εκτός από την αφρικανική έχουμε και την ντόπια σκόνη
Η ερημοποίηση προσφέρει ελεύθερη επιφάνεια σκόνης η οποία μπορεί να ανυψωθεί μέσω των τοπικών ανέμων. Για παράδειγμα έχει παρατηρηθεί μέσω δορυφορικών εικόνων αεροσωματιδιακής ρύπανσης ότι οι ανατολικοί άνεμοι του καλοκαιριού φέρνουν υψηλές συγκεντρώσεις αεροσωματιδίων στη Λευκωσία οι οποίες πολλές φορές προέρχονται από μακρινές αποστάσεις αλλά επίσης προέρχονται και από την ξηρή επιφάνεια της Μεσαορίας.
Τα συστατικά της σκόνης
Η σκόνη περιέχει κυρίως ανόργανα υλικά, κυρίως κοινά ορυκτά στα οποία περιλαμβάνουν ορυκτά χαλαζία, άστριο και άργιλο.
Περιέχει όμως και οργανικό υλικό: Οι καταιγίδες σκόνης μπορούν επίσης να μεταφέρουν κομμάτια φυτικών υπολειμμάτων, γύρης, ακόμη και σπόρια μούχλας. Συχνά αναφέρεται ως ο μηχανισμός μεταφοράς βιολογικού υλικού από μία περιοχή σε μία άλλη.
Συχνά περιέχονται και ανθρωπογενείς ρύποι, αναλόγως από την περιοχή από την οποία προέρχεται. Η σκόνη μπορεί να περιλαμβάνει πράγματα όπως αιθάλη, βαρέα μέταλλα και φυτοφάρμακα.
Τέλος, συχνά οι καταιγίδες σκόνης που επηρεάζουν την Κύπρο περιέχουν σωματίδια θαλασσινού αλατιού αφού κατα την πορεία της η σκόνη περνά και πάνω από θάλασσα.
Τα επιτρεπόμενα όρια
Δεν υπάρχει ένα ενιαίο και απόλυτο όριο υγείας για τα σωματίδια (PM) στα οποία συγκαταλέγεται και η σκόνη. Η έκθεση σε οποιαδήποτε ποσότητα PM μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία και η σοβαρότητα αυτών των επιπτώσεων αυξάνεται με την έκθεση και την φυσιολογία του ατόμου που επηρεάζεται.
Ωστόσο, οι υπηρεσίες υγείας σε όλο τον κόσμο έχουν θέσει κατευθυντήριες γραμμές για τις συγκεντρώσεις PM στον εξωτερικό αέρα.
Οι δύο πιο συνηθισμένοι τύποι ρυθμιζόμενων PM είναι τα PM2,5 και τα PM10.
Το PM2,5 αναφέρεται σε σωματίδια με διάμετρο 2,5 μικρόμετρα ή μικρότερη. Αυτά τα σωματίδια είναι αρκετά μικρά ώστε να ταξιδεύουν βαθιά στους πνεύμονες και στην κυκλοφορία του αίματος, όπου μπορούν να προκαλέσουν διάφορα προβλήματα υγείας.
Τα PM10 αναφέρονται σε σωματίδια με διάμετρο 10 μικρόμετρα ή μικρότερη. Αυτά τα σωματίδια μπορεί να ερεθίσουν το αναπνευστικό σύστημα, αλλά γενικά δεν είναι τόσο επιβλαβή όσο τα PM2,5.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει θέσει τις ακόλουθες οδηγίες για τα PM2,5 και τα PM10:
PM2,5:
Ετήσιος μέσος όρος: 5 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο (μg/m3)
Μέσος όρος 24 ωρών: 15 μg/m3
PM10:
Ετήσιος μέσος όρος: 15 μg/m3
Μέσος όρος 24 ωρών: 50 μg/m3
Η Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Πολιτειών (EPA) έχει θέσει ελαφρώς λιγότερο αυστηρά πρότυπα για τα PM2,5 και τα PM10:
PM2,5:
Ετήσιος μέσος όρος: 12 μg/m3
Μέσος όρος 24 ωρών: 35 μg/m3
PM10:
Ετήσιος μέσος όρος: 50 μg/m3
Μέσος όρος 24 ωρών: 150 µg/m3
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει τα ακόλουθα πιο κάτω όρια
Για τα PM10 (σωματίδια με διάμετρο μικρότερη από 10 μικρόμετρα), το όριο της ΕΕ είναι 40 μg/m³ ετήσιος μέσος όρος και 50 μg/m³ για ημερήσια οριακή τιμή με ορισμένες εξαιρέσεις.
Τα PM2,5 (σωματίδια με διάμετρο μικρότερη από 2,5 μικρόμετρα) δεν ρυθμίζονται επί του παρόντος από χωριστό νομικό όριο της ΕΕ, αλλά υπάρχει μια ενδεικτική οριακή τιμή που χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση.
Επανέρχεται η σκόνη
Στο μεταξύ σύμφωνα με την Μετεωρολογική Υπηρεσία, από το βράδυ της Κυριακής, στην ατμόσφαιρα θα αιωρείται σκόνη, με τους ιδικούς να συστήνουν προσοχή.
Οι Ιατρικές Υπηρεσίες και Υπηρεσίες Δημόσιας Υγείας του Υπουργείου Υγείας υπενθυμίζουν τα βασικά μέτρα για την πρόληψη ανεπιθύμητων επιδράσεων όταν υπάρχει αυξημένη συγκέντρωση σκόνης στον ατμοσφαιρικό αέρα.
Γενικάμέτρα για τον πληθυσμό
- Οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι θα πρέπει να τηρούν τις οδηγίες του Τμήματος Επιθεώρησης Εργασίας.
- Να αποφεύγονται δραστηριότητες και σωματική άσκηση σε ανοικτούς χώρους.
- Η παραμονή στους ανοικτούς χώρους θα πρέπει να περιορίζεται στο ελάχιστο δυνατό.
- Να χρησιμοποιείται η προστατευτική μάσκα για το στόμα και τη μύτη, με φίλτρο, που συγκρατεί τη σκόνη ή εναλλακτικά, υγρό μαντηλάκι.
- Επισημαίνεται ότι, πέραν των άλλων πολλών και σοβαρών επιπτώσεων του καπνίσματος στην υγεία, επιδεινώνει και τη δυσμενή επίδραση της σκόνης. Συνιστάται η αποφυγή καπνίσματος.
- Όταν υπάρχει συμπτωματολογία, όπως βήχας (ξηρός ή παραγωγικός με απόχρεμψη -φλέγματα), δύσπνοια (δυσκολία στην αναπνοή), ερεθισμός ή/και καταρροή (αυξημένα υγρά) στη μύτη–ερεθισμός ή/και αυξημένα δάκρυα από τα μάτια, συνιστάται η επικοινωνία ή επίσκεψη στον θεράποντα ιατρό ή στα Τμήματα Ατυχημάτων και Επειγόντων Περιστατικών (ΤΑΕΠ).
Ομάδες Ατόμων Υψηλού Κινδύνου
- Άτομα με Αναπνευστικά Προβλήματα και Καρδιοπάθειες
- Νεφροπαθείς
- Άτομα με Ανοσοανεπάρκειες
- Παιδιά και Άτομα άνω των 65 ετών
Σημειώνεται πως οι ομάδες υψηλού κινδύνου έχουν πιο πολλές πιθανότητες να παρουσιάσουν συμπτώματα λόγω αυξημένης σκόνης στον ατμοσφαιρικό αέρα. Στις ομάδες αυτές η συμπτωματολογία είναι δυνατό να αναπτυχθεί συχνότερα και πιο έντονα. Επίσης, υπάρχει πιθανότητα για επιδείνωση της συμπτωματολογίας λόγω της πάθησής τους.
Συστάσεις για ευάλωτα άτομα
1. Επικοινωνούν και επισκέπτονται τον θεράποντα ιατρό ή τα ΤΑΕΠ όταν:
(α) Παρουσιάζεται ή επιδεινώνεται συμπτωματολογία, όπως βήχας (ξηρός ή παραγωγικός με απόχρεμψη - φλέγματα), δύσπνοια (δυσκολία στην αναπνοή), ερεθισμός ή/και καταρροή (αυξημένα υγρά) στη μύτη – ερεθισμός ή/και αυξημένα δάκρυα στα μάτια.
(β) Χρειάζονται διευκρινίσεις για τις οποιεσδήποτε αμφιβολίες και αναπροσαρμογές στη φαρμακευτική αγωγή τους.
2. Αποφεύγουν άσκοπες μετακινήσεις και περιορίζουν την παραμονή τους στις περιοχές, όπου υπάρχει αυξημένη συγκέντρωση σκόνης στον ατμοσφαιρικό αέρα. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται όταν υπάρχει περαιτέρω επιβάρυνση με υψηλή θερμοκρασία και υγρασία.
3. Χρησιμοποιούν προστατευτική μάσκα στις περιπτώσεις που χρειάζεται σύντομη παραμονή σε εξωτερικό χώρο.
4. Αποφεύγουν τη σωματική άσκηση σε ανοικτό χώρο.
5. Παραμένουν σε καλά αεριζόμενους και κλιματιζόμενους χώρους.
