Του Γιάννη Ιωάννου
Ο πόλεμος στην Ουκρανία θα κλείσει, την προσεχή Πέμπτη 24 Μαρτίου, ένα μήνα στρατιωτικών επιχειρήσεων. Κοιτάζοντας κανείς προς την Μαριούπολη αλλά και στα σύνορα Πολωνίας-Ουκρανίας συνειδητοποιεί, στη πλήρη έκτασή του, το δράμα: Εκατομμύρια προσφύγων Ουκρανών και μια πόλη, το 80% του αστικού ιστού της οποίας θυμίζει την Γκερνίκα του Ισπανικού Εμφυλίου ή το Χαλέπι το 2015. Μπορεί σε ένα μήνα να έχουμε μια πρώτη εικόνα για το που κινείται η σύγκρουση και η μεγάλη εικόνα της διαπραγμάτευσης πέριξ αυτής όσον αφορά τις επιδιώξεις των βασικών δρώντων, ωστόσο για την διεθνή κοινή γνώμη αλλά και για την ανάλυση, το αποτέλεσμα του πολέμου ήρθε νωρίτερα: Πόνος, καταστροφή, πολλαπλές πολιτικές, οικονομικές και διπλωματικές συνέπειες κι ένας άξονας Δύσης-Ρωσίας που έχει υποστεί κοσμοϊστορικές αλλαγές το αποτύπωμα των οποίων θα απασχολήσει το διεθνές σύστημα για πολλά χρόνια –πέραν της Ουκρανίας.
Στην τέταρτη εβδομάδα συγκρούσεων, η τύχη της Μαριούπολης αποκτά τεράστια σημασία για τον ρωσικό στρατιωτικό σχεδιασμό. Πτώση της σηματοδοτεί την ενίσχυση του land-bridge της Κριμαίας προς τις ανατολικές επαρχίες. Στο Κίεβο, η κατάσταση ακόμη δεν εμπεριέχει κινδύνους για την ουκρανική άμυνα. Ωστόσο η περικύκλωση της πόλης δεν πρέπει να αποκλείεται, από την ανάλυση, ως ΑΝΣΚ της Ρωσίας σε στρατηγικό/επιχειρησιακό επίπεδο.
Η προσαρμογή της Ρωσίας
Μετά την σθεναρή αντίσταση και μετά από ένα σχεδόν μήνα μαχών καθίσταται προφανές πως η ρωσική στρατηγική έχει προσαρμόσει τους στόχους της στην Ουκρανία, επί του εδάφους κι ως προς το τι διατίθεται να διαπραγματευτεί στις συνομιλίες. Η μεγάλη εικόνα εξακολουθεί να εδράζεται σε ένα υβριδικό μοντέλο πειθαναγκασμού (coercion) και εκτεταμμένης χρήσης βίας η οποία εμπεριέχει τόσο στοιχεία:
• Πολέμου φθοράς (attrition warfare) με στόχο την ισοπέδωση πόλεων, την προσβολή εγκαταστάσεων του ουκρανικού κράτους και της κάμψης του ηθικού των αμυνομένων. Σε αυτό το σημείο, ότι βλέπουμε στην Μαριούπολη λειτουργεί και σε τακτικό αλλά και σε επικοινωνιακό επίπεδο ως σινιάλο προς πάσα κατεύθυνση αλλά κι ως «πείραμα» για την ρωσική στρατηγική, στη λογική του «έτσι θα μπορούσε να μοιάζει μια πολιορκία του Κιέβου».
• Γενικού εξαναγκασμού (σ.σ. με την έννοια του compellence του Τόμας Σέλλινγκ) στη λογική της αλλαγής συμπεριφοράς του ουκρανικού στρατού ακριβώς «γιατί έτσι μοιάζει το πως πολιορκούμε τις πόλεις σας» της ρωσικής τακτικής.
Η Ρωσία επιδιώκει τόσο να εκβιάσει την ουκρανική άμυνα όσο και να επιβάλλει, δια της πειθαναγκαστικής διπλωματίας, συγκεκριμένους πολιτικούς στόχους στο Κίεβο στις συνομιλίες που εναλλάσονται με την βία. Εξού και το «τελεσίγραφο» στη Μαριούπολη.
Η προσαρμογή της Ρωσίας θα δοκιμαστεί, στη Μαριούπολη, ως προς την αντοχή της επί του εδάφους χωρίς ωστόσο αυτό να αναιρεί πως μετά από ένα μήνα πολέμου, η χρονική διάρκεια και το αποτέλεσμα των επιχειρήσεων δεν θα οδηγήσουν σε συνθήκες επιμήκυνσης του πολέμου ή το στρατηγικό αδιέξοδο εκείνο (stalemate) που θα επιταχύνει την διπλωματία –και μια εκεχειρία σε πρώτη φάση. Με το κόστος να βαραίνει και τις δύο πλευρές και τον χρονικό ορίζοντα, του Απριλίου, να μην είναι πολύ μακριά. Κόστος κι ένταση (της καταστροφής) κρίνουν, λοιπόν, την συνέχεια.
Τι να αναμένουμε
Ο ορίζοντας του ενός μηνός πολέμου είναι, εξ’ ορισμού, ορόσημο. Ακριβώς γιατί ένα μήνα μετά ο καθένας προσαρμόζεται στις σκληρές πραγματικότητες των plan B ενώ ήδη οι διεργασίες σε διπλωματικό επίπεδο αλλά και ο διάλογος Κιέβου-Μόσχας έχουν δείξει κάποιες αφετηριακές θέσεις για το που βρισκόμαστε και πως θα μοιάζουν οι συνομιλίες για το Ουκρανικό. Η Ρωσία μπορεί να έχει χάσει τον πόλεμο επικοινωνιακά και πολιτικά ωστόσο στο έδαφος οι ρωσικοι MLRS συνεχίζουν να σφυροκοπούν πόλεις και υποδομές όπως θέατρα, σχολεία και νοσοκομεία. Και η Δύση, αναπόφευκτα, προσπαθεί στηρίζοντας την Ουκρανία σε στρατιωτικό επίπεδο να δημιουργήσει περαιτέρω κόστος στη Ρωσία του Πούτιν και τον στρατό της. Τα όρια αυτής της εξίσωσης μας δείχνουν πως η σύγκρουση στην Ουκρανία είναι τεράστιας σημασίας για την επόμενη ημέρα στο διεθνές σύστημα αλλά και για το πως, ρεαλιστικά, θα μοιάζουν τα πράγματα στις σχέσεις Δύσης-Ρωσίας. Υπάρχει ρίσκο υπάρχει κι αβεβαιότητα. Και δεν χωρούν προβλέψεις για το αν αύριο ο πόλεμος θα σταματήσει ή αν στις 24 Απριλίου θα συζητούμε, ακόμη, για την 60η ημέρα του πολέμου.
Το μόνο ασφαλές συμπέρασμα είναι πως η Ρωσία δεν είναι υπερδύναμη, στρατιωτικά. Πως η Ουκρανία άντεξε ένα μήνα πολέμου. Και πως η Ευρώπη, μαζί και ο κόσμος, εισέρχονται σε μια μακρά περίοδο πολιτικής αστάθειας με μια σύγκρουση, στην καρδιά της, η οποία εγκαινιάζει μια περίοδο τεράστιας διπλωματικής κινητικότητας. Στο τέλος της οποίας, σίγουρα, η Ρωσία του Πούτιν δεν θα είναι η ίδια χώρα. Αλλά ούτε και η Ουκρανία.
