Οι αστερίσκοι πίσω από το ιστορικό μήνυμα Οτσαλάν

Ηταν Φεβρουάριος του 1999, όταν ο Αμπντουλάχ Οτσαλάν απήχθη από την ελληνική πρεσβευτική κατοικία στην Κένυα και οδηγήθηκε στις φυλακές υψίστης ασφαλείας της νήσου Ιμραλί στην Προποντίδα, με το «φιάσκο» της σύλληψής του να προκαλεί τότε πολιτική κρίση στην Ελλάδα (τις αποπομπές τριών υπουργών) και πανηγυρισμούς στην Τουρκία του τότε πρωθυπουργού Μπουλέντ Ετσεβίτ.

Ακριβώς 26 χρόνια μετά, από τις ίδιες φυλακές όπου εξακολουθεί να κρατείται, ο Οτσαλάν απηύθυνε σήμερα μια ιστορική, όπως χαρακτηρίζεται, έκκληση.

Ο 75χρονος πια «Απο», όπως τον αποκαλούν οι υποστηρικτές του, κάλεσε σήμερα το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK), την οργάνωση που ο ίδιος είχε ιδρύσει τον Νοέμβριο του 1978 στο Ντιγιάρμπακιρ, να καταθέσει τα όπλα και να διαλυθεί.

Το μήνυμά του ανακοινώθηκε διά «αντιπροσώπων» στο πλαίσιο συνέντευξης Τύπου, από στελέχη του φιλοκουρδικού Κόμματος Ισότητας και Δημοκρατίας των Λαών (DEM), που είχαν νωρίτερα σήμερα συνάντηση με εκείνον στο Ιμραλί.

Πώς φτάσαμε ως εδώ

Η σημερινή εξέλιξη έρχεται, ουσιαστικά, να επιστεγάσει μια κούρσα πέντε μηνών στη διάρκεια της οποίας οι εξελίξεις στην Τουρκία ήταν πολλές και ραγδαίες.

Αρχής γενομένης από τον περασμένο Οκτώβριο, η τουρκική κυβερνώσα ισλαμοεθνικιστική Λαϊκή Συμμαχία (AKP-MHP) παρουσιάστηκε να τείνει χείρα (επανα)προσέγγισης προς τους Κούρδους, με ειδικό απεσταλμένο τον ηγέτη του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (MHP) Ντεβλέτ Μπαχτσελί και, προφανώς, τις ευλογίες του ίδιου του Ερντογάν (AKP).

Τι κι αν άλλοτε ζητούσε τη θανατική καταδίκη του ιδίου του Οτσαλάν και την απαγόρευση των φιλοκουρδικών κομμάτων; Ο υπερεθνικιστής Μπαχτσελί παρουσιάστηκε τους τελευταίους μήνες να αλλάζει γραμμή στο Κουρδικό. Είπε, για παράδειγμα, ότι βουλευτές του φιλοκουρδικού DEM θα μπορούσαν να συναντηθούν με τον Οτσαλάν στις φυλακές του Ιμραλί, πράγμα που ήδη έγινε. Ο φυλακισμένος Κούρδος δέχθηκε στις 24 Οκτωβρίου του 2024 στο Ιμραλί την πρώτη επίσκεψη, έπειτα από ένα διάστημα σχεδόν τεσσάρων ετών πλήρους αποκλεισμού, και έκτοτε θα ακολουθούσαν κι άλλες. Ο Μπαχτσελί είπε όμως τον περασμένο Οκτώβριο και κάτι άλλο εξαιρετικά ενδιαφέρον: ότι ο Οτσαλάν θα μπορούσε ακόμη και να αποφυλακιστεί εάν κηρύξει «το τέλος της τρομοκρατίας» και ζητήσει «τη διάλυση του PKK».

Πέντε μήνες μετά, εκείνη η έκκληση, την οποία είχε ζητήσει/προαναγγείλει ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί, είναι πια γεγονός.

«Απευθύνω έκκληση για κατάθεση των όπλων και αναλαμβάνω την ιστορική ευθύνη για αυτό το κάλεσμα. Ολες οι ομάδες πρέπει να καταθέσουν τα όπλα και το PKK να αυτοδιαλυθεί». Αυτό ήταν το μήνυμα που έστειλε σήμερα ο Οτσαλάν, ένα μήνυμα το οποίο θα μπορούσε όμως παράλληλα και να ξενίσει, καθώς παρουσιάζεται να βλέπει προοπτικές δημοκρατικής προόδου σε μια περίοδο κατά την οποία η τουρκική αντιπολίτευση (CHP, DEM) καλείται να αντιμετωπίσει ένα νέο κύμα καθαιρέσεων εκλεγμένων αξιωματούχων, αποπομπών και διώξεων.

Πού στοχεύει η πλευρά Ερντογάν

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν από την πλευρά του, δεν μπορεί πια παρά να επιχαίρει βλέποντας τους χειρισμούς του να αποδίδουν καρπούς, καθώς αυτό το άνοιγμα προς τους Κούρδους, εάν επιτύχει, θα μπορούσε να τον ωφελήσει ποικιλοτρόπως, εντός αλλά και εκτός των τουρκικών συνόρων.

Ο 71χρονος Ερντογάν κυνηγά πια μια νέα θητεία στην τουρκική προεδρία με ορίζοντα τις εκλογές του 2028, ή μάλλον μια νέα δυνατότητα προεδρικής υποψηφιότητας. Για να μπορέσει όμως να θέσει ξανά υποψηφιότητα για την προεδρία, θα πρέπει να έχει εν τω μεταξύ αναθεωρήσει το τουρκικό Σύνταγμα και η ψήφος των Κούρδων, που είναι συνολικά δεκάδες εκατομμύρια σήμερα στην Τουρκία, θα μπορούσε να αποδειχθεί πολύτιμη σε αυτήν του την προσπάθεια.

Είναι ενδεικτικά όσα γράφαμε στην «Κ» στις 22 Ιανουαρίου για τον Ερντογάν που «χρειάζεται τη στήριξη όσο το δυνατόν περισσοτέρων Κούρδων, συντηρητικών και μη, προκειμένου να μπορέσει να αλλάξει το τουρκικό Σύνταγμα μέσα από ένα νέο δημοψήφισμα, όπως ήταν εκείνο του 2017» και που, σε αυτό το πλαίσιο, παρουσιάζεται πια διατεθειμένος να προσφέρει στους Κούρδους, ως αντάλλαγμα για την πολιτική τους στήριξη ή ανοχή, την –υπό προϋποθέσεις– απελευθέρωση του Οτσαλάν.

Αλλά και εκτός των τουρκικών συνόρων, εάν καταφέρει να εξασφαλίσει τη διάλυση του PKK, ο Ερντογάν θα μπορούσε να ενισχύσει σημαντικά το τουρκικό αποτύπωμα ισχύος σε Συρία και Ιράκ. Ο Τούρκος πρόεδρος παρουσιάζεται, άλλωστε, να έχει ήδη σε μεγάλο βαθμό πάρει με το μέρος τους Μπαρζανί και το κυβερνών Δημοκρατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (KDP) στο ημιαυτόνομο Βόρειο Ιράκ, ενώ έχει παράλληλα ενισχύσει σημαντικά τη επιρροή του και στη Συρία, προσεγγίζοντας την ηγεσία του Αχμεντ αλ Σάρα έπειτα από την πτώση του Μπασάρ αλ Ασαντ.

Δρόμος σπαρμένος με αγκάθια

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ωστόσο της ενίσχυσης των τουρκικών θέσεων, υπάρχουν ακόμη αγκάθια που παραμένουν για την Αγκυρα και ένα από αυτά τα αγκάθια είναι το PKK. Πέρα από το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν, η τουρκική ηγεσία βλέπει εχθρούς στο κόμμα της Πατριωτικής Ενωσης του Κουρδιστάν (PUK) του Μπαφέλ Ταλαμπανί στο Βόρειο Ιράκ και, προφανώς, στις υπό κουρδική διοίκηση –και υπό αμερικανική στήριξη– Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF) της βόρειας Συρίας που συνδέονται με τις κουρδικές Μονάδες Προστασίας του Λαού YPG/YPJ και το συριακό Κόμμα Δημοκρατικής Ενωσης (PYD).

Η τουρκική ηγεσία επιλέγει, εδώ και χρόνια, να αποκηρύσσει πολλές από τις προαναφερθείσες ομάδες ως «παρακλάδια της τρομοκρατικής οργάνωσης του PKK». Πόσο ανταποκρίνεται όμως αυτή η κατηγορία στην πραγματικότητα; Ισχύουν, άραγε, πρακτικά όσα καταγγέλλει η τουρκική ηγεσία όταν μιλάει για «παρακλάδια του PKK» ή μήπως όχι; Από τις απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα, πρόκειται να κριθούν πολλά το προσεχές διάστημα.

Εάν το δίκτυο του PKK είναι όντως ευρύ και ισχυρό, και τώρα αυτοδιαλυθεί όπως του ζήτησε ο Οτσαλάν, τότε η τουρκική ηγεσία θα έχει όντως σημειώσει μια σημαντικότατη νίκη έπειτα από τέσσερις δεκαετίες συγκρούσεων (1984-2025). Εάν όμως από την άλλη πλευρά, το PKK δεν είναι πια τόσο ισχυρό όπως άλλοτε και δεν έχει πια σημαντική επιρροή σε άλλες ένοπλες ομάδες, τότε ο αφοπλισμός του δεν θα έχει την ίδια αξία. Κι όλα αυτά, με την προϋπόθεση ότι η νυν ηγεσία του PKK θα αποδεχθεί την έκκληση Οτσαλάν και θα καταθέσει τα όπλα, πράγμα δύσκολο, ειδικά από τη στιγμή που δεν έχει διευκρινιστεί εάν θα δρομολογηθεί διαδικασία αμνηστίας από τις τουρκικές Αρχές για όσους ήταν μέλη του PKK.

Ακόμη και αν ξεκινήσει δε μια νέα ειρηνευτική διαδικασία, δεν είναι βέβαιο ότι αυτή θα ευοδωθεί. Η προηγούμενη φορά που είχε συμβεί κάτι ανάλογο (2013-2015), η ειρηνευτική διαδικασία κατέρρευσε εν μέσω συγκρούσεων.

BREAKING — PKK’s Syrian wing PYD leader Salih Muslim says they agree with Ocalan’s statement

“There would be no need for weapons if we are allowed to work politically. If the reasons for carrying weapons disappear we will lay them down”

pic.twitter.com/gIPM2SsWsp

— Ragıp Soylu (@ragipsoylu) February 27, 2025

Ο Σαλίχ Μουσλίμ του Κόμματος Δημοκρατικής Ενωσης (PYD) παρουσιάστηκε σήμερα να δηλώνει ότι θα μπορούσαν όντως να κατατεθούν τα όπλα, αφού όμως εξαλειφθούν οι λόγοι που οδήγησαν στην ανάληψή τους. Αναλυτές όπως ο Τσαρλς Λίστερ εκτιμούν ωστόσο, από την άλλη πλευρά, ότι θα είναι πάρα πολύ δύσκολο να αποστρατιωτικοποιηθούν ομάδες όπως είναι για παράδειγμα εκείνες των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF).

What this means for the #SDF in #Syria is unclear.

The #PYD & its armed wings are the the #PKK's Syrian wing & the #SDF leader is a 35yr #PKK veteran who #Ocalan describes as "like a son." But the #SDF is more complex & I'd be stunned if it demilitarized. https://t.co/ZZZdAEE125

— Charles Lister (@Charles_Lister) February 27, 2025

Με άλλα λόγια, παρά τη σημερινή «ιστορική» έκκληση Οτσαλάν, το τοπίο είναι σπαρμένο με αγκάθια και οι εστίες καχυποψίας παραμένουν.

Οσα είχαν συμβεί στο παρελθόν δε, δεν αφήνουν μεγάλα περιθώρια αισιοδοξίας.