Οι ρωσικές προμήθειες φυσικού αερίου, που μεταφέρονται μέσω Ουκρανίας στην Ευρώπη σταμάτησαν την 1η Ιανουαρίου, σύμφωνα με αξιωματούχους και των δύο χωρών. Η διακοπή της ροής ήρθε καθώς η ουκρανική εταιρεία Naftogaz αρνήθηκε να ανανεώσει την τελευταία πενταετή συμφωνία διαμετακόμισης με τη ρωσική Gazprom.
Η Ευρώπη για πολλά χρόνια βασιζόταν στις προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου για να τροφοδοτεί την παραγωγή του ηλεκτρικού της ρεύματος. Μετά την έναρξη του πολέμου, χώρες της Ε.Ε. στράφηκαν σε άλλες αγορές, άρχισαν να επενδύουν σε εναλλακτικές πηγές ενέργειας, ενώ κάποιες εξαιρέθηκαν από την απαγόρευση, καθώς δεν είχαν εναλλακτικές λύσεις.
Στο πλαίσιο αυτό, η πλήρης διακοπή διαμετακόμισης ρωσικού φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας μπορεί να έχει συνέπειες για τις ευρωπαϊκές οικονομίες αλλά μπορεί ενδεχομένως να επηρεάσει την ικανότητα της Μόσχας να χρηματοδοτεί τον πόλεμό της στην Ουκρανία.
Πώς φτάσαμε στη διακοπή των προμηθειών;
Η Ουκρανία αρνήθηκε να ανανεώσει την πενταετή συμφωνία διαμετακόμισης ρωσικού αερίου προς την Ευρώπη και έτσι από την 1η Ιανουαρίου διακόπηκαν οι προμήθειες. Αξίζει να σημειωθεί ότι η συμφωνία είχε τηρηθεί ακόμη και μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022.
Ο αγωγός Urengoy-Pomary-Uzhgorod κατασκευάστηκε τη σοβιετική περίοδο για να μεταφέρει το φυσικό αέριο της Σιβηρίας στις ευρωπαϊκές αγορές και είναι ο τελευταίος σημαντικός διάδρομος μεταφοράς φυσικού αερίου της Ρωσίας προς την Ευρώπη μετά το σαμποτάζ του 2022 στον αγωγό Nord Stream προς τη Γερμανία και το κλείσιμο αγωγού που περνούσε μέσω Λευκορωσίας προς την Πολωνία.
Γιατί διακόπηκε τώρα η ροή;
Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι είχε προειδοποιήσει εδώ και μήνες ότι δεν θα ανανέωνε την πενταετή σύμβαση. Η συμφωνία υπογράφηκε πριν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, το 2022.
Η Ουκρανία και οι δυτικοί σύμμαχοί της θέλουν να υπονομεύσουν την ικανότητα της Μόσχας να χρηματοδοτεί την πολεμική της προσπάθεια και να περιορίσουν την ικανότητα του Κρεμλίνου να χρησιμοποιεί την ενέργεια ως μοχλό πίεσης στην Ευρώπη.
Οι αναλυτές λένε ότι το κλείσιμο του αγωγού θα μπορούσε να μειώσει τα έσοδα της Ρωσίας από τις πωλήσεις φυσικού αερίου κατά περίπου 6,5 δισ. δολάρια ετησίως. Ωστόσο, η κίνηση αυτή της Ουκρανίας ενέχει και κινδύνους. Η Ρωσία θα μπορούσε να βομβαρδίσει το δίκτυο αγωγών της Ουκρανίας εφόσον δεν εξασφαλίζει κέρδη από αυτό, όπως δήλωσαν στρατιωτικοί αναλυτές.
Τι σημαίνει για την Ευρώπη;
Η λήξη της συμφωνίας διαμετακόμισης φυσικού αερίου αναμενόταν από καιρό, δίνοντας στις ευρωπαϊκές χώρες χρόνο να προετοιμαστούν. Η Μόσχα μείωσε τις προμήθειες φυσικού αερίου στην Ευρώπη μετά την εισβολή στην Ουκρανία το 2022, ανεβάζοντας τους λογαριασμούς ενέργειας και αναγκάζοντας πολλές κυβερνήσεις να λάβουν μέτρα έκτακτης ανάγκης για να βοηθήσουν οικονομικά τις επιχειρήσεις και τους πολίτες.
Σε απάντηση, τα περισσότερα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης μείωσαν την εξάρτησή τους από το ρωσικό φυσικό αέριο και αναζήτησαν εναλλακτικές προμήθειες από το Αζερμπαϊτζάν και αλλού. Το 2021, η Ρωσία προμήθευε περισσότερο από το 40% του εισαγόμενου φυσικού αερίου που καταναλώνεται στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Ωστόσο, το μερίδιο της Ρωσίας στις ευρωπαϊκές εισαγωγές φυσικού αερίου μειώθηκε σε λιγότερο από 15% πέρυσι, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ενωση.
Ο αγωγός που περνά μέσω της Ουκρανίας αντιπροσώπευε περίπου το 5% των ευρωπαϊκών εισαγωγών φυσικού αερίου πέρυσι, αλλά θα μπορούσε να έχει οικονομικό αντίκτυπο καθώς θα μειωθεί η προσφορά σε μια ήδη πιεσμένη ενεργειακή αγορά. Ενδεικτικό είναι ότι οι τιμές έχουν αυξηθεί περισσότερο από 50% τον τελευταίο χρόνο, αν και παραμένουν πολύ κάτω από τα υψηλά που καταγράφηκαν λίγο μετά τη ρωσική εισβολή.
Αυτό που ανησυχεί τους παρατηρητές της ενεργειακής αγοράς είναι ότι ο εφοδιασμός των ευρωπαϊκών χωρών με καύσιμα θα καταστεί πιο περίπλοκος και κυρίως πιο ακριβός. Αυτή η ανησυχία προκύπτει καθώς οι ευρωπαϊκές τιμές του φυσικού αερίου είναι ήδη περίπου τέσσερις φορές υψηλότερες από εκείνες των Ηνωμένων Πολιτειών.
«Ο πραγματικός αντίκτυπος που βλέπω είναι ότι θα κοστίσει περισσότερο η εναλλακτική προμήθεια φυσικού αερίου σε χώρες όπως η Σλοβακία, η Αυστρία και η Τσεχική Δημοκρατία», δήλωσε η Νατάσα Φίλντινγκ, επικεφαλής στο τμήμα για τις ευρωπαϊκές τιμές φυσικού αερίου στην Argus Media, μια εταιρεία ερευνών αγοράς.
Ποιες χώρες θα πληγούν περισσότερο;
Ακόμη και μετά τη ρωσική εισβολή, τρία κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης – η Αυστρία, η Ουγγαρία και η Σλοβακία – συνέχισαν να αγοράζουν μεγάλες ποσότητες ενέργειας από τη Ρωσία.
Η αυστριακή κυβέρνηση ανέφερε σε ανακοίνωσή της την Τετάρτη ότι έχει προετοιμαστεί για τη διακοπή των ροών και έχει βρει προμηθευτές εκτός Ρωσίας. Η Ουγγαρία, αν και είχε πιέσει για να παραμείνει ανοιχτός ο αγωγός, λαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του ρωσικού αερίου της μέσω του αγωγού TurkStream. Η Σλοβακία, που εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το ρωσικό φυσικό αέριο, είχε απειλήσει να διακόψει την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας της Ουκρανίας ως αντίποινα εάν το Κίεβο δεν παρέτεινε τη συμφωνία διαμετακόμισης φυσικού αερίου. Ο υπουργός Οικονομίας της Σλοβακίας ανέφερε σε δήλωσή του την Τρίτη ότι η χώρα του δεν θα αντιμετωπίσει ελλείψεις.
Ορισμένες άλλες ευρωπαϊκές χώρες εκτός της Ε.Ε. συνέχισαν επίσης να αγοράζουν φυσικό αέριο από τη Ρωσία, συμπεριλαμβανομένης της Σερβίας και άλλων χωρών των Βαλκανίων.
Η Μολδαβία, η οποία συνορεύει με την Ουκρανία, είναι ίσως η ευρωπαϊκή χώρα που θα πληγεί περισσότερο. Τον Δεκέμβριο κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης εν μέσω φόβων ότι ο τερματισμός των προμηθειών ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την κύρια πηγή ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας: ένα εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής με καύσιμο φυσικό αέριο στην αποσχισθείσα ρωσόφιλη περιοχή της Υπερδνειστερίας.
Η ενεργειακή εταιρεία στην αποσχισθείσα περιοχή ανακοίνωσε στους πελάτες της την Τετάρτη ότι θα σταματήσει να προμηθεύει φυσικό αέριο για θέρμανση σε ιδιωτικές κατοικίες σε πόλεις, χωριά και κωμοπόλεις. Η εταιρεία θα παρέχει αέριο για μαγείρεμα «μέχρι η πίεση στο δίκτυο να πέσει σε κρίσιμο επίπεδο», ανέφερε σε ανακοίνωσή της στο Telegram.
Τι εναλλακτικές επιλογές έχουν οι αγοραστές;
Πιθανή επιλογή είναι ο υποθαλάσσιος αγωγός TurkStream που κατευθύνεται στην Τουρκία μέσω της Μαύρης Θάλασσας, της Βουλγαρίας, της Σερβίας ή της Ουγγαρίας. Ωστόσο, η χωρητικότητά του είναι περιορισμένη.
Η προμήθεια φυσικού αερίου της Σλοβακίας θα μπορούσε να προέρχεται από την Ουγγαρία, περίπου το ένα τρίτο από την Αυστρία και το υπόλοιπο από την Τσεχία και την Πολωνία, σύμφωνα με την αυστριακή ρυθμιστική αρχή ενέργειας E-Control.
Η Αυστρία εκτιμάται ότι δεν θα αντιμετωπίσει διακοπές καθώς έχει προετοιμαστεί για τη μετάβαση στον εφοδιασμό, δήλωσε η ρυθμιστική αρχή της.
Η Τσεχία είναι πιθανό να αυξήσει τις προμήθειές της μέσω γερμανικών αγωγών, επωφελούμενη από την εξαίρεση από τη γερμανική εισφορά φυσικού αερίου από την 1η Ιανουαρίου. Η Τσεχία έχει δηλώσει ότι είναι έτοιμη να παράσχει στη Σλοβακία δυνατότητες μεταφοράς και αποθήκευσης φυσικού αερίου.
Οσον αφορά τη Μολδαβία, ο πρωθυπουργός της χώρας, Ντόριν Ρετσεάν καταδίκασε την απόφαση για διακοπή των προμηθειών. Ωστόσο, δήλωσε ότι η Μολδαβία έχει διαφοροποιημένες πηγές εφοδιασμού.
Με πληροφορίες από New York Times, Reuters
