Kathimerini.gr
Της Αλεξάνδρας Σκαράκη
Λίγες μέρες μόνο πριν το Ανώτατο Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών ανατρέψει την απόφαση για την υπόθεση Ρόου εναντίον Γουέιντ που κατοχύρωνε το συνταγματικό δικαίωμα στην άμβλωση, η streaming πλατφόρμα HBO Max στις 8 Ιουνίου πρόσθεσε στην ταινιοθήκη της το ντοκιμαντέρ «The Janes».
Πιο επίκαιρο από ποτέ, το πρότζεκτ των Έμα Πίλντις και Ντάνιελ Αρκέινα αφηγείται την ιστορία μιας ομάδας γυναικών στην προ RoeVsWade εποχή, όταν οι αμβλώσεις ήταν παράνομες και οι γυναίκες αυτές – που συνθηματικά ονομάζονταν όλες Τζέιν – διακινδύνευαν την προσωπική και επαγγελματική τους ζωή για να βοηθήσουν όσες ήθελαν να διακόψουν μια ανεπιθύμητη κύηση.
Ποιες ήταν οι Janes
Το 2016, μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην αμερικανική προεδρία, οι Πίλντις και Αρκάνα είχαν ένα κακό προαίσθημα για το γεγονός ότι ο Τραμπ συμπλήρωνε το Ανώτατο Δικαστήριο με υπερσυντηρητικούς δικαστές. Αποφάσισαν, λοιπόν, ότι ήταν η κατάλληλη στιγμή να δημιουργήσουν μια ταινία για τη συμμετοχή της μητέρας του Αρκέινα, Τζούντιθ, η οποία στα τέλη της δεκαετίας του 1960 στο Σικάγο συμμετείχε στην κρυφή εθελοντική συμβουλευτική υπηρεσία για τις αμβλώσεις της οργάνωσης Women’s Liberation, γνωστής ως «The Janes». Η ομάδα βοήθησε για ασφαλείς – παράνομες – αμβλώσεις σε περίπου 11.000 γυναίκες μεταξύ των ετών 1968 και 1973. Τα γεγονότα αυτής της περιόδου καταγράφονται στο ντοκιμαντέρ. Επτά από τις ηγέτιδες της οργάνωσης συνελήφθησαν και αντιμετώπιζαν πιθανή ποινή φυλάκισης 110 ετών — έως ότου εκδόθηκε η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου το 1973 Ρόου εναντίον Γουέιντ.
Μετά τον διορισμό του Μπρετ Κάβανο στο Ανώτατο Δικαστήριο το 2018, η Πίλντις πλησίασε την υποψήφια για Όσκαρ ντοκιμαντερίστρια Τία Λέσιν («Trouble the Water») για να συν-σκηνοθετήσει το φιλμ. Η εταιρεία παραγωγής HBO Documentary Films συμφώνησε να στηρίξει το «The Janes», που ξεκίνησε να γυρίζεται το 2019 και έκανε ντεμπούτο στο αμερικανικό φεστιβάλ κινηματογράφου Σάντανς τον Ιανουάριο του 2022. Αυτήν τη στιγμή, το ντοκιμαντέρ διάρκειας μιας ώρας και 41 λεπτών, πέραν από το HBO Max προβάλλεται και στην πλατφόρμα Hulu.
Η χρονική συγκυρία προβολής του ντοκιμαντέρ με την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου, μετατρέπει την ταινία σε μια ουσιαστική απόδειξη για την ανερμάτιστη, χωρίς κανόνες, αφήγηση σχετικά με τις αμβλώσεις που βρίσκονται πλέον υπό απειλή. Σε μικρό διάστημα, μετά την επιβεβαίωση της ανατροπής της RoeVsWade, ακολούθησαν καταιγιστικές εξελίξεις. «Γνωρίζαμε ότι οι φωνές αυτών των γυναικών θα ήταν χρήσιμες με έναν νέο τρόπο», δήλωσε η Πίλντις στον ιστότοπο IndieWire.
Οι συνεντεύξεις
Με επιμονή και υπομονή στη διάρκεια της έρευνας, οι δημιουργοί βρήκαν μέλη των Janes πρόθυμα να μιλήσουν στην κάμερα. Παρόλο που οι ηγέτιδές τους Ρουθ Σαργκάλ και Τζόντι Πάρσονς είχαν πεθάνει ενώ πολλές δεν το είχαν πει ούτε στις οικογένειές τους, δεν χρειάστηκε πολύς χρόνος για να υπάρξει σημαντική συμμετοχή. Και η κινηματογραφίστρια Ντόροθι Φάντιμαν δώρισε πρόθυμα τη συνέντευξή της το 1995 με την Σαργκάλ και την Πάρσονς. Όμως η εύρεση γυναικών που προχώρησαν σε αμβλώσεις από τις Janes ήταν πιο δύσκολη. Τελικά οι Πίλντις και Λέσιν έβαλαν μια διαφήμιση στην εφημερίδα The Chicago Reader. «Θελήσαμε να βρούμε μία από τις 11.000 γυναίκες που προσέτρεξαν στην υπηρεσία με τον παλιό τρόπο», είπε η Πίλντς στο IndieWire.
Οι συνεντεύξεις που παρακολουθούμε στο «The Janes», παρέχουν στη συζήτηση ίσες ποσότητες χιούμορ και ειλικρίνειας. Η κάθε «Τζέιν» αφηγείται την ιστορία της με συγκεκριμένη σαφήνεια, προβάλλοντας τις πραγματικές της εμπειρίες. Το πιο σημαντικό μέρος του «The Janes» είναι ότι παρουσιάζει τη συζήτηση για την άμβλωση ως κάτι που είναι δεδομένο, κάτι που οι άνθρωποι δεν θα έπρεπε να κρύβουν. Όμως συχνά, οι καταστάσεις γίνονται οδυνηρές και αγχωτικές.
Πέρα από το Σικάγο και το Ιλινόις
Οι Janes δεν εξυπηρέτησαν γυναίκες μόνο από το Σικάγο και το Ιλινόις, αλλά και από τις μεσοδυτικές πολιτείες, της Μινεσότα, της Ιντιάνα, του Μίσιγκαν και του Ουισκόνσιν, όπου οι αμβλώσεις ήταν επίσης παράνομες. Όταν έγινε σαφές το μέγεθος της ζήτησης, οι Janes, που ήταν νοικοκυρές, μητέρες και φοιτήτριες, αξιοποίησαν όλες τους τις εμπειρίες από τα κινήματα για τα πολιτικά δικαιώματα και αυτά εναντίον του πολέμου ώστε να οργανωθούν και να προστατεύσουν τις ταυτότητες των ασθενών τους.
«Καθώς η είδηση διαδίδονταν, έγινε ξεκάθαρο ότι δεν υπήρχε μόνο η ανάγκη, αλλά υπήρχε και ένα απίστευτο κενό», είπε η Λέσιν. «Υπήρχαν πολύ λίγοι ιδιώτες γιατροί που ήταν πρόθυμοι να διακινδυνεύσουν την ιατρική τους άδεια και να φυλακισθούν. Και εξυπηρετούσαν κυρίως πλούσιες γυναίκες, οι οποίες μπορούσαν να πάνε στο εξωτερικό για να βρουν νόμιμες διαδικασίες. Αυτή επομένως ήταν μια τεράστια προσπάθεια. Όταν τους δόθηκε αυτή η ευκαιρία, ενήργησαν έξυπνα και με μεγάλη εφευρετικότητα. Στάθηκαν στο ύψος της αποστολής τους», εξηγεί στο IndieWire.
Αυτό που συγκλόνισε τις κινηματογραφίστριες και πολλούς θεατές στο Σάντανς δεν ήταν μόνο η μεγάλη ζήτηση για αμβλώσεις, αλλά και η ύπαρξη θαλάμων σηπτικών αμβλώσεων σε νοσοκομεία που δημιουργήθηκαν για να περιθάλπουν άρρωστες γυναίκες που τραυματίστηκαν από παράνομες και αυτοπροκαλούμενες αμβλώσεις. Οι θάλαμοι ήταν παγερά σιωπηλοί, καθώς καμία οικογένεια δεν ήρθε να επισκεφθεί τις γυναίκες αυτές.
«Πώς θα μπορούσαμε να πάμε 50 χρόνια πίσω;»
«Η υπόθεση Ρόου εναντίον Γουέιντ βρίσκεται στο στόχαστρο του Ανώτατου Δικαστηρίου και της ακροδεξιάς για πολύ καιρό», είπε η Λέσιν. «Πώς θα μπορούσαμε να πάμε 50 χρόνια πίσω; Πώς θα μπορούσαμε να δώσουμε την ίδια μάχη; Και συμπλήρωσε: «Δεν πρόκειται μόνο για κυνηγητό των δικαιωμάτων των αμβλώσεων. Θέτουν τις βάσεις για την κατάργηση της ισότητας στο γάμο και τον περιορισμό της πρόσβασης σε αντισυλληπτικά…».
Οι συντελεστές αποφάσισαν να παραμείνουν στην ιστορία του «The Janes», υπολογίζοντας ότι «το κοινό μπορεί να συνδέσει τα σημεία με το σήμερα», είπε η Πίλντις. «Υπάρχουν τόσα κοινά». Η ταινία αναμένεται να προβληθεί το φθινόπωρο σε πανεπιστήμια, εκκλησίες και συναγωγές.
Με πληροφορίες από το IndieWire, το HBO Max
