Kathimerini.gr
Τον αναζήτησα μέσω email στις ΗΠΑ, όπου είναι καθηγητής Αεροδιαστημικής Μηχανολογίας και τέως αναπληρωτής διευθυντής (μέχρι πρότινος) του Ινστιτούτου Ρομποτικής και Ευφυών Μηχανισμών στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Τζόρτζια. Τον βρήκα στην Αθήνα, όπου ήρθε για λίγες μέρες για να δει τη μητέρα του. «Ο πατέρας μου έχει πεθάνει εδώ και πολλά χρόνια, από τότε που ήμουν δεκατεσσάρων ετών, ξέρω ότι της λείπω και προσπαθώ, όποτε είναι δυνατόν, να καλύπτω το κενό», μου εξηγεί ο Παναγιώτης Τσιότρας καθώς πίνουμε καφέ στο κέντρο της Αθήνας. Μεγάλωσε στη Δάφνη, αποφοίτησε από το Λύκειο της Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης, πήρε πτυχίο από τη Σχολή Μηχανολόγων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και αποφάσισε να περάσει τον Ατλαντικό, για να κάνει πραγματικότητα το όνειρό του: να ασχοληθεί με τη διαστημική τεχνολογία. Μέχρι σήμερα έχει λάβει πολλές διακρίσεις και βραβεία για την έρευνά του και πλέον έχει εστιάσει στη ρομποτική και στην τεχνητή νοημοσύνη. Ηταν, μάλιστα, ανάμεσα στους εννέα διακεκριμένους Ελληνες επιστήμονες της Διασποράς, μέλη του Ελληνικού Ινστιτούτου Προηγμένων Σπουδών (Hellenic Institute of Advanced Studies – HIAS), που εκπόνησαν και παρουσίασαν πρόσφατα στην κυβέρνηση έκθεση για τις προοπτικές αυτών των δύο επιστημονικών πεδίων στη χώρα μας.
– Ασχολείστε με τον βέλτιστο έλεγχο και τις εφαρμογές λήψης αποφάσεων στην τεχνητή νοημοσύνη. Πώς θα το εξηγούσατε με απλά λόγια σε κάποιον μη εξοικειωμένο με αυτήν την ορολογία;
– Η ρομποτική δεν αφορά πια μόνο τις βιομηχανίες και εκείνα τα ρομπότ που βλέπαμε κάποτε στις μονάδες παραγωγής και μάλιστα μέσα σε «κλουβιά» γιατί θεωρούνταν δυνάμει επικίνδυνα για τους ανθρώπους (συχνά συνέβαιναν ατυχήματα). Τα ρομπότ βρίσκονται πια παντού και μολονότι στην πλειονότητά τους δεν είναι όλα ανθρωπόμορφα –αν και σε αυτό το πεδίο σημειώνεται εντυπωσιακή πρόοδος–, είναι αυτόνομα μηχανήματα με τη δική τους λογική. Οι τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης, λοιπόν, έχουν τεράστιο ενδιαφέρον, μερικές φορές, όμως, είναι σαν «μαύρο κουτί». Σήμερα, για παράδειγμα, δεν είμαστε ακόμη σε θέση να γνωρίζουμε γιατί ένα σύστημα δίνει μια συγκεκριμένη απάντηση. Και, όπως καταλαβαίνετε, σε ένα αεροσκάφος, διαστημόπλοιο ή αυτοκινούμενο όχημα οποιοδήποτε λάθος μπορεί να αποβεί μοιραίο και να προκαλέσει θανάτους. Το ζητούμενο είναι πώς να κάνουμε αυτά τα συστήματα να δίνουν σωστές απαντήσεις ή να δηλώνουν ότι δεν γνωρίζουν την απάντηση σε περίπτωση που αυτό συμβαίνει. Γιατί πολλές φορές είναι αυτό που αποκαλούμε «confidently wrong»: σφάλλουν μετά βεβαιότητος. Ο στόχος της δικής μου δουλειάς είναι να βρίσκω τρόπους να βελτιστοποιείται η λειτουργία των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης και να εκμηδενίζονται τα λάθη ή έστω να ελαχιστοποιούνται.
– Εκτός από «μαύρο κουτί», η τεχνητή νοημοσύνη είναι και κουτί της Πανδώρας;
– Προφανώς. Αυτό είναι το πιο βασανιστικό δίλημμα που αντιμετωπίζουμε. Η τεχνητή νοημοσύνη είναι τεχνολογία επαναστατική, έχει τη δυναμική να αλλάξει τον κόσμο όσο και ο ηλεκτρισμός. Αλλά οι κοινωνίες δεν είναι προετοιμασμένες για τις τεκτονικές αλλαγές που ήδη προκαλεί και για όσες θα προκαλέσει στο μέλλον. Ούτε για τους κινδύνους που εγκυμονεί. Με δεδομένο ότι η ΑΙ δημιουργεί βίντεο απολύτως αληθοφανή, μπορεί να αποτελέσει ύψιστη απειλή κυρίως για τη δημοκρατία. Πώς να ξέρει κανείς τι είναι αληθινό και τι κατασκευασμένο;
– Πώς θα μπορούσαν να δημιουργηθούν αναχώματα απέναντι σε αυτήν την απειλή;
– Μέσω προγραμμάτων που θα λειτουργούν ως φίλτρα, θα χρησιμοποιούνται ευρέως και θα αναγνωρίζουν αν κάτι είναι προϊόν τεχνητής νοημοσύνης ή όχι. Και με τη δημιουργία σαφούς και αυστηρού νομικού πλαισίου, αντίστοιχου με εκείνο που ισχύει για τον έλεγχο της πυρηνικής ενέργειας. Η τεχνητή νοημοσύνη είναι επικίνδυνη όσο και τα πυρηνικά ή βιολογικά όπλα. Με μια ειδοποιό διαφορά που κάνει ακόμη σοβαρότερο το πρόβλημα: τα πυρηνικά όπλα τα διαθέτουν κράτη. Οι τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης αναπτύσσονται από ιδιωτικές εταιρείες. Για πόσο ακόμη θα επιτρέψουμε να είναι μονοπώλιο της Google ή του Ελον Μασκ;
«Οι κοινωνίες δεν είναι προετοιμασμένες για τις τεκτονικές αλλαγές που ήδη προκαλεί η ΑΙ και για όσες θα προκαλέσει στο μέλλον».
– Δεν έχουμε αργήσει;
– Πράγματι. Οι τεχνολογικές εξελίξεις πάντα τρέχουν πιο γρήγορα από τη νομοθεσία και τα ρυθμιστικά πλαίσια.
– Αναφέρατε τον Ελον Μασκ. Ποια είναι η γνώμη σας γι’ αυτόν;
– Είναι ευφυέστατος, του αρέσει να παίρνει ρίσκα και συχνά τα πετυχαίνει. Τελευταία, βέβαια, έχει λάβει αποφάσεις παρορμητικές ή αμφιλεγόμενες. Γι’ αυτό και πολλοί στις ΗΠΑ έχουν κολλήσει αυτοκόλλητα πάνω στα Tesla τους με το μήνυμα: «I bought this before Elon went crazy»! (Γέλια)
– Από τις τεχνολογικές εξελίξεις του 2024, στο επιστημονικό σας αντικείμενο, ποια ξεχωρίζετε; Τι εντυπωσιακό να περιμένουμε το 2025;
– Το 2024 ήταν σίγουρα η χρονιά που περισσότεροι άνθρωποι, πέρα από την ερευνητική/ακαδημαϊκή κοινότητα, διαπίστωσαν τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης, ειδικά στην αναγνώριση γλώσσας, στη δημιουργία γραπτού και προφορικού λόγου, αλλά και εικόνας, βίντεο κ.λπ. Στο άμεσο μέλλον σίγουρα θα δούμε πιο πολλές και πιο εντυπωσιακές εφαρμογές της για ποικίλους σκοπούς. Ηδη, με τα drones αλλά όχι μόνον, τείνουν να αλλάξουν ριζικά τα παραδοσιακά στρατιωτικά δόγματα, όπως βλέπουμε να συμβαίνει στην Ουκρανία ή στη Μέση Ανατολή. Σταδιακά θα δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στη διασύνδεση αυτών των συστημάτων ώστε να δρουν συγκροτημένα ως ομάδες μαζί (τα λεγόμενα swarms). Επίσης, υπάρχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για την εφαρμογή των τεχνολογιών της ΑΙ σε πεδία της καθημερινότητας, όπως τα αυτοκινούμενα αεροταξί.
– Πώς είναι η ζωή στις ΗΠΑ;
– Από επαγγελματικής πλευράς μάλλον δεν συγκρίνεται με καμία άλλη χώρα, το περιβάλλον είναι ιδανικό για να διακριθεί κανείς –και μάλιστα με όρους αξιοκρατίας– αν προσπαθήσει πραγματικά. Η κοινωνική ζωή υστερεί σε σύγκριση με την Ελλάδα, αλλά προσωπικά δουλεύω τόσο πολύ, που δεν με πειράζει. Αντιμετωπίζω τη δουλειά μου σαν χόμπι· απλώς πληρώνομαι κιόλας!
Οι λύσεις της ρομποτικής σε ελληνικά προβλήματα
– Εχει μέλλον η χώρα μας στη ρομποτική;
– Στο hardware πολύ δύσκολα, στο software σίγουρα. Αρκεί να επικεντρωθεί σε πεδία που θα εξυπηρετούν τις ανάγκες της. Ως νησιωτική χώρα, για παράδειγμα, πρέπει να στραφούμε σε τεχνολογίες που έχουν να κάνουν με την παρακολούθηση και την ασφάλεια άνω ή κάτω από το νερό. Αν δεν το κάνει η Ελλάδα, ποιος θα το κάνει, η Ελβετία; Θα μπορούσε, φυσικά, αλλά δεν ενδιαφέρεται γιατί δεν έχει θάλασσα. Επίσης, η ρομποτική μπορεί να δώσει λύσεις σε προβλήματα τα οποία δημιουργεί η γεωγραφία της χώρας. Δεν είναι εφικτό να υπάρχει νοσοκομείο σε κάθε νησί. Ομως, μέσω της τηλεϊατρικής ή των εικονικών γιατρών κάτοικοι απομακρυσμένων περιοχών θα έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας. Τέλος, ως γερασμένη χώρα, καλό θα ήταν να ακολουθήσουμε το παράδειγμα της Ιαπωνίας, που έχει δώσει έμφαση στην παραγωγή ρομπότ που βοηθούν ηλικιωμένους με προβλήματα υγείας και κινητικές δυσκολίες.
– Διαθέτουμε το αναγκαίο επιστημονικό δυναμικό για όλα αυτά;
– Η έρευνα που παράγουμε είναι εντυπωσιακά μεγάλη για το μέγεθος της χώρας μας. Απλώς οι ιδέες δεν μεταφέρονται εύκολα από τα εργαστήρια στην παραγωγή, στη βιομηχανία. Εκεί πάσχουμε, αυτό το κενό πρέπει να καλυφθεί. Μέχρι πρόσφατα τα ελληνικά πανεπιστήμια και πολυτεχνεία δεν είχαν καν γραφεία μεταφοράς τεχνολογίας, δεν παρείχαν δηλαδή υποστήριξη στους νέους επιστήμονες για δαιδαλώδεις διαδικασίες, όπως η κατοχύρωση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, οι άδειες εκμετάλλευσης, τα βιομηχανικά σχέδια κ.λπ. Επί δεκαετίες μας έχει κρατήσει πίσω ένας δογματισμός ανεξήγητος.
