Kathimerini.gr
Για κάθε έναν φυλούσε και μια ξεχωριστή φράση αποχαιρετισμού. Ο Αδριανός Γολέμης έχει συνοδεύσει τα τελευταία χρόνια πέντε αστροναύτες σε εκτοξεύσεις ως μέλος της ιατρικής ομάδας του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος. «Βλέπεις την πύρινη σφαίρα να χάνεται στον ουρανό και είναι συγκινητικό να ξέρεις ότι εκεί μέσα βρίσκεται ένας άνθρωπος που έχεις περιποιηθεί ιατρικά», λέει. «Εχεις αίσθημα ευθύνης».
Ο ρόλος του, όμως, δεν σταματάει εκεί. Κατά τη διάρκεια της αποστολής θα παρακολουθεί από μακριά, λειτουργώντας ως ένας από τους συνδέσμους του αστροναύτη, και αφού ανταμώσουν ξανά μετά την προσθαλάσσωση θα ασχοληθεί με το κομμάτι της αποκατάστασης. Αλλωστε η παραμονή σε τροχιά γύρω από τη Γη μπορεί να έχει επιπτώσεις στο ανθρώπινο σώμα.
Αυτές τις επιδράσεις θα προσπαθήσουν να διαπιστώσουν τώρα οι ιατρικές ομάδες της NASA που θα εξετάσουν τους αστροναύτες Σούνι Ουίλιαμς και Μπουτς Ουίλμορ, μετά την επιστροφή τους από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Ενώ ήταν προγραμματισμένο να περάσουν εκεί λίγες ημέρες, παρέμειναν σχεδόν επί εννέα μήνες, έπειτα από διαδοχικές παρατάσεις εξαιτίας μιας βλάβης στο διαστημόπλοιο που θα τους μετέφερε πίσω. Τι μπορεί να σημαίνει σωματικά για έναν άνθρωπο αυτή η μακρά παραμονή στο Διάστημα και ποιος είναι ο αντίκτυπος του παρατεταμένου εγκλεισμού στην ψυχική υγεία;
«Σε αποστολές που έχουν καθυστέρηση είναι σημαντικό να έχουν προετοιμαστεί τα πληρώματα γι’ αυτό το ενδεχόμενο. Γι’ αυτό και σε δοκιμαστικές αποστολές μετέχουν έμπειροι αστροναύτες. Και σε αυτή την περίπτωση ήταν και οι δύο “μπαρουτοκαπνισμένοι”» παρατηρεί ο κ. Γολέμης, επικεφαλής ιατρός αποστολών στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Αστροναυτών στην Κολωνία, διευκρινίζοντας ότι δεν μπορεί να μιλήσει συγκεκριμένα για τα ιατρικά δεδομένα των δύο αστροναυτών της NASA.
Οπως περιγράφει ο ίδιος στην «Κ», στο Διάστημα οι αλλαγές στο σώμα είναι οξείες. Από τις πρώτες ώρες μπορεί να εκδηλωθούν ζαλάδες, απώλεια προσανατολισμού, εμετοί. Τα συμπτώματα ή η έντασή τους διαφέρουν από άτομο σε άτομο. «Αν μείνει κάποιος πάνω από ένα μήνα σε τροχιά, γίνονται σημαντικές αλλαγές. Εχουμε απώλεια μυϊκής μάζας, τα οστά χάνουν την πυκνότητά τους και επηρεάζεται η αρχιτεκτονική τους. Μπορεί κάποιος να γίνει πιο ευπαθής σε κατάγματα. Επίσης δέχεται αθροιστικά και μεγαλύτερη ακτινοβολία», σημειώνει. Ακόμη ο ανθρώπινος οργανισμός είναι φτιαγμένος έτσι ώστε το αίμα να κατανέμεται ίσα. Με την έλλειψη βαρύτητας ανεβαίνει περισσότερο αίμα στο κεφάλι, «γι’ αυτό και καμιά φορά τις πρώτες ημέρες βλέπουμε τους αστροναύτες να έχουν πρησμένο πρόσωπο», εξηγεί.
Οταν παρατείνεται μια αποστολή εντάσσεται στην καθημερινή ρουτίνα των αστροναυτών η άσκηση, διάρκειας έως δύο ωρών. Μπορεί να περιλαμβάνει τρέξιμο σε διάδρομο ή ασκήσεις αντίστασης με λάστιχα, ώστε να προληφθεί όσο είναι δυνατόν η μυϊκή απώλεια. Στη μακρά παραμονή είναι και πιο τακτικές οι επαφές με την ομάδα ψυχολογικής υποστήριξης στη Γη. Ο κ. Γολέμης εξηγεί ότι η έλλειψη εξωγενών ερεθισμάτων και το βαρύ εργασιακό πρόγραμμα που έχει ένας αστροναύτης στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό μπορεί να επιδράσουν στην απόδοση, να καταστήσουν κάποιον πιο επιρρεπή σε λάθη ή να αυξήσουν τον χρόνο που απαιτείται για να εκτελέσει κάποιες ενέργειες. Η αποφόρτιση είναι απαραίτητη.
Η επιστροφή στη Γη ακολουθείται από μια περίοδο προσαρμογής. «Το σώμα μας στο Διάστημα προσαρμόζεται και αναπτύσσει νέα μοντέλα κίνησης χωρίς βαρύτητα, οπότε όταν εκτίθεται εκ νέου στη βαρύτητα αυτό είναι ένα μικρό σοκ», σχολιάζει ο κ. Γολέμης. «Συνοδεύουμε τους αστροναύτες και τους παρακολουθούμε από τη στιγμή της προσθαλάσσωσης μέχρι λίγες εβδομάδες μετά. Μπορεί να έχουν απώλεια ισορροπίας, δυσκολίες στη βάδιση. Ενα ερώτημα που μας απασχολεί είναι πότε θα μπορέσουν να οδηγήσουν ξανά. Βάζουμε αυτή την προθεσμία στις δύο με τρεις εβδομάδες και εξετάζουμε εάν είναι εφικτό να συμβεί και νωρίτερα».
Ενδελεχή τεστ
Οι αστροναύτες υποβάλλονται ξανά σε ενδελεχή ιατρικά τεστ. Η περίοδος της αποκατάστασης έπειτα από μια βραχύβια αποστολή διαρκεί περίπου δύο εβδομάδες, ενώ έπειτα από μακροχρόνια παραμονή στο Διάστημα μπορεί να ξεπεράσει τις τρεις εβδομάδες.
Επιπτώσεις παρατηρούνται και στο ανοσοποιητικό σύστημα, οπότε ένας αστροναύτης είναι συνήθως πιο ευπαθής σε λοιμώξεις όταν βρεθεί ξανά στη Γη. Πριν από μια αποστολή οι αστροναύτες ακολουθούν μια περίοδο καραντίνας, ενώ κάτι αντίστοιχο –χωρίς τους ίδιους αυστηρούς περιορισμούς– συμβαίνει και με την επιστροφή τους.
Η προσοχή, πάντως, των ομάδων υποστήριξης δεν στρέφεται μόνο προς τους αστροναύτες, αλλά και στους οικείους τους πίσω στη Γη. «Προετοιμάζονται και οι οικογένειες για το ενδεχόμενο μιας παράτασης. Το έχουν στο μυαλό τους, γίνεται μια προεργασία», υπογραμμίζει ο κ. Γολέμης. «Γνωρίζουν ότι υπάρχει μια μικρή πιθανότητα ο άνθρωπός τους να αργήσει να γυρίσει».
