Kathimerini.gr
Δημήτρης Αθηνάκης
Είχε ήδη φανεί απ’ όσα έλεγαν τα στελέχη της διοργανώτριας αρχής, αλλά έγινε ακόμα πιο ξεκάθαρο στην τελετή έναρξης: οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Παρισιού θα προσπαθούσαν με κάθε πρόσφορο μέσο να σπάσουν τα ταμπού που κατατρύχουν τις κοινωνίες του πλανήτη. Η λόγω και έργω liberté στην έκφραση, η égalité σε κάθε επίπεδο και η fraternité στους αδύναμους και τους κατατρεγμένους ήταν οι πυλώνες της διοργάνωσης.
Η τελετή έναρξης του Τομά Ζολί ήταν χαρακτηριστική όλων των παραπάνω, μεταφέροντας τα επαναστατικά μηνύματα της Γαλλίας του 1789 στο εδώ-και-τώρα, με τον τρόπο που η ελευθερία, η ισότητα και η αδελφότητα εκφράζονται σήμερα, παρ’ όλες τις χιουμοριστικές υπερβολές που μπορεί να υιοθέτησε ο καλλιτεχνικός διευθυντής των τελετών της παρισινής ολυμπιάδας.
Ο Διόνυσος, οι drag queens, τα μη δυαδικά άτομα, η αυτοδιάθεση σώματος, η ελευθερία της έκφρασης φύλου, σεξουαλικότητας και προσωπικότητας παρέλασαν ενώπιον των –έκπληκτων συχνά– θεατών όπου Γης, σηματοδοτώντας τον μετανεοτερικό 21ο αιώνα που δεν ορρωδεί προ ουδενός, πόσο μάλλον προ των παραδεδομένων αξιών και των στερεοτύπων.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Παρισιού σήμαναν τη νέα εποχή των μεγάλων διοργανώσεων. Εδωσαν βήμα στους πραγματικούς ινφλουένσερ –τους ελίτ αθλητές του κόσμου– για να επηρεάσουν το κοινό και, γιατί όχι, να το εκπαιδεύσουν στη σύγχρονη εκδοχή των liberté – égalité – fraternité.
Το… κατά λάθος πρότυπο
Η Ιμάνε Κελίφ. (©AP Photo/Vadim Ghirda)
Ορισμένες φορές, αυτό έγινε ακούσια, όπως στην περίπτωση της Αλγερινής πυγμάχου Ιμάνε Κελίφ, η οποία έγινε φορέας της ορατότητας των διαφυλικών ατόμων.
Βέβαια, χρειάστηκε να δεχθεί φοβικούς τόνους λάσπης και κακοποιητικού λόγου, να της αποδοθούν ταυτότητες και προσδιορισμοί που δεν διαθέτει, να αντιμετωπίσει fake news και να αποδυθεί σε αγώνα να αποδείξει ότι είναι γυναίκα. Κι όμως, παρ’ όλη την πολιτική και διαδικτυακή χολή, η Ιμάνε Κελίφ έδωσε γροθιά στην αμφισβήτηση. Και πήρε το χρυσό μετάλλιο. Και η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή δεν την αμφισβήτησε ούτε λεπτό.
Η ΔΟΕ, όπως και Εθνική Ολυμπιακή Επιτροπή του Παρισιού, διαλαλούσαν με κάθε τρόπο ότι η Ολυμπιάδα του 2024 θα ήταν η πρώτη με την απόλυτη ισότητα στη συμμετοχή ανδρών και γυναικών. «Αν δεν υπήρχαν οι ακτιβίστριες και άλλες τολμηρές, φιλόδοξες και ταλαντούχες γυναίκες, θα χάναμε τον μισό από τον ενθουσιασμό που παράγει ο αθλητισμός σήμερα. Οι γυναίκες έχουν παλέψει σκληρά για μια θέση στον κόσμο του αθλητισμού, κάνοντας τη νίκη τους ακόμα πιο γλυκιά. Αλλά η ανισότητα εξακολουθεί να υπάρχει, επομένως η μάχη συνεχίζεται», αναφέρει η επίσημη ιστοσελίδα των Ολυμπιακών Αγώνων, σε δημοσίευμα που ανατρέχει στις αθλήτριες που δεν έσκυψαν το κεφάλι – από τις… μηδέν γυναίκες που συμμετείχαν στους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες της νέας εποχής, στην Αθήνα το 1896, και τις μόλις 22 γυναίκες της Ολυμπιάδας του 1900 στο Παρίσι έως σήμερα, στις 5.500.
Ετερο δημοσίευμα της ΔΟΕ συμπληρώνει ότι «ενώ ίσος αριθμός γυναικών και ανδρών θα αγωνιστούν στο Παρίσι 2024, εξακολουθεί να υπάρχει πραγματικό χάσμα μεταξύ των φύλων σε όλους τους ηγετικούς ρόλους στους Ολυμπιακούς Αγώνες, όπως αυτός της αρχηγού της αποστολής, της διαιτητού και της προπονήτριας. Στο Τόκιο 2020, μόνο το 13% των προπονητών ήταν γυναίκες και το 10% στο Πεκίνο 2022».
Πού είναι οι γυναίκες προπονήτριες
H Τζανέθ Τζεπκοσγκέι. (©AP Photo/Yves Logghe)
Στη διοργάνωση που έριξε αυλαία την περασμένη Κυριακή, η δημοφιλής Κενυάτισσα Τζανέθ Τζεπκοσγκέι –η δρομέας μεσαίων αποστάσεων που κέρδισε χρυσό στα 800 μέτρα στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα της Οσάκα το 2007 και είδωλο της κενυατικής πάλαι ποτέ διαλαμψάσης αθλητικής εποχής– έδειξε έναν δρόμο.
Εχοντας κερδίσει το Diamond League το 2010 στη Σαγκάη, η Τζανέθ Τζεπκοσγκέι κρέμασε τα παπούτσια της το 2015 λόγω τραυματισμού, αλλά δεν το έβαλε κάτω. Εγινε η ηγέτις της ομάδας των προσφύγων της παρισινής Ολυμπιάδας, συνοδεύοντας αθλήτρια των 800 μέτρων γυναικών, ενώ, όπως γράφει το UN Women, οντότητα του ΟΗΕ για την ισότητα των φύλων και την ενδυνάμωση των γυναικών, θα συνοδεύσει την προσφυγική ομάδα στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Στίβου U20 στο Περού. Εξάλλου, εδώ και δύο χρόνια είναι η επικεφαλής προπονήτρια της ομάδας με έδρα την Κακούμα, έναν προσφυγικό καταυλισμό στην Κένυα, ο οποίος φιλοξενεί περισσότερους από 700.000 πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο από περισσότερες από 20 χώρες, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.
Οπως λέει η ίδια, παρά την αρχική αρνητική αντίδραση από μητέρες που δεν επέτρεπαν στις κόρες τους να συμμετάσχουν σε προπονήσεις «επειδή έτσι δεν θα έκαναν μωρά»· παρά τα πολιτισμικά ταμπού· παρά τα περιστατικά εκμετάλλευσης των γυναικών από άνδρες προπονητές· παρά τη στερεοτυπική αντίδραση των χορηγών σε αθλήτριες που αποφασίζουν να γίνουν μητέρες, η Τζανέθ Τζεπκοσγκέι καλεί τις πρώην αθλήτριες να βοηθήσουν και να καθοδηγήσουν τη νέα γενιά.
Με το παιδί στις προπονήσεις και στο βάθρο
Η Κλαρίς Αγκμπενιένου. (©REUTERS/Arlette Bashizi)
Ειδικά για το ζήτημα της μητρότητας και της πάλης των γυναικών όχι μόνο να μην αντιμετωπίζουν κακοποιητικές, στερεοτυπικές συμπεριφορές, αλλά και να επαναφέρουν τη φυσική τους κατάσταση στα επίπεδα της παγκόσμιας ελίτ των αθλητών, πρωτοπόρος στην Ολυμπιάδα του Παρισιού φάνηκε η Γαλλίδα τζουντόκα, Κλαρίς Αγκμπενιένου, που κέρδισε χάλκινο μετάλλιο στην κατηγορία της.
Η 31 ετών αθλήτρια, που γεννήθηκε πρόωρα στη Ρεν της Βρετάνης, έχοντας υποβληθεί σε σοβαρή χειρουργική επέμβαση στους νεφρούς ως μωρό και βρισκόταν σε κώμα, δεν έκρυψε τη μητρότητά της ούτε λεπτό· πήγαινε διαρκώς στις προπονήσεις με το παιδί της και, όταν ήταν να της απονεμηθεί το μετάλλιο στην κάτω των 63 κιλών κατηγορία του τζούντο γυναικών, σήκωσε ψηλά την κόρη της, Ατένα, κάνοντας τα γαλλικά πλήθη να παραληρούν για τη σούπερ σταρ και κουλ αθλήτρια της χώρας τους, εξάκις παγκόσμια πρωταθλήτρια.
«Θέλω οι αθλήτριες που έρχονται ύστερα από μένα να νιώθουν ελεύθερες και αποδεκτές, να σπάνε ταμπού για να αλλάξουν νοοτροπίες και να αλλάξουν τους κανόνες. Μπορούμε να έχουμε μια ζωή ως γυναίκες, μητέρες και πρωταθλήτριες ταυτόχρονα», είχε πει στον Le Parisien προ των Ολυμπιακών Αγώνων της γαλλικής πρωτεύουσας.
Η έμμηνος ρύση έξω από την ντουλάπα
Η Εβα Σβόμποντα. (©AP Photo/Bernat Armangue)
Στο ίδιο πλαίσιο, το ζήτημα της εμμήνου ρύσεως βγήκε και αυτό… από την ντουλάπα με τα ταμπού και τις φοβίες. Η αρχή, βέβαια, είχε γίνει στην Ολυμπιάδα του Ρίο το 2016, με την Κινέζα κολυμβήτρια Φου Γουανχούι, όπου είχε δηλώσει στο κινεζικό κανάλι CCTV μετά τον ανεπιτυχή τελικό της μεικτής σκυταλοδρομίας γυναικών 4×100 μ.: «Η αλήθεια είναι ότι η περίοδός μου ξεκίνησε χθες το απόγευμα. Γι’ αυτό νιώθω πολύ αδύναμη και κουρασμένη, αλλά αυτό δεν είναι δικαιολογία. Αλλά, τελικά, απλώς δεν κολύμπησα πολύ καλά». Τη δήλωσή της αυτή έλαβε ως αφορμή και όχημα ορατότητας η Γιαπωνέζα ολυμπιονίκης κολυμβήτρια Ιτο Χανάε, συνασπίζοντας ολυμπιονίκες όπως η τέσσερις φορές χρυσή ολυμπιονίκης της πάλης Ιτσο Καόρι, οι τζουντόκα Νομούρα Τανταχίρο και Ινούε Κοσέι και η πρωταθλήτρια της σφυροβολίας Μουροφάσι Κότζι.
Αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι κάτι παρόμοιο είχε συμβεί με την Ισραηλινή μαραθωνοδρόμο Λόνα Τσεμτάι Σάλπετερ στο Τόκιο 2020, όπου εγκατέλειψε τον αγώνα επειδή είχε κράμπες περιόδου.
Στο Παρίσι φέτος, η Πολωνή σπρίντερ Εβα Σβόμποντα, αφού είχε προκριθεί στον ημιτελικό 100 μ. γυναικών, δήλωσε στην πολωνική τηλεόραση: «Είμαι στην πρώτη μέρα “αυτών των ημερών”, οπότε νιώθω κουρασμένη και νευρική. Εχω περίοδο, θα τα πούμε αύριο». Λίγο αργότερα, σε δεύτερη συνέντευξη, επέμεινε στο θέμα χωρίς προσχήματα: «Εχω περίοδο και είναι μια ιδιαίτερα δύσκολη στιγμή για μένα αυτόν τον μήνα. Ωστόσο, δεν θα αποδώσω την πιο αδύναμη απόδοσή μου σε αυτό».
Η 26χρονη συμπατριώτισσά της, Νατάλια Κάτσμαρεκ, με πολλά μετάλλια και παγκόσμια πρωταθλήματα στα 400 μ., συμμετείχε σε καμπάνια εταιρείας που ειδικεύεται σε προϊόντα της εμμήνου ρύσεως, υπό τον τίτλο «It’s a new period». Το ίδιο έκανε και η Βρετανίδα αθλήτρια Τζάσμιν Σόγιερς, πρωταθλήτρια του μήκους, η οποία εμφανίστηκε σε διαφημιστική καμπάνια στα γήπεδα της παρισινής Ολυμπιάδας.
Τα λόγια και οι δράσεις αυτών των γυναικών και, μάλιστα, από ένα τόσο παγκόσμιο βήμα, όπως είναι μια Ολυμπιάδα, ταράζουν φοβίες και παραδεδομένες αντιλήψεις, ενθαρρύνοντας άλλες γυναίκες να μη φοβούνται να μιλούν «γι’ αυτές τις μέρες». Η αίσθηση που έχουν προκαλέσει οι δημόσιες δηλώσεις τους, άλλωστε, επιβεβαιώνει του λόγου το ασφαλές.
Οχι άλλους… ζωντανούς σκελετούς
Η Γιάνια Γκάρνμπρετ. (©REUTERS/Chrisophe Ena)
Και οι διατροφικές διαταραχές, πάντως, άρχισαν να αποκτούν σημαίνουσα ορατότητα στους φετινούς Ολυμπιακούς Αγώνες. Και πάλι μία γυναίκα, η 25χρονη Σλοβένα –οκτάκις παγκόσμια πρωταθλήτρια και χρυσή ολυμπιονίκης αναρριχήτρια– Γιάνια Γκάρνμπρετ, αποφάσισε να το πάρει πάνω της όταν άκουσε νεαρές αθλήτριες να συζητούν πώς θα έχαναν βάρος. Και άρχισε να δημοσιεύει εντατικά αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. «Θέλουμε να μεγαλώσουμε την επόμενη γενιά σκελετών;» αναρωτιόταν.
«Αποφάσισα να μιλήσω γι’ αυτό, αφού αποτελεί ταμπού στον κόσμο της αναρρίχησης», είχε πει στο Associated Press ενόψει των Ολυμπιακών Αγώνων του Παρισιού. «Ολοι το γνωρίζουν και όλοι μιλούν ο ένας πίσω από την πλάτη του άλλου. Ολοι λοιπόν μιλούσαν, αλλά κανείς δεν το είπε δημοσίως».
Οι διατροφικές διαταραχές και το μήνυμα της Γιάνια Γκάρνμπρετ ανησύχησαν τη διοργανώτρια αρχή της παρισινής Ολυμπιάδας, η οποία, για πρώτη φορά, θέσπισε ειδική διαδικασία ελέγχου για αναρριχητές, που αναζητεί σημάδια διατροφικών διαταραχών και παρόμοια προβλήματα υγείας.
Και η Διεθνής Ομοσπονδία Αθλητικής Αναρρίχησης δήλωσε, σύμφωνα με το Associated Press, ότι ανέλαβε δράση για να προστατεύσει τους αθλητές από τις συνέπειες στην υγεία που σχετίζονται με τη χαμηλή ενέργεια και το «Σύνδρομο Σχετικής Eλλειψης Ενέργειας(REDs)» στον αθλητισμό, σύνδρομο που αναγνωρίζεται από τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή.
Το παράδειγμα, πάντως, της Σλοβένας αναρριχήτριας ακολούθησε και η Αμερικανίδα συναθλήτριά της Μελίνα Κοστάντζα, που είχε δημοσιεύσει στο Instagram τη δική της μάχη με τις διατροφικές διαταραχές, λέγοντας ότι πίστευε ότι ο μοναδικός τρόπος για να πετύχει τους στόχους της ήταν «μέσω της θυσίας, που σήμαινε να ωθήσω τον εαυτό μου σε ψυχικά, σωματικά και συναισθηματικά επίπεδα, τα οποία γνώριζα ότι ήταν μη βιώσιμα». «Επέτρεψα στον εαυτό μου να πιστέψει ότι η αριστεία απαιτούσε πείνα και αγνόησα τα προειδοποιητικά σημάδια από το μυαλό και το σώμα μου», έγραψε. «Ο πόνος και η πείνα που υπέμεινα έμοιαζαν με παράσημα τιμής».
Δεν επαρκεί η φυσική ισορροπία
H Σάνι Τσόι. (©AP Photo/Frank Franklin)
Και, βεβαίως, φτάνουμε στο ταμπού της ψυχικής υγείας. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες που μόλις έσβησαν τα φώτα τους, τον δημόσιο λόγο για το εν λόγω ζήτημα πήρε η πρώτη Αμερικανίδα breakdancer που συμμετείχε στο Παρίσι 2024, η 36χρονη Σάνι Τσόι. Η ίδια είχε δηλώσει στο NBC ότι αυτό που φέρνει τα πάνω κάτω δεν έχει καμία σχέση με τη φυσική κατάσταση: είναι τα συναισθηματικά βήματα που έχει κάνει μέσω της ψυχοθεραπείας.
«Ηξερα ότι μπορώ να παίξω, έπρεπε να αντιμετωπίσω τις ανησυχίες μου για την ψυχική υγεία. Μπόρεσα πραγματικά να αφιερώσω χρόνο για να αντιμετωπίσω επιτέλους τα προβλήματα αντί να τα κρύβω κάτω από το χαλί και να συνεχίζω», ήταν τα λόγια της αθλήτριας που αποκάλυψε ότι οι ψυχικές διαταραχές ήταν ταμπού εντός της οικογένειάς της.
Είναι μία ακόμα στη χορεία των αθλητών και των αθλητριών που προσπαθούν να χαρίσουν ορατότητα στα ζητήματα της ψυχικής υγείας, που ακόμα και σήμερα, τόσα χρόνια μετά την «κανονικοποίηση» της ψυχοθεραπείας και της ψυχανάλυσης και της λήψης φαρμακευτικής αγωγής, αποτελεί ταμπού και κλειδαμπαρώνεται στην ντουλάπα με τις ντροπές. Το 2021, όπως γράφει το NBC, η τενίστρια Ναόμι Οσάκα αποχώρησε από το Γαλλικό Οπεν, επικαλούμενη το άγχος για συνεντεύξεις στα μέσα ενημέρωσης και «μακρές περιόδους κατάθλιψης». Την ίδια χρονιά, η Σιμόν Μπάιλς αποχώρησε από τους τελικούς της γυμναστικής της ομάδας γυναικών των ΗΠΑ στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο, λέγοντας ότι ένιωθε πως «έχει το βάρος του κόσμου» στους ώμους της. Ο βετεράνος ολυμπιονίκης της κολύμβησης Μάικλ Φελπς έχει επίσης μιλήσει για την κατάθλιψη από την οποία υπέφερε.
Φέτος, πάντως, το αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυο συνομίλησε με αθλητές και αθλήτριες των ΗΠΑ που συμμετείχαν στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού. Η καλλιτεχνική κολυμβήτρια Μεγκούμι Φιλντ είπε ότι η ομάδα της συγχρονισμένης κολύμβησης συνεργάζεται με έναν προπονητή σχετικά με την ψυχική πτυχή του αθλήματός τους, κάτι που βοηθά την ομάδα να παραμείνει συγκεντρωμένη. Από την άλλη, η αναρριχήτρια Μπρουκ Ραμπούτου δήλωσε ότι «έχει επικεντρωθεί πολύ στην πνευματική προπόνηση τα τελευταία χρόνια», συμπληρώνοντας ότι θέλει κάποια μέρα να μεταπηδήσει στον τομέα της ψυχικής υγείας για να βοηθήσει άλλους αθλητές και αθλήτριες.
