Για το Κυπριακό και την ΑΟΖ, μιλάει στην «Κ» ο πρώην Τ/κ ηγέτης Μεχμέτ Αλί Ταλάτ, τονίζοντας ότι η πολιτική ισότητα είναι η κόκκινη γραμμή, η πραγματική ασφάλεια και χωρίς αυτή η λύση δεν έχει σημασία. Σημειώνει ακόμα ότι σήμερα, οι Τ/κ δεν πρόκειται να αποδεχθούν μόνο ένα χρηματικό ποσό ως μερίδιο στο φυσικό αέριο αλλά διεκδικούν εκπροσώπηση στη διαχείρισή του. Ο κ. Ταλάτ υποδεικνύει ότι η Τουρκία στο Άφριν, δεν ήταν εγγυήτρια ούτε είχε δικαίωμα επέμβασης και σε περίπτωση που οι Τ/κ αντιμετωπίσουν πραγματικό κίνδυνο η Τουρκία θα παρέμβει είτε είναι είτε όχι εγγυήτρια.
–Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρίσκεται το ζήτημα των υδρογονανθράκων. Είναι εφικτός ο έλεγχος και περιορισμός της έντασης στο άμεσο μέλλον;
–Προβλέπω ότι η ένταση θα περιοριστεί, διότι σε προβληματικές περιοχές οι εταιρίες δεν πραγματοποιούν γεωτρήσεις. Οι τελευταίες εξελίξεις σχετικά με την ΕΝΙ έριξαν φως σε αυτήν την πραγματικότητα. Προσωπικά γνωρίζω και το παρασκήνιο της υπόθεσης. Η ιταλική ΕΝΙ αναζήτησε συμβιβασμό ανάμεσα στις δύο πλευρές.
–Με τον όρο «δύο πλευρές» σε ποιους αναφέρεστε;
–Στην τ/κ πλευρά και την ε/κ πλευρά. Φυσικά, στην όλη υπόθεση εμπλέκεται και η Τουρκία. Η Ιταλία αρχικά απευθύνθηκε στην Τουρκία. Η ε/κ πλευρά απέρριψε έναν συμβιβασμό τέτοιου είδος. Γι’ αυτό άλλωστε τον λόγο η ιταλική εταιρία αποχώρησε από την κυπριακή ΑΟΖ. Αυτή η εξέλιξη αφορά και τις άλλες διεθνείς εταιρίες. Επίσης, εκτιμώ ότι η ε/κ πλευρά δεν πρόκειται να βρει μεγάλη υποστήριξη στην διεθνή κοινότητα. Γι’ αυτό αναμένω τον περιορισμό της έντασης. Ωστόσο, αυτές οι εξελίξεις θα προκαλέσουν μόνιμες ζημιές στον άξονα ε/κ και τ/κ πλευράς, Τουρκίας και Ελλάδας. Το κομμάτι εκείνο της τ/κ κοινότητας που υποστηρίζει την ομοσπονδιακή λύση διεκδικεί μερίδιο σε όλους τους φυσικούς πόρους του νησιού. Ο κ. Αναστασιάδης αναφέρεται στη συμφωνία στην οποία καταλήξαμε εγώ και ο κ. Χριστόφιας. Ποια ήταν εκείνη η συμφωνία; Η εξουσία για την εξόρυξη και εκμετάλλευση των φυσικών πόρων ανήκει στην ομόσπονδη κυβέρνηση. Αυτό το είχαν αποδεχθεί και οι δύο πλευρές. Ο κ. Αναστασιάδης, ο οποίος αναφέρεται σε αυτή τη συμφωνία, δεν μας εξηγεί τον τρόπο με τον οποίο θα υλοποιηθεί αυτό το σχέδιο.
–Τον Οκτώβριο, ExxonMobil και Qatar Petroleum ξεκινούν νέες έρευνες στο τεμάχιο 10. Τι θα μπορούσαν να κάνουν οι δύο πλευρές για να προλάβουν ενδεχόμενη νέα ένταση;
–Με τον κ. Χριστόφια είχαμε καταλήξει στην εξής συμφωνία: Οι φυσικοί πόροι είναι υπό τον έλεγχο της ομόσπονδης κυβέρνησης, περιλαμβανομένου και των υδάτινων και του νερό από την Τουρκία. Βάσει της συμφωνίας υπάρχουν δύο επιλογές: Εφαρμογή της σε περίπτωση άμεσης λύσης ή στην περίπτωση που δεν αναμένουμε άμεσα τη λύση να συζητήσουμε το ζήτημα του φυσικού αερίου, πρώτα σε επίπεδο ηγετών και στην συνέχεια σε επίπεδο μιας επιτροπής που θα δημιουργηθεί. Έτσι, δύναται να εκπονηθεί ένα σχέδιο δράσης, το οποίο θα εγκρίνουν οι ηγέτες. Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να σας υπενθυμίσω ότι ο κ. Χριστόφιας είχε επισημάνει ότι οι Τ/κ θα επωφελούνταν από το φυσικό αέριο ακόμη και σε περίπτωση που δεν εξασφαλιζόταν η λύση του Κυπριακού. Σήμερα, οι Τ/κ δεν πρόκειται να αποδεχθούν μόνο ένα χρηματικό ποσό για το μερίδιό τους στο φυσικό αέριο αλλά διεκδικούν εκπροσώπηση, πράγμα που δεν αποδέχεται η ε/κ πλευρά.
–Σε περίπτωση που δεν γίνουν βήματα για να ελεγχθεί η ένταση, ποιες θα είναι οι επόμενες κινήσεις της τουρκικής πλευράς;
–Λαμβάνοντας υπόψη τις τελευταίες εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και την ένταση στις σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ, επισημαίνω ότι «έχει μαυρίσει το μάτι της Τουρκίας». Αυτό με προβληματίζει.
–Δηλαδή εννοείτε ότι η Τουρκία είναι προετοιμασμένη για κάθε είδους ενδεχόμενο;
–Ναι, αυτή είναι η εκτίμησή μου. Ο τουρκικός λαός έχει σχηματίσει την άποψη ότι δεν έχει κανέναν φίλο.
–Στην ε/κ πλευρά επικρατεί η άποψη ότι το τεμάχιο 10 και λόγω Exxon δεν θα κινητοποιήσει την Τουρκία και δεν θα προκληθεί ένταση παρόμοια με του 3. Τι λέτε;
–Πρόκειται για πολύ λανθασμένη εκτίμηση. Η Τουρκία δηλώνει: «Υπερασπίζομαι τα δικαιώματα των Τ/κ». Τα δικαιώματα των Τ/κ είναι παντού. Για ποιο λόγο να μην υπάρχουν και στο τεμάχιο 10; Η ε/κ πλευρά θα μπορούσε να προτείνει στην τ/κ Δεξιά καταμερισμό των περιοχών. Ο κ. Αναστασιάδης δήλωσε κάτι παρόμοιο. Εγώ προσωπικά, αλλά και ο κ. Ακιντζί και οι υποστηρικτές της ομοσπονδιακής λύσης δεν πρόκειται να αποδεχθούμε κάτι τέτοιο.
Συνομιλίες με παρέμβαση Αθήνας-Άγκυρας
–Η επανέναρξη των συνομιλιών φαίνεται να αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα. Πώς θα επιτευχθεί αυτός ο στόχος;
–Προσωπικά έχω ήδη δηλώσει ότι η επανέναρξη των συνομιλιών θα είναι μια ιδιαίτερα δύσκολη υπόθεση. Είχα προτείνει το εξής: Λύση μέχρι το τέλος του 2016. Αν όχι, παγώνουν οι συνομιλίες, ολοκληρώνονται οι εκλογές στην νότια Κύπρο και συνεχίζουμε αμέσως μετά τις εκλογές. Ωστόσο, οι εξελίξεις ήταν διαφορετικές. Είχαμε το ναυάγιο του Κραν Μοντάνα. Τώρα, το συμμάζεμα της όλης κατάστασης δεν είναι εύκολη υπόθεση. Σήμερα πλέον, οι ΗΠΑ και η Βρετανία δεν έχουν μεγάλη ισχύ στο Κυπριακό, κυρίως σε ό,τι αφορά τις σχέσεις τους με την Τουρκία. Και η επιρροή του ΟΗΕ είναι περιορισμένη. Γι’ αυτό, η επανέναρξη των συνομιλιών θα μπορούσε να δρομολογηθεί μόνο με βάση την προσπάθεια εκείνων των δυνάμεων οι οποίες επιθυμούν μια τέτοια εξέλιξη. Για παράδειγμα, Τουρκία και Ελλάδα θα μπορούσαν να συναντηθούν και να συζητήσουν την εν λόγω προοπτική ή ας την συζητήσουν οι δύο ηγέτες. Σε κάθε περίπτωση η πραγματικότητα είναι μία και μοναδική: Η σημερινή ηγεσία της τ/κ πλευράς δεν συμφωνεί για τη συνέχιση των συνομιλιών από το σημείο που διακόπηκαν. Η τ/κ πλευρά ζητάει χρονοδιάγραμμα, σχέδιο, κάποια προσυμφωνημένα στοιχεία πριν από την επανέναρξη κ.ά. Με βάση αυτά τα δεδομένα οδηγούμαστε σε δύο ενδεχόμενα: Είτε δεν θα ξεκινήσουν οι συνομιλίες για ένα χρονικό διάστημα ακόμη είτε θα γίνουν κάποια βήματα. Υπάρχει όμως και ένα άλλο ενδεχόμενο: Σε περίπτωση που η ε/κ πλευρά καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι συνομιλίες είναι αναγκαίες για το ζήτημα του φυσικού αερίου, τότε ενδέχεται να αλλάξουν τα δεδομένα. Έχω την εντύπωση ότι οι τελευταίες εξελίξεις μας προϊδεάζουν για μια τέτοια εξέλιξη.
–Χρονοδιάγραμμα, επιδιαιτησία κ.λπ., ο κ. Αναστασιάδης, λογικό δεν είναι να διερωτάται γιατί να αποδεχθεί συνομιλίες με τέτοιους όρους που θα οδηγήσουν ενδεχομένως σε ένα νέο «όχι» της ε/κ πλευράς και ένα «ναι» της τ/κ πλευράς, εξέλιξη που ενδεχομένως να οδηγήσει σε αναγνώριση της «ΤΔΒΚ»;
–Πρόκειται για ένα βάσιμο προβληματισμό. Ωστόσο, δεν υπάρχει νόημα για να συνεχιστούν οι συνομιλίες από το σημείο που διακόπηκαν. Για πόσο ακόμη θα συνεχίσουμε, από τη στιγμή που ο Αναστασιάδης απορρίπτει την πολιτική ισότητα και την εκ περιτροπής προεδρία, που είχε αποδεχθεί ο Χριστόφιας, ενώ ταυτόχρονα ζητάει ως αντάλλαγμα την κατάργηση των εγγυήσεων. Πώς θα ξεκινήσουν οι συνομιλίες με αυτά τα δεδομένα; Αυτό με προβληματίζει, και δεν έχω συγκεκριμένη απάντηση.
Η Τουρκία θα παρέμβει
–Ποιος μπορεί να είναι ο καταλύτης για την πολιτική ισότητας που θέλει η τ/κ πλευρά και την άρση των εγγυήσεων που ζητά η ε/κ;
–Προσωπικά, πλέον, δεν πιστεύω ότι όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα στον σύγχρονο κόσμο έχουν ουσιαστική σημασία αιτήματα όπως το «να παραμείνει ο τουρκικός στρατός» ή «άρση μονομερούς δικαιώματος επέμβασης» κ.ο.κ. Στο σύγχρονο κόσμο οι εξελίξεις μιλούν από μόνες τους. Στο Άφριν, η Τουρκία ήταν εγγυήτρια δύναμη ή είχε δικαίωμα επέμβασης; Και στην περίπτωση της Κύπρου, σε περίπτωση που οι Τ/κ αντιμετωπίσουν πραγματικό κίνδυνο η Τουρκία θα επέμβει.
–Εννοείτε, ανεξαρτήτως αν είναι ή όχι εγγυήτρια δύναμη;
–Ναι. Όμως μόνο σε περίπτωση που υπάρχει πραγματικός κίνδυνος. Πρώτα από όλα, σε μια τέτοια περίπτωση το τ/κ συνιστών κράτος θα κάνει έκκληση για βοήθεια. Πώς να μην έρθει η Τουρκία ή ποιος θα την εμποδίσει; Γι’ αυτό τονίζω ότι έχει μεγάλη σημασία η ειλικρίνεια του κ. Αναστασιάδη. Πιστεύει στη λύση; Ας αποδεχθεί την πολιτική ισότητα –αποτελεσματική εκπροσώπηση των Τ/κ σε όλα τα επίπεδα της ομοσπονδίας. Αν όχι, ας μη συζητήσουμε τη λύση. Η πολιτική ισότητα είναι η κόκκινη γραμμή, η πραγματική ασφάλεια. Δίχως αυτήν η λύση δεν θα έχει σημασία.
Τα απαισιόδοξα σενάρια για το Κυπριακό
–Σε περίπτωση που δεν βρεθούν συμβιβαστικές φόρμουλες, θα αναμένουμε τις «προεδρικές εκλογές» του 2020, για νέες εξελίξεις στο Κυπριακό;
–Δεν το γνωρίζω. Το Κυπριακό πρέπει να λυθεί σε κάθε περίπτωση.
–Θα μπορούσε να έρθει στο προσκήνιο το ενδεχόμενο του «βελούδινου διαζυγίου» τύπου π.χ. Τσεχοσλοβακίας;
–Αν είναι να συνεχίσουμε με αυτόν τρόπο, ας συμβεί αυτό, όμως με τον εξής τρόπο: Επανένωση υπό την κοινή σκέπη της Ε.Ε. σε περίπτωση που το αποδεχθεί η ε/κ και η τ/κ πλευρά. Και αυτό είναι μια λύση. Ωστόσο, δεν τη θεωρώ εφικτή, επειδή η ε/κ πλευρά δεν πρόκειται να την αποδεχθεί. Η ε/κ πλευρά ενδέχεται να επιλέξει τη συνέχιση του κατεστημένου.
