Μάνος Καραγιάννης
Η αναβολή της επίσκεψης Ερντογάν στην Ουάσιγκτον καταδεικνύει το πραγματικό επίπεδο των αμερικανοτουρκικών σχέσεων. Παρά την πρόσφατη επίθεση φιλίας της τουρκικής ηγεσίας, η Αγκυρα έχει πλέον περισσότερους εχθρούς από φίλους στην αμερικανική πρωτεύουσα. Το πρόβλημα δεν έγκειται μόνο στη σταδιακή αυτονόμηση της τουρκικής διπλωματίας από τις στρατηγικές επιλογές των ΗΠΑ. Οι στενές σχέσεις της Αγκυρας με τη Μόσχα και την Τεχεράνη δημιουργούν προβληματισμό στην Ουάσιγκτον, αλλά δεν συνιστούν παραβίαση κόκκινης γραμμής για έναν σημαντικό λόγο. Η Τουρκία έχει πείσει ότι δύναται να προσφέρει πολύτιμες υπηρεσίες διαμεσολάβησης ανάμεσα στην εξουθενωμένη από τους πολέμους Δύση και στις αναθεωρητικές δυνάμεις της Ευρασίας.
Αυτό που πραγματικά δηλητηριάζει τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις είναι ο εναγκαλισμός του καθεστώτος Ερντογάν με τη Χαμάς. Δικαίως, η ισλαμιστική οργάνωση αντιμετωπίζεται από το αμερικανικό πολιτικό κατεστημένο ως μια τρομοκρατική οντότητα που επιδιώκει την καταστροφή του Ισραήλ. Η σκληρή αντιισραηλινή και ενίοτε αντισημιτική ρητορική της τουρκικής ηγεσίας προκαλεί οργή και αγανάκτηση στα μέλη του Κογκρέσου. Η υπεράσπιση του Ισραήλ είναι βασικός πυλώνας της αμερικανικής διπλωματίας στη Μέση Ανατολή και δεν αμφισβητείται από κανένα σοβαρό πολιτικό πρόσωπο. Παρά το γεγονός ότι ασκείται αυξανόμενη κριτική στα αμερικανικά ΜΜΕ προς την κυβέρνηση Νετανιάχου, η αντιισραηλινή στάση της Τουρκίας δεν μπορεί να γίνει άλλο ανεκτή.
Στην πραγματικότητα, η Αγκυρα προσπαθεί να πατήσει σε δύο βάρκες ταυτόχρονα. Από τη μία, κάνει μια προσπάθεια να βελτιώσει τη σχέση της με την Ουάσιγκτον για να προμηθευτεί αμερικανικά μαχητικά αεροσκάφη. Από την άλλη, το καθεστώς Ερντογάν δεν θέλει να αποκηρύξει τη Χαμάς που διαθέτει ισχυρά ερείσματα στην παλαιστινιακή κοινωνία. Αυτή η άσκηση διπλωματικής ισορροπίας γίνεται ολοένα και δυσκολότερη, αφού η Αγκυρα έμμεσα αμφισβητεί το δικαίωμα του Ισραήλ στην αυτοάμυνα.
Το μεγάλο ερώτημα τώρα είναι εάν η εξομάλυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων θα συνεχίσει την πορεία της απρόσκοπτα ή εάν τελικά θα επηρεαστεί αρνητικά από τα μεγάλα σκαμπανεβάσματα της σχέσης ΗΠΑ – Τουρκίας. Η Ελλάδα σαφώς επωφελείται από την ύφεση της στρατιωτικής έντασης στο Αιγαίο, αλλά σημασία έχει τι πιστεύει η άλλη πλευρά. Αν η ακύρωση της επίσκεψης Ερντογάν οδηγήσει σε περαιτέρω ψύχρανση των αμερικανοτουρκικών σχέσεων, τότε είναι σχεδόν βέβαιο ότι η Αγκυρα θα επανεξετάσει τη στάση της έναντι της Ελλάδας.
* Ο κ. Μάνος Καραγιάννης είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και Reader in International Security στο King’s College London.
